Eyjablaðið - 23.12.1947, Blaðsíða 6

6
EYJÁBLAÐIÐ
MARTIN ANDERSEN NEXO:
ÆTTSTOFN DITTU
Martin Andersen Ncxö er í fremsíu fylkingu öndvegishöfunda álfunnar,
[>cirra, scm enn cru á Ufi. l‘aö er þvi fullkpmið hneyksli, að liann skuli vera
ua'r óþekktur meðal alls þorra inanna á Islandi. Og það bcr islenzkuni bóka-
útgefendum áncilanlega niiður glœsl vitni, að á sama liina og reyfaradoðrant-
ar og skríhnennandi tiníarit slreyma á bókamarkaðinn i breiðum fljólum,
skuli enginn þeirra liafa vilja nc dug lil þcss að kynna islcnzkum lesendum
verk þessa snillings. Höfuðrit lians eru „Pelle Erobreren" (Pelli sigursœli) og
„Ditle Menneskebarn". Nexö lýsir á óviðjafnanlegan hátt hinum óbreyttu
„þegnuin þagnarinnar", baráttu þeirra við óblið kjör ug rangsleitna þjóðfélags-
skiþun, inannlegum virðuleilt þcirra, fórnfýsi þeirra og hjdlpsemi. Samúðin
ineð hinuin undirokuðu, fyrirlitningin á kúgurum þeirra og virðingin fyrir
hinu liljóða, heiðvirða og skapandi slarfi setja sviþ sinn á öll verh lians.
Rit Nexös cru nú þýdd á tungur allra menningarþjóða og scljust í risa-
uþþlöguni viða. Á síðasl liðnu ári. var gerð kvilimynd eftir fyrri hiuta verksins
„Ditle Mehneskebarn". Hún hefur farið sigurför um ullan hinn siðmenntaða
heitn, og ber kvikmyndagagnrýnendum yfirleitt saman um, að luin beri af
öllum þeim hvikmynduin, sem gerðar hafa verið á Norðurlöndum. Hér á eftir
birtist i íslerízkri þýðingu fyrsti kaflinn úr „Ditle Meitneskabarn".
Þó að þessi örslulli kafli 'gefi harla litla Inigmynd um snilld verksins alls,
vcitir hann þó innsýn i iniliil örlög.
Þýð.
væri þó alltai maðurinn á heim-
Kattegat og stolnsetti verið. Það
Þeir lrafa jafnan veirið
taldir af góðu bergi brotnir, sem
liafa getað rakið ætt sína langt
aftur Og sé mark að slíkiun dóm-
um, verður Ditta að teljast kyn-
borin. Hún er af elztu og fj'öl-
rnennustu ætt landsins, Manns-
ættinni.
. Skrá yfir ættina fyrirfinnst eng
in, enda væri ekki heiglum hent
að semja hana, þar eð þeir, sem
til ættarinnar teljast, eru jafn-
margir sandkornum á sjávar-
ströndu. Allar aðrar ættir eru af
rótum hennar iunnar. Þær
kviknuðu af henni einhvern
tíma á tímanna rás — og þær
hurfu til hennar á ný, þegar afl
þeirra var þrotið og hlutverki
þeirta lokið. Mannsættin er á
vissan liátt eins og hið víða haf,
þar sem hvítfextar öldur stíga lil
liimins og hníga á ný til upphafs
síns með þungum gný.
Að því er sagnir herma, hafði
ættmóðirin verið akuryrkj ukona
er hvíldist nakin á rakri jörð-
inni. Varð hún af því þunguð og
ól sveinbarn. Þetta varð jafnan
síðan nteðal einkenna ættarinn-
ar, að konurnar gengu ógjarnan
í undirlötum — og þær urðu lyr-
irhafnarlítið ófrískar. Knn þá er
um þær sagt, að þær þurfi ekki
annað en standa í súgi í dyrum
og samstundis kviknar þeim mey-
barn undir belti. Til að eignasl
drerig þurfa þær ekki annað en
sjúga ísstöngul. Það er ekki að
uridra, þótt ættin yrði margmenn
og verka hennar víða vart.
Merkilegasta sérkenni mannsætt-
arinnar varð, að alh, sem hún
snart, iifnaði og óx.
