Siglfirðingur - 15.02.1924, Blaðsíða 1

SIGLFIRÐINGUR
I. árg.
Siglufirði 15. febr. 1924.
12. blað
t
Dr. phil. Jón Þorkelsson
ríkisskjalavörður.
Hinn 10. þ. m. andaðist í Reykja-
vík dr. phil. Jón Þorkelsson, þjóð-
skjalavörður. Er þar til moldar
genginn sá maður, er fróðastur var
allra samtiðarmanna sinna um mið-
aldasögu landsins, og ekki er í
bili sjáanlegt, að nokkur sje sá nú,
er talist geti hálfdrættingur við hann
um þá hluti, og lengi mun það
sæti vandskipað er hjer er rutt.
Jón var fæddur í Ásum í Skaft-
ártungu 16. apríl 1859. Foreldrar
hans voru sjera Þorkell Eyjólfsson
— síðast prestur að Staðarstað
(d. 18Q1) og Ragnheiður Pálsdóttir
(d. 1Q05) prófasts í Hörgsdal, Páls-
sonar. Næturgamall kom hann í
fóstur til Eiríks hreppstjóra Jóns-
sonar í Hlíð í Skaftártungu (d.1877)
og Sigríðar konu hans (d. 18Q5),
Sveinsdóttur læknis, Pálssonar.
Hann varð stúdent frá Reykjavíkur-
skóla 1882. Meistarapróf í norræn-
um fræðum tók hann við Hafnar-
háskóla 26. júní 1886, og varð dr.
phil við sama háskóla 30. júní
1888. Doktorsritgerð hans »Om
digtingen pá Island i det 15. og
16. árhundrede* kom út í Kbh.
sama ár. Er það afarmerkileg bók
og grundvöllur allra síðari tima
rannsókna á því sviði. Árið 1886
tók hann að sjer að halda fram
útgáfu hins ísl. fornbrjefasafns, og
hafði það starf með höndum til
dauðadags. Árið 1888 var honum
falið, ásamt Ólafi Halldórssyni,
skrifstofustjóra, að sjá um nýja út-
gáfu af Jónsbók. Rannsakaði hann
og flokkaði öll handrit Jónsbókar.
Sumarið 18Q0 dvaldi hann í Skot-
landi og Englandi, og rannsakaði
þar á söfnum handrit um sögu fs-
lands, lög og bókmentir. Búsettur
var í Kbh. til 18Q8 en fluttist þá
til Rvkur. 8. des. 18Q9 var hann
skipaður fyrir skjalasafn landsins,
er þá var nýstofnað, og er því var
komið í fast skipulag með sjerstök-
um lögum 1915, var hann 30. des.
það ár, skipaður þjóðskjalavörður.
Árið 1891 stofnaði hann, ásamt
fleirum, blaðið Sunnanfara og var
aðalritstjóri þess fimm fyrstu árin
og síðar enn um eitt slceið. Árið
1Q02 stofnaði hann, ásamt nokkr-
um öðrum, Sögufjelagið og var
jafnan forseti þess. 1901 var hann
kosinn í fulltrúaráð Fornleifafjelags-
ins og var í þeirri nefnd æ síðan.
1909 var hann af alþingi kosinn í
nefnd þá, er dæma á um ritgerðir
er verðlaun hljóta af »Gjöf Jóns
Sigurðssonar«, og sat í henni til
dauðadags. 1911 var hann, ásamt
4 öðrum skipaður í nefnd er ráða
skyldi um fyrirkomulag Thorkillii-
sjóðsins. Árin 1894 og 1901—1905,
var hann skrifstofustjóri alþingis.
Alþingismaður Snæfellinga var hann
1893, fyrri alþingismaður Reykvík-
inga 1909—1911 og konungkjörinn
alþingismaður 1915. 1914 var hann
kosinn váraforseti hins ísl. bók-
mentafjelags og var það til 1918,
að hann var kosinn forseti þess
fjelags og var hann það til dauða-
dags. Heiðursfjelagi þess fjelags
var hann kosinn á aldarafmæli þess
1Q16. Forseti Pjóðvinafjelagsins var
hann 1912—'13 og í forstöðunefnd
þess 1910-'U.
Pað munu fáir renna grun í hver
óhemjuvinna liggur í öllurn þeim
störfum er dr. Jón hefir af höndum
int í þarfir sögu íslands. Nægir
þar sem dæmi að benda á útgáíu
Fornbrjefasafnsins og doktorsritgerð
hans. Af hans hvötum mun og það
hafa verið sprottið, er Bókmenta-
fjelagið hóf að gefa út hin miklu
rit, Annálasafnið og Kvæðasafnið.
Er nú eigi ólíklegt að hlje verði á
útgáfu þeirra rita um hn'ð. Sögu
• t
Páll Snorrason,
sonur Snorra heitins Pálssonar sem
lengi var verslunarstjóri hjer á
Siglufirði, andaðist í Reykjavík , í
síðastliðinni viku. Banamein hans
mun hafa verið krabbi í hálsinum.
Páll heitinn var besti drengur,
dagfarsprúður og hrekklaust ljúf-
menni, sem, því miður, ekki er
hægt að segja um alla nú orðið.
Ógiftur var hann og barnlaus,
en nióðir hans lifir hann í hárri elli.
Jörundar hundadagakonungs samdi
dr. Jón og sögu Magnúsar prúða
o. m. fl. er hjer verður eigi talið.
Fyrir tveim mánuðum síðan kom
út kvæðabók eftir hann: »Vísna-
kver Fornólfs«. Fer hann þar undir
dulnefni, þótt kvæðin villi eigi á
sjer heimildir. Hefir hann með þeirri
bók þokað sjer á hinn æðsta bekk
í Þjóðskáldatölu íslendinga. Hann
var orðinn aldraður maður er hann
Ijest, tæpl. 65 ára, og segir hann á
einum stað í kvæðurn sínuni, að
hann sjái mest eftir því hve mikið
liggi eftir óunnið af því, er hann
langaði helst til að koma í verk.
En miklu var hann búinn að bjarga
af »timburreki af tímans stórasjó.*
og »marka og draga í land, og
koma.því undan kolgu, svo að
kefði' ekki alt í sand.« En, það er
eins og hann hafi órað fyrir því,
að »áður en varir æfin þver— l og
alt er >fyrir bí«.« Og nú er æfi
hans »fyrir bí« og sögudísin ís-
lenska grátur ástmög sinn. En^seint
munu Islendingar gleyma Jóni
»forna« og Iengi mun minst Forn-
ólfs skálds.
[Það et hjer er sagt, um æfi dr. Jóns,
er að mestu leyti tekið úr Minningarr.
Þjóðvinafjel. og Alþingismannatali.]
Sig. Bj.