Hamar - 23.12.1958, Síða 13

HAMAR
13
Byg'g'ðasafii Hafnarfjardar
Að ofan eru tóbaksfjöl, fárn og askur, en að neðan mjólkurfata og
brennivínskútur.
Á undanförnum árum hafa
menn vaknað mjög til með vit-
undar um það, að mikill hluti
þeirra húsa, tækja og áhalda,
sem settu svip sinn á störf for-
feðra okkar voru að fara for-
görðum. Hafa því fjölmörg
byggðalög og kaupstaðir víða
um landið hafið umfangsmikil
störf til að bjarga þessum minj-
um sögu og menningar. Einn
þeirra manna, sem tekið hafa
til hendi á þessum vettvangi er
Gísli Sigurðsson lögregluþjónn
hér í Hafnarfirði, en hann hef-
ur unnið að vexti og viðgangi
hins unga byggðasafns Hafnar-
fjarðar meira en nokkur einn
maður annar.
Er ritstjóri Hamars hitti Gísla
var hann fús til að láta lesend-
um Hamars í té nokkrar upp-
lvsingar um það, sem þar hef-
ur farið fram.
í apríl mánuði árið 1953 var
kosin nefnd til að vinna að stofn-
un byggðasafns. I þá nefnd voru
kosnir Oskar Jónsson forstjóri,
Kristinn Magnússon málara-
meistari og Gísli Sigurðsson
lögregluþjónn, síðan kom Ól-
afur Þ. Kristjánsson skólastjóri
inn í nefndina í stað Óskars
Jónssonar.
Nefndin hóf þegar störf og
var fyrsta verk hennar að sam-
þykkja að reyna að fá hús það,
er Bjarni Sívertsen átti til sinna
þarfa. Vill nefndin, að það hús
verði búið eins og það var í
upphafi og varðveitt sem fyrsti
vísir að byggðasafni Hafnar-
fjarðar.
Þegar í stað var svo byrjað að
safna munum til hins væntan-
lega byggðasafns og strax, er
byggðasafnsnefndin fékk húsið
til umráða voru fluttir þangað
um tvö hundruð munir, sem
safninu höfðu þegar áskotnast.
Húsið var ekki í sem beztu á-
standi og þurfti því mikillar við-
gerðar við. Þegar nefndin fékk
það undir hendur var efri hæð
þess leigð út og síðan hefur allt
húsið verið hitað upp. Þess-
ir tvö hundruð munir voru
flestir frá sjóvinnu ýmis konar,
en síðan hefur bætzt það mikið
við safnið, að það telur nú um
sjöhundruð skrásetta muni.
Auk þessa eru enn fjölmarg-
ir hlutir, sem safnið á, eða hefur
fengið vilyrði fyrir, sem enn
eru geymdir víðsvegar um bæ-
inn, vegna þess hve húsnæði
safnsins er ófullnægjandi. All-
ur gólfflötur hússins er aðeins
8x14 mtr. að flatarmáli og seg-
ir það sig sjálft, að svo lítið
húsnæði fullnægir engan veginn
til húsnæðis fyrir gott byggða-
safn.
Tillaga byggðasafnsnefndar-
innar til lausnar þessu vanda-
máli er sú, að safnið fái einnig
Stóra pakkhúsið, sem stendur
við hliðina á Sívertsenshúsi. en
það mun vera byggt um 1840
og er því í tölu allra elztu húsa
hér í Hafnarfirði og þess vegna
mjög æskilegt til þessara nota.
Húsið er auk þess að vera svo
gamalt, mjög stórt og rúmgott,
um 450 m2 enda mun það hafa
verið talið stærsta pakkhús á
íslandi, er það var byggt. Að
vísu er það svo, að bæði þessi
hús þarfnast mikilla viðgerða
og endurbóta, m. a. þarf að
klæða þau utan með borðviði,
setja steinplötur á þökin og
tré þakrennur, en allt þetta
yrði til að setja hinn uppruna-
lega svip á húsin. Þetta svo og
margar aðrar breytingar er þarf
að gera, hljóta óhjákvæmilega
að kosta nokkuð fé, en hins veg-
ar er þess að gæta, að gera
verður safnið og allan útbúnað
þess sem beztan. Verður vikið
að tillögum nefndarinnar hér á
eftir.
Áhugi Hafnfirðinga fyrir
byggðasafninu hefur komið
mjög glögglega í ljós með hin-
um rausnarlegu gjöfum, sem
því hafa borizt frá mörgu fólki.
Eins og áður er sagt er mikill
hluti safnsins viðkomandi sjó-
vinnu og er það ekki einkenni-
legt, þegar athuguð er saga og
atvinnuhættir Hafnarfjarðar.
