Morgunblaðið - 10.02.2011, Side 15

Slæmt hlutskipti
sumra fyrirtækja
Mikið hefur verið rætt og rit-
að um skuldavanda heimila og
fyrirtækja. Minna hefur þó far-
ið fyrir umræðu um stöðu
smárra og meðalstórra fyr-
irtækja. Umræðan hefur meira
snúist um heimilin og síðan
myndarlegar afskriftir skulda
stærri fyrirtækja. Flestar fjár-
málastofnanir hafa gert margt
gott fyrir smærri og meðalstór
fyrirtæki en ekki allar. Í kjöl-
farið á hruninu og fram til loka
árs 2010 hafa Íslandsbanki, Arion banki og
Landsbanki allir boðið þessum aðilum að
lagfæra stöðu erlendra- og gengistryggðra
lána óháð því hvort fyrirtækin væru í
greiðsluvanda eða ekki. Í tilfelli Landsbank-
ans hefur fyrirtækjum verið boðin 25%
lækkun á höfuðstól þessara lána með þeim
skilyrðum einum að meira en helmingur
tekna sé í íslenskum krónum. Sambærilegar
leiðir hafa boðist smærri og meðalstórum
fyrirtækjum hjá Íslandsbanka og Arion
banka. Þessi leið er í anda þeirrar leiðrétt-
ingar sem heimilin fá vegna erlendra lána
og í anda þess að fjármálastofnanir og fyr-
irtæki deili á milli sín þeim forsendubresti
sem varð við gengisfall krónunnar. Leiðin
er réttlát og sanngjörn og viðskiptabönk-
unum þremur til sóma.
En það hafa ekki öll fyrirtæki fengið að
njóta þessarar sanngirni. Viðskiptavinir
Byrs hafa ekki fengið sambærilega úrlausn
sinna mála. Byr hefur aðeins boðið upp á
lengingu lána, jöfnun gjalddaga og frestun
á vandamáli sem er augljóst. Á heimasíðu
Byrs segir jafnframt að Byr lækki aðeins
skuldir komi það til með að auka heimtur
Byrs. Byr ætlar því augljóslega ekki að
sýna viðskiptavinum sínum í hópi smærri og
meðalstórra fyrirtækja neina sanngirni. Sú
ákvörðun að vera í viðskiptum við Byr og
taka gengistryggt eða erlent lán, í stað þess
að vera í viðskiptum við hina þrjá stóru
bankana, mun því valda mörgum við-
skiptavinum Byrs stórkostlegum fjárskaða.
Byr er nú kominn í hendurnar á kröfu-
höfum að mestu leyti og á íslenska ríkið
enn þónokkurn hlut í bankanum. Bankinn
fékk erlendar skuldir sínar færðar niður um
tugi prósenta og voru kröfuhöfum á sínum
tíma boðin 30% upp í skuldir Byrs þegar ís-
lenska ríkið ætlaði að yfirtaka bankann.
Ljóst er að Byr byggir líf sitt í dag á því að
kröfuhafar hafa sýnt bankanum sanngirni
og leiðrétt stöðu þeirra lána sem Byr tók,
m.a. í erlendri mynt. Byr ætti því enn frek-
ar að sjá sóma sinn í því að bjóða viðskipta-
vinum sínum sömu úrlausnir og hinir þrír
viðskiptabankarnir hafa gert,
óháð heimtum og
græðgissjónarmiðum.
Þann 15. desember sl. var
gert samkomulag á milli SFF
og efnahags- og viðskiptaráðu-
neytis um úrvinnslu skulda-
mála lítilla og meðalstórra fyr-
irtækja. Samkomulagið gengur
mun skemur í þeirri viðleitni
að veita fyrirtækjum úrlausn
en t.d. Landsbanki, Arion og
Íslandsbanki hafa gert áður.
