Siglfirðingur - 23.03.1948, Síða 3

SIGLFIR ÐINGUR
3
JERONÍMUS:
Chian,
Kai-Chek o£ Kína
Á Filippseyjum er til þjóðsaga
um sköpun mannsins. Hún hljóðar
á þessa leið:
Guð bjó til leirlíkneski vandað
mjög, og lét það í ofn til brennslu.
En hann lét leirmyndina vera of
lengi í ofninum. Hún brann og varð
svört. Þetta var fyrsti maðurinn
er guð skapaði. Hann blés lífanda
í þessa svörtu veru. Svo ákvað
hann að gera aðra tilraun. En nú
var hann óþolinmóður og opnaði
ofnin of snemma. Veran, sem þá
kom 'i ljós, var ekki viðkunnanleg.
Yfirbragð hennar eða iitarháttur
var hvitbleikur. Guði gramdist
þessi óheppni. Þ'á bjó hann til
þriðja manninn af mikilli kost-
gæfni. Á meðan herzian stóð yfir
leit hann annað slagið inn I ofninn,
cg tók manninn út, er hann hafði
fengið gulbrúnan lit. Var guð mjög
ánægður með þennan þriðja mann.
Þessa sögu segja menntaðir Kín-
verjar oft hvítum mönnum með
hðfværlegri meinfýsni.
Því að eitt helzta stefnuskrár-
atriði stjórnarflokksins, „Kuomin-
tangs,“ er útrýming yfirráða
hvítra manna ’i Kína.
Þetta er eitt af lokatakmörkum
er upphafsmaður stefnu þessara,
heimspekingurinn dr. Sun Yat-sen,
setti fram.
Hefur hann gert grein fyrir
þessu í bók sinni, San Min Chu
(Þrjú grundvallarmarkmið þjóðar-
innar). Það eru þó engar líkur til
þess, að hin mannmarga bænda-
þjóð, Kínverjar, nái að þessu marki
af eigin rammleik, á því iðnaðar-
tímabili, sem nú stendur yfir.
Markmið Japana
Eins og kunnugt er var það álit
Japana, að þeim bæri að útiloka
hvíta menn úr löndum hinna gulu
þjóðflokka. Og þeir ætluðu að
sigra Kína í þessu augnamiði.
Þetta tókst ekki, því að hvítir
menn og gulir tóku höndum saman
til þess að fyrirbyggja' það. Þeir,
sem unnu einstaklingsfrelsi og höt-
uðu kúgun, vörðust Japönum.
Heimsfriðurinn hvílir á Atlanz-
hafs-sáttmálanum, þó að hann sé
ekki lýtalaus, eins og ýmsum
stjórnmálamönnum er nú Ijóst
orðið.
Margir skildu ekki ýmsar hern-
aðaraðgerðir á Kyrrahafinu á
meðan stríðið stóð yfir. En sam-
kvæmt þeim skilríkjum, sem nú
liggja fyrir, má segja, að menning
heimsins hafi hangið á þræði sum-
arið 1942. Ekki vegna sigra Þjóð-
verja í Rússlandi, heldur sökum
hins viðsjárverða ástands í Ind-
landi.
En það átti rót sína að rekja til
sigra Þjóðverja og hraðsigra Jap-
ana í Burma og á Malaya. Ef Jap-
anir hefðu farið inn yfir landa-
mæri Indlands í júní 1942, myndu
þeir hafa náð sambandi við þjóð,
sem var að því komin að gera upp-
reisn.
350 milljónir Hindúa, sem þreytt
ir voru á stjórn Breta, hefðu
í flýti hertekið vænan hluta af
Indlandi, mundi Chiang Kai-shek
hafa orðið undir, nema hann hefði
gerzt bandamaður Japana. Og þá
von báru þeir í brjósti annað slag-
ið á meðan stríðinu stóð.