Meðal þessara muna eru m. a.
margar tegundir lóða og öngla,
sem nú eru mjög sjaldséðir, og
þar á meðal um 60 hlutir, sem
gefnir voru af Helga Guð-
mundssyni frá Melshúsum, og
Sveini Jónssyni, Kirkjuvegi 13
milli 20 og 30 munir. Má m. a.
nefna nöfn þessara tveggja
heiðurs manna, sem nú eru látn-
ir, til að sýna þann hlýhug, sem
safnið á hvarvetna að mæta.
I sambandi við hið fjölbreytta
safn muna, sem í byggðasafn-
inu er að finna, mætti gera
mikla upptalningu og til að
gefa Hafnfirðingum nokkra
hugmynd um, hvað merkra
muna er þarna að finna má
aðeins benda á:
Frá Félagshúsinu má nefna
mikið safn diska og annars borð-
búnaðar og auk þess allar teg-
undir mölunarkvarnasteina. Þar
á meðal má minnast á feikna
mikinn stein, ca. 300—350 pund,
sem nota átti, þegar til stóð að
virkja lækinn til notkunar við
mjölvinnslu um miðja 19. öld,
en eins og kunnugt er var á síð-
ustu stundu hætt við það mikla
fyrirtæki. Þá má nefna mjólkur-
fötu, sem Vilborg Jónsdóttir
húsfreyja á Setbergi notaði ein-
göngu, er hún mjólkaði og ask
frá því heimili. Orgel má nefna,
sem talið er vera þriðja elzta
orgel á landinu, en þetta allt
gaf frú Sólveig Eyjólfsdóttir hús
freyja hér í Hafnarfirði, sam-
kvæmt ósk látinnar móður sinn-
ar.
Skaklóð er til af ýmsum gerð-
um og snældurokkur, sem smíð-
aður er af Árna Hildibrands-
syni, þjóðhagsmið, um 1880—90.
Bréfapressa úr Linnetsbúinu
með ártali 1866 og tágkarfa, sem
riðin er af Kristófer Grímssyni
frá Nesjavöllum í Grafningi. Þá
er reizla, sem er brúðargjöf frá
Vigfúsi Gestssyni til Jóns Jóns-
sonar í Dvergasteini, hamprokk-
ur frá Deild á Álftanesi og
spunarokkur frá um 1890, sem
Herdís Kristjánsdóttir formóðir
Auðunsættarinnar hér í Hafn-
arfirði átti, en hún var eins og
kunnugt er gift Auðunni lóðs
Stígssyni. Bátur er þar, tveggja
manna far, sem kominn er frá
Helga Guðmundssyni í Mels-
húsum og er hann smíðaður út
á Álftanesi fyrir 80—100 árum
síðan. Þá má og nefna steðja,
sem Beinteinn Stefánsson smið-
ur á Hvaleyri átti, töluvert safn
af heykrókum og gömlum hlóð-
arpottum, sem komnir eru úr
búi Pálínu Þorleifsdóttur og
Magnúsar Ben'jamínssonar og
auk þess mikið af steinsmíða-
áhöldum frá Jónasi Jónssyni
vaktara. Ennfremur má nefna
mikið af skósmíðaáhöldum frá
Jóel Ingvarssyni skósmíðameist-
ara, en það munu vera elztu
skósmíðaáhöldin. sem til voru
hér í Hafnarfirði, enda munu
þau vera meðal allra elztu muna
í þessu byggðasafni.
Þá skýrði Gísli Sigurðsson
svo frá, að hann hefði fundið
úti í hrauni unnin kvarnarstein,
sem sýnir ljóslega, hvernig slík-
ir steinar hafa verið unnir fyrr
á tímum, en það mun hafa verið
þannig, að hellan hefur verið
tekin í hrauninu, tilhöggvin
þar og ekki flutt heim fyrr en
hún hefur verið fullgerð.
Að lokum má skýra frá því,
að byggðasafnsnefndin hefur
gert allsherjar tillögur til bæjar-
stjórnar um frekari vöxt og við-
gang safnsins, en þær eru helzt
þessar:
Ur tillögum byggðasafns-
nefndar.
Byggðasafnsnefnd leyfir sér
að leggja fram við bæjarráð og
bæjarstjórn eftirfarandi tillögur
um byggðasafn Hafnarfjarðar:
1. Sívertsenshúsið.
Húsið verði gert upp og fært
tiL sinnar upprunalegu myndar
í einu og öllu.
(Framhald á bls. 22)
..- -V -
! \ V
yv,
S ívertsens-hús.
þeim kröfum, sem gera verður
Ljóstæki, lampar, luktir og týrur.