Samkomulagið hlýtur að skoð-
ast sem leiðarvísir um það sem
gert skal að lágmarki, til að leiðrétta stöðu
fyrirtækja, en ekki sem takmörkun á því að
ganga lengra í að leiðrétta skuldamál fyr-
irtækja til samræmis við það sem áður hef-
ur verið gert. Samkvæmt heimasíðu Byrs
ætlar Byr að láta fyrrnefnt samkomulag
vera endastöð þeirrar viðleitni að lagfæra
skuldastöðu sinna viðskiptavina sem heyra
undir samkomulagið. Sem forsvarsmanni
fyrirtækis sem heyrir undir þennan flokk
fyrirtækja og er í viðskiptum við Byr og tók
gengistryggt lán, þá blöskrar mér sú staða
að Byr ætli að vera valdur að því að við-
skiptavinum bankanna sé mismunað með
þeim hætti að sum fyrirtæki fái leiðréttingu
á höfuðstól sinna lána en önnur ekki, allt
eftir því í hvaða banka viðkomandi gekk inn
í og fékk sína lánafyrirgreiðslu. Það er
hrópandi óréttlæti. Ég skora á stjórn Byrs
að veita sömu lausn á erlendum og geng-
istryggðum lánum og Íslandsbanki, Arion
banki og Landsbanki hafa veitt sínum við-
skiptavinum, sem eru með tekjur í íslenskri
mynt og lækka höfuðstól lánanna um 25%.
Einnig skora ég á nýja eigendur Byrs, sem
meðal annarra er íslenska ríkið, að beita sér
fyrir því að ekki viðgangist ójafnrétti á milli
viðskiptavina fjármálastofnana í jafn veiga-
miklu máli og þetta er fyrir fjárhag fyr-
irtækja og aðstandenda þeirra. Muni Byr
hunsa þessa leið sem allir hinir bankarnir
hafa boðið er dagljóst að fyrirtæki og aðrir
viðskiptavinir þurfa að hugsa gang sinn vel
áður en stofnað er til frekari viðskipta. Með
von um gott hlutskipti viðskiptavina Byrs
og von um að Byr standi undir auglýsingum
um að veita viðskiptavinum sínum byr í
seglin.
Eftir Magnús Einarsson
» Opið bréf til stjórnar og
eigenda Byrs sparisjóðs
sem meðal annarra er íslenska
ríkið.
Magnús Einarsson
Höfundur er framkvæmdastjóri hjá Landmark.
15
MORGUNBLAÐIÐ FIMMTUDAGUR 10. FEBRÚAR 2011
Rís upp úr þokunni Hallgrímskirkju ber við heiðskíran himin og hún rís í öllu sínu veldi yfir þokuslæðu sem sveipaðist um höfuðborgina. Spáð er rigningu eða slyddu í Reykjavík næstu daga.
RAX
Á dögunum hélt formaður
Sjálfstæðisflokksins ræðu í Val-
höll. Að ræðu lokinni klöppuðu
sumir fundarmanna á meðan
aðrir sátu hljóðir. Lófatak fund-
armanna magnaðist á undra-
verðan hátt í fjölmiðlum en þó
var allra mest klappað á
stjórnarheimilinu og meðal
pólitískra andstæðinga Sjálf-
stæðisflokksins.
Formaðurinn lagði á það
áherslu í ræðu sinni að nýfengin
afstaða hans til nýrra Icesave-samninga væri í
fullu samræmi við þá skoðun sem hann hefur
haldið á loft frá upphafi, að betra sé að leysa
Icesave-deiluna með samningum en fyrir dóm-
stólum. Máli sínu til stuðnings vitnaði formað-
urinn í orð formanns flokksins til 27 ára, Ólafs
Thors, frá því í landhelgisdeilunni við Breta ár-
ið1961 um að hroðalegustu svikin sem auðið er
að fremja sé að svíkjast um að semja.
Það er rétt að viti borin þjóð sem býr á mörk-
um austurs og vesturs getur – og hefur farsæl-
lega unnið eftir þeirri skynsamlegu meginreglu
að leita sátta og að forðast beri stríð í lengstu
lög. Enda erum við herlaus þjóð og höfum aldr-
ei háð eiginlegt stríð við aðra þjóð. En við erum
ekki réttlaus þjóð og á Íslandi skal land með
lögum byggja. Þegar ekki er hægt að útkljá
mál með sátt sem er aðgengileg fyrir deiluaðila
er eðlilegt að leita til dómstóla. Þetta fyr-
irkomulag er grundvallaratriði réttarríkisins
og jafnframt eðlilegur farvegur þegar fullvalda
ríki eiga í deilum.
Hvort Icesave-samningurinn, sem nú liggur
fyrir, telst aðgengileg sátt fyrir Íslendinga er
vitanlega matsatriði. Fram hefur komið að for-
maður Sjálfstæðisflokksins telji kröfu Breta og
Hollendinga ekki lögvarða en eftir „ískalt hags-
munamat“ sé niðurstaða hans sú að best sé að
samþykkja fyrirliggjandi samning. Þessu mati
er ég ósammála.