Það er þýðingarlaust að reyna
að gera sér grein fyrir því, hver
áhrif þess bandalags hefðu orðið
Samvinna U.S.A. og Kína
Að þessu sinni kom ekki til
loka-átaka milli hins gula kyn-
stofns og hvítra manna. Og von-
andi kemur aldrei til þess. Sam-
vinna sú, sem nú á sér stað milli
U.S.A. og Kina er nokkur sönnun
þess og gleðileg. Þó er talið, að
nokkrir hiekkir séu veikir í þeirii
vináttukeðju, sem er á milli þess-
ara þjóða.
Það gerðist margt í Kína á
stríðsárunum, sem ekki varð al-
menningi kunnugt. Og að líkind-
um hefur hugmynd. sú, sem
menn gerðu sér um Kínverja, verið
glæsilegri en raun ber vitni. Má
segja, að svo ha'fi verið gagnvart
öllum þeim þjóðum, er þátt tóku í
í stríðinu. Hinn hernaðarlegi áróð-
ur olli því. Allt var borið í bæti-
fláka fyrir samherjunum.
Ritskoðun var mjög ströng í
K'ina yfir stríðið, og ailt eftirlit
strangt.
Nú hafa tveir amerískir blaða-
menn, Theodore H. White og Anna
lee Jacoby, gefið út bók um það,
sem gerðist á bak við tjöldin í
Kína á stríðsárunum. Bókin nefn-
ist „Thunder out of China.“
Ungfrú Jacoby var á skrifstofu
í Chungking, en White var „flúg-
andi“ fréttaritari á vígstöðvunum.
En þau eru í ritstjórn Chungking
Times.
Borgarastyrjöld í Kína
I bók þessari er Chiang Kai-Shek
allmjög gagnrýndur og stjórn hans
nefnd eins manns stjórn. Annars
segja, þau kost og löst á manninum.
— Það voru ekki liðnir tveir
sólarhringar frá stríðslokum, er
borgarastyrjöldin hófst í Kína,
segja þau White og Jacoby.
Jenan-útvarpið tilkynnti aðal-
drættina í stefnuskrá kommúnista.
Fyrsta skipan Chu Tehs kommún-
istahershöfðingja hljóðaði á þessa
leið: „Takið allar stöðvar er Jap-
anir höfðu. Afvopnið hermenn og
borgara, krefjizt þess, að setuliðið
gefist upp samkvæmt Potsdam-
samþykktinni.“
Chungking sendi þegar út gagn-
fyrirskipanir. — Borgarastyrjöld
hafði staðið í Kína frá 1911, er
Manchu-keisaraveldið féll til
grunna, og til 1937, er Japanir
réðust inn í Kína. Og nú var borg-
arastyrjöldin aftur hafin.
Þessi borgarastyrjöld stendur
enn yfir. Þó eru nokkur vopnahlé
annaðslagið.
Félagsmálalega séð er Kína nú á
sama þroskastigi og Evrópa var
fyrir 400—500 árum.
Kínverskir bændur eru þolin-
móðir og þrautsegir. Þeir eru vanir
við skort, kúgun, misþyrmingar og
stríð. Stríð hefir verið * daglegt
brauð í Kína. Friður er Kínverj-
um meira undrunarefni en styrj-
öld.
Þó er talið, að Chiang Kai-shek
vilji friða þjóðina — fá varanlegan
frið.
En eins og því er varið með nær
því alla heimssögulega stjórnmála-
menn, þekkir hann ekki sínar eigin
takmarkanir. Svo eru metorða-
menn í flokki hans gírugir í fé og
valda ýmsum árekstrum.
Stjórn Cliiangs er lögleg stjórn.
Þar sem stjórn Chiang Kai-
sheks er viðurkennd af Sameinuðu
þjóðunum, hafa Bandaríki Norður-
Ameríku frá árinu 1945 og síðan
styrlct Chiang í baráttunpi við
kommúnista. Ameríkumenn hafa’
reynt til þess að vinna að eflingu
lýðræðis í Kína. En sá róður er
þungur.