Drengurinn bar lengi rnerki
hinnar leirkenndu jarðar. Sem
barn var hann linur al sér og
hjólbeinóttur. En hann varð
harðgerðari með aldrinum og
reyndist dugandi jarðyrkjumað-
ur. Hann byrjar fyrstur að rækta
landið. Það olli honum mikilla
heilabrota, að hann átti engan
föður, og það varð llóknasta og
frjóasta viðfangsefni lífs lians. í
frístundum sínuni skóp hann sér
heil trúarbrögð í kringum það.
Hann var ekkert lamb að ieika
við úti í náttúrunni. Enginn var
jafningi hans við vinnu. En
hann laut jafnan í lægra haldi
fyrir konunni sinni. Ættarnafnið
er talið þannig til komið, að þeg-
ar hann hafði hrökklazt að heim-
an undan símalandi kjaftakvörn
konunnar, hafi hann verið vanur
að eigra um og þusa, að liann
ilinu. Enn þann dag í dag eiga
ýmsir af karlmönnum ættarinn-
ar ervitt að lynda við konur sín-
ar.
#
Ein grein ættstofnsins skaut
rótum á bcrri ströndinni úti við
var á þeim tíma, er landið var
enn mjög torfært sakir skóga og
fenja, og þau komu því sjóleiðis.
Ennþá getur að iíta klapparrifið,
þar sem mennirnir lögðu bátn-
um að og lyftu konuin og börn-
um á land. Hvítir máfuglar
skipta vöktunr dag og nótt við
að merkja staðinn — og það hafa
þeir gert um aldaraðir.
Þessi grein bar í ríkum mæli
auðkenni ættarinnar: Tvö augu,
nef í miðju andliti; munn
sem bæði gat bitið og kysst, og
tvo Jmefa á efldum örmum. Auk
þess sór hún sig í ættina að því
leyti, að flestir voru betri en að-
stæðurnar, sem þeir áttu við að
búa. Það mátti þekkja alla af
Mannsættinni á því, að vonda
eiginleika þeirra var venjulega
hægt að rekja til ákveðinna or-
saka, en hið góða var þeim í
blóð vorið.
Þetta var eyðihérað, sem þau
voru konrin í. En þau tóku því
eins og það kom fyrir og gengu
ótrauð að starfi, reistu kofa,
grófu skurði og gerðu vegi. Þau
voru nægjusöm og harðger og
höfðu hina óseðjandi athafnaþrá
Mannsættarinnar. Ekkert verk
var þeim ósamboðið né ofviða,
og það mátti brátt sjá það á
héraðinu, að þau höfðu tekið sér
þar bólfestu. En þau kunnu illa
að geyma arðsins af vinnu sinni
og liðu öðriim að lilaupast á
brylt með hann allan. Og því var
það, að þrátt fyrir ráðdeild og
iðjusemi, voru þau alltaf jafn
látæk.
f yrii nirnlega hálfri öld síðan,
áður en norðurstnmdin var upp-
götvuð af baðgestunum, var
byggðarlagiö enn aðeins lítil þyrp
ingal skældum og rökum kol um,
sem vel liefðu getað verið liinir
upprunalegu, og Iíkiust í einu og
öl 1 u ævafornum vistarverum.
Ströndin var þak,in veiðarherum
og landdregnum bátum. Sjórinu
í litlu víkinni var daunillur af
úldnum liski, sem í hann hafði
verið . kastað, einkum steinbíti,
löngu og öðrum sjávardýrmn,
sem vegna skringilegs útlits voru
talin lialdin illum öndum og því
ekki étin.
Stundarfjórðungsgöngu frá
þorpinu, úti á nesinu, bjó Sören
Mann. Hann hafði verið í förum
á yngri árum eins og allir aðrir
og síðan setzt að á bernskustöðv-
unum sem fiskimaður — eins og
venja var. En annars var hann
eiginlega bóndi. Hann var af
þeirri grein ættarinnar, sem
hafði fengizt við jarðyrkju og
hafizt af því til meiri mannvirð-
inga en almennt gerðist. Sören
Mann var bóndasonur, en þegar
hann var kominn á fullorðinsár,
giftist hann sjómannsdóttur og
„t'teslir vortl belri en aðstccðurnar, sein þeir állu við að búa .... chkcrt verk var
þciin ósambuðið né ofviða. En þeir kunnu illa að geyina urðsins af vinnú sinni og
liðit uðrutn uð hlauþast á brotl með hann ullun .... þvi vuru þcir alltaf jafnfátatkir.”