Í fyrsta lagi geta það ekki talist rök í sjálfu
sér að benda á að Icesave-samkomulagið sé
sem slíkt gott af þeirri ástæðu einni að um sam-
komulag sé að ræða. Horfa verður til efnis sam-
komulagsins til þess að meta, hvort í því felist
betri málalyktir en þær að bíða úrskurðar dóm-
stóls. Þótt Bjarni Benediktsson hafi frá upphafi
málsins talað fyrir samningaleið er ekki þar
með sagt að hann sé skuldbundinn til að sam-
þykkja eða tala fyrir samþykkt samningsins
sem nú liggur fyrir – jafnvel þótt sá samningur
kunni að vera sá besti sem viðsemjendur okkar
munu bjóða. Þótt samningaleiðin hafi verið
fyrsti valkostur felst enginn pólitískur viðsnún-
ingur eða óábyrgt framferði í því að hafna þeim
samningi sem nú liggur fyrir.
Í öðru lagi er sá málflutningur, sem talsmenn
Icesave-samkomulags hafa borið á borð fyrir
þjóðina, að fyrirliggjandi samningur sé miklu
betri en hinir fyrri, ekki boðleg rök. Það ber
vott um vonleysi og metnaðarleysi að meta fyr-
irliggjandi samning út frá þeim
dæmalausa samningi sem Svavar
Gestsson sótti með harðfylgi í
greipar gáttaðra viðsemjenda
sinna og rann óséður í gegnum
stjórnarráðið. Með viðlíka mála-
tilbúnaði væri allt eins hægt að
gangast undir kröfu nágrannans
um að borga stöðumælasektir hans
með þeim „rökum“ að við sleppum
við að greiða bifreiðagjöldin hans
eins og nágranninn heimtaði upp-
haflega.
Nú hefur formaður Sjálfstæðis-
flokksins illu heilli tekið undir þessa rökleysu
og pólitískir andstæðingar hans fagna.
Ábyrg afstaða
Ef skoðun formannsins er sú að kröfur Hol-
lendinga og Breta séu ekki lögvarðar er eina
ábyrga afstaðan, sem hann getur tekið til máls-
ins, að hafna fyrirliggjandi Icesave-samn-
ingum, enda er inntak þeirra hið sama og hinna
fyrri: að almenningur greiði skuldir óreiðu-
manna. Slík afstaða væri í fullu samræmi við
fyrri yfirlýsingar, í rökrænu samhengi við af-
stöðu formannsins til lögmætis krafnanna og í
samræmi við grunngildi Sjálfstæðisflokksins
og ályktun síðasta landsfundar.
Enn fremur væri slík afstaða til þess fallin að
marka endalok fylgispektar flokksins við pils-
faldakapítalisma sem er um það bil að sökkva
hverju vestrænu ríki á eftir öðru í skuldafen.
Jafnframt myndi slík afstaða marka endur-
fundi við hugmyndafræði Sjálfstæðisflokksins
um frelsi einstaklingsins og traust á réttarríkið.
Bjarni Benediktsson ásamt þingflokki Sjálf-
stæðisflokksins getur verið stoltur af því að
eiga sinn þátt í því að fyrirliggjandi Icesave-
samningar eru skárri en sú hörmung sem rík-
isstjórn Jóhönnu Sigurðardóttur var tilbúin að
samþykkja fyrir hönd þjóðarinnar en þjóðin
hafnaði síðan með afgerandi hætti fyrir tilstilli
forseta Íslands. Eftir stendur þó samningur
sem gerir ráð fyrir að íslenskir skattgreiðendur
borgi fyrir pólitísk inngrip Breta og Hollend-
inga til bjargar eigin bankakerfi. Sá samningur
er á ábyrgð og í boði „norrænu velferð-
arstjórnar“ Jóhönnu Sigurðardóttur og Stein-
gríms J. Sigfússonar. Í þeim samningi á Sjálf-
stæðisflokkurinn ekki að eiga neina hlutdeild,
enda fælist í því pólitískur afleikur og samfylk-
ing kringum sjónarspil um að bankakerfi
heimsins sé eitthvað annað en gjaldþrota.
Enn er tími til að breyta rétt.
Eftir Svein Tryggvason
»Eftir stendur samningur
þar sem íslenskir skatt-
greiðendur borga fyrir pólitísk
inngrip Breta og Hollendinga
til bjargar eigin bankakerfi.
Sveinn Tryggvason
Höfundur er rekstrarverkfræðingur.
Klappað og klárt?