Kínverjar eru fólksflesta þjóð
heimsins. Enginn veit með vissu,
hve margir Kínverjar eru. Þeir eru
á milli 400 og 550 milljónir. Mis-
munur þessara talna innifelur alla
íbúa U.S.A. Líklega eru Kínverjar
um 500 milljónir.
Þessir tveir amerísku blaðamenn
gera tilraun til að skilgreina
stjórnarfar Kína. Aðeins einn
flokkur er nú leyfður þar í landi.
Er keisaranum var hrundið af
stóli 1911, lenti K'ína svo að segja
í klónum á 300 „stríðsbarónum".
En þeir eru hliðstæðir ránriddurum
miðalda.
Sun Yat-sen heimspekingur,
lærður Canton-Kínverji, er stofn-
andi „Kuomintangs", en svo nefn-
ist núverandi stjórnarstefna.
Maður þessi stundaði nám á
Hawaii. Hann fékk vernd nokkurra
þessara stríðsbaróna og náði með
hyggindum eða brögðum völdum í
' Canton-héraði.
Hann dó árið 1925.
Hvítir kaupsýslumenn, er
bjuggu við sjávarsíðuna, studdu
með ánægju eftirmann hans, hinn
sterka mann flokksins, Chiang
hershöfðingja.
.Chiang Kai-shek fékk hjá þeim
mikið 'fé og hvers kyns varning og
hóf það mikla starf að leggja
Kína undir sig. Hann hóf herferðir
á hendur öðrum valdamönnum. —
Suma keypti hann til fylgis við sig,
eða tældi á sitt band. Og hann
gerði baráttu sína að eins konar
krossferð á hendur kommúnist-
um.
1934 þótti þeim þröngvað svo
kosti sinum á strandsvæðunum,
eða i borgum og bæjum við sjó, að
mikill fjöldi þeirra flutti til norð-
urhéraða Kínaveldis. Þar settust
þeir að.
Chiang í Moskva.
Chiang Kai-shek er bóndasonur,
Hann varð stúdent í Japan, þó að
hann væri andvígur Japönum frá
öndverðu. Hann gekk á hinn keis-
aralega k'ínverska liðsforingjahá-
skóla. Hinn eina sinnar tegundar í
Kína.
1923 var Chiang sendur til
Moskvu. Af Rússum lærði hann
meðal annars flokkssstjórn. En
hann er andstæðingur kommúnista
eins og kunnugt er.
Fyrstu ár hinnar kínversku
stjórnarbyltingar var Chiang í
Shanghai, eftir því sem White og
Jacoby segja.
Á þeim árum var honum hjálp-
að af byltingamanninum Ch’en
Chi-mei. Og nú eru bróðursynir
þessa manns háttsettir hjá Chi-
ang Kai-shek.
Hershöfðinginn var oft svangur,
peningalaus og í mikiili hættu á
þessu tímabili.
„Hann lifði í „undirheimum“
stórborgarmnar. Hafði hann þá
samband við félagið „Hið græna
samband.“ Studdi það félag bylt-
ingarstarfsemina. Og var ekki gott
orð á því.
Chiang Kai-shek er hermaður og
stjórnmálamaður. Þegar þess er
gætt, að hann hefir orðið að
styrkja völd sín á sama hátt og
við sömu skilyrði og Evrópuvalds-
menn á 15. öld, þá er ekki rétt að
dæma framkomu hans á 20. aldar
mælikvarða. Chiang er svo að
segja bundinn við gamait stjórnar-
kerfi. Og ráðríki hans er mikið.
White og Jacoby segja frá kosn-
ingum, þar sem hann lét greiða
atkvæði sér 1 hag með frekju.
Þetta og annað eins barst ekki
út á meðan stríðið stóð. Kínverska
eftirhtið var strangt. Kína var í
í stríðsfréttum nefnt hið mikla lýð-
veldi. En það var nú tæplega sann-
leikanum samkvæmt.
Hurley fer til Kína.
Eftir Stillwell-„áreksturinn“ í
(Framliald á 4. síðu)