Forsetakynning - 17.05.1968, Blaðsíða 8

„Forsetakjör er
ekki flokksmár
Úr grein sem Gunnar Thoroddsen skrif-
að/ / t/að/ð uForsefakjör" ár/ð 7952
í fyrsta tölublaði „Forsetakjör",
málgagni stuðningsmanna Asgeirs
Asgeirssonar í forsetakosningunum
1952, sem út kom 28. maí þ. á.,
birtst grein eftir Gunnar Thorodd-
sen undir yfirskriftinni „Forseta-
kjör er ekki flokksmál". í grein-
inni ræðir Gunnar um forsetaem-
bættið og afstöðu sína í forseta-
kosningunum og gerir grein fyrir
því, hvers vegna hann treystist
ekki til að styðja frambjóðanda
Sjálfstæðsflokksins.
Forsetakynning leyfir sér að birta
hluta úr greininni sem fjalla um
fyrmefnda atriðið.
Vald forseta.
Þegar lýðveldið var stofnað 1944,
var ákvæðum stjórnarskrárinnar
frá 1920 um vald konungs haldið
að mestu, með þeirri breytingu, að
forseti íslands kom í stað konungs.
Til þess var ætlast og yfir lýst, að
forsetinn hefði svipað vald og verk-
efni og konungur í þingræðislönd-
um, svo sem Danmörku, Noregi,
Sviþjóð. Þetta vald er í því fólgið,
að hann er æðsti handhafi fram-
kvæmdarvaldsins og undirritar lög
frá Alþingi.
Samkvæmt 13. gr. stjórnarskrár-
innar framkvæma ráðherrar vald
forseta, þeir bera ábyrgð á stjórnar-
framkvæmdum öllum ,en forset-
inn er ábyrgðarlaus á stjórnarat-
höfnum. í 1. gr. sjómarskrárinnar
segir, að ísland sé lýðveldi með
þingbundinni stjóm. Af þessum
ákvæðum leiðir, að forseti er um
stjórnarframkvæmdir bundinn við
tillögur ráðherra og um stjómar-
myndanir er hann háður vilja Al- ^
þingis. Það felst í þingræðisskipu-
laginu, sem fyrirskipað er með 1.
gr. stjómarskrárinnar, að engin
ríkisstjóm má sitja að völdum
nema meiri hluti Alþingis vilji
styðja hana eða þola. Forseti verð-
ur að skipa þá stjóm, sem meiri
hluti Alþingis vill, hvort sem hon-
um líkar það betur eða ver. Forseti
íslands á því samkvæmt stjómskip-
un landsins að vera óhlutd.aegur
þjóðhöfðingi. — Hann á ekki að
marka stjórnmálastefnu, það gera
ráðherrar og ríkjandi þingmeiri-
hluti. — Forsetinn á að vera ein-
ingarafl þjóðarinnar, koma fram
sem virðulegur fulltrúi hennar inn
á við og út á við.
í tveim tilvikum getur forsetinn |
þurft sjálfur að taka pólitískar
ákvarðanir.
Stjómarmyndanir.
Annað er það, ef Alþingi tekst
ekki að mynda ríkisstjóm. Þá reyn-
ir á forsetann að bera sáttarorð á
; milli og koma á fót starfhæfri stjórn.
Ef forsetinn yrði vegna ósamkomu-
lags á Alþingi að skipa sjálfur
stjórn, eins og gert var 1942, verður
! stjóm að víkja, skv. 1. gr. stjórnár-
skrárinnar, hvenær sem Alþingi
samþykkir vantraustsyfirlýsingu á
hana, eða meiri hluti þess hefur
aðra stjórn tilbúna. Þær staðhæf-
ingar, sem sézt hafa í blöðum, að
forseti geti skipað ríkisstjórn eftir
geðþótta, jafnvel gegn vilja Al-
þingis, og vikið stjóm frá, sem
styðst við meiri hluta Alþingis, eru
því tilhæfulausar.
Hitt tilvikið er það, er Alþingi
samþykkir lagafrumvarp, en for-
seti synjar staðfestingar. Frum-
varpið fær engu að síður lagagildi,
en synjun forseta hefur þá þýð-
ingu, að frumvarpið skal lagt undir
þjóðaratkvæði og fellur úr gildi,!
ef þjóðaratkvæðið gengur á móti
j málinu. |
Af því, sem hér hefur verið greint,
er það tvímælalaust, samkvæmt
stjómskipun íslands:
1. Forsetinn á að vera óhlutdræg-
ur þjóðhöfðingi og koma fram
fyrir þjóðarinnar hönd inn á við
og út á við.
2. Um stjórnarathafnir er forsetinn
bundinn af vilja og atbeina ráð-
herra.
3. Um stjórnarmyndanir er forset-
inn háður vilja Alþingis.
4. Ef forsetinn neyðist til, vegna
ósamlyndis á Alþingi, að skipa
ríkisstjóm án atbeina þingsins,
verður sú stjóm að víkja, hve-
nær sem Alþingi þóknast.
5. Um staðfestingu lagafrumvarpa
hefur forseti málskotsrétt til
þjóðarinnar, en þó frestar það
málskot ekki gildistöku laganna.
Forsetaembættið á íslandi er því
allt annars eðlis heldur en t. d.
forsetaembættið í Bandaríkjunum,
þar sem forsetinn hefur mikil póli-
tísk völd, skipar ríkisstjórn án at-
beina þingsins, er flokksleiðtogi og
markar stjórnmálastefnu þá, sem
fylgt er í landinu.
Útgefendur og ábyrgðarmenn: Sigurjón Jóhannsson og Úlfur
Hjörvar.
Afgreiðsla yfir helgina: Grettisgata 8, sími 21892. — Heima-
símar 83085 og 15929.
Prentun: Prentsmiðja Þjóðviljans.
Setndng: Alþýðuprentsmiðj an h.f.
UM 115 ÞÚSUND ÍSLEND-
INGAR MEGA KJÓSA í VOR
Tvcir fornleifafræöingar: Gústav
Adolf, konungur Svía og Kristj-
án Bldjárn þjóðminjavörður.
m Hvað
segja stjörnurnar
um forsetaefnin?
Vegna þeirra kjósenda, scm ætla
að láta stjömurnar ákvarða val sitt
í komandi forsctakosningum, höfum
við leitað til dulspekinga og stjörnu-
spámanna og fcngið hjá þeim dul-
fræðilegar upplýsingar um þá tvo
menn, er þegar hafa gefið kost á
sér til forsetakjörs. Verður hér
drcpið á það helzta, sem þar cr að
finna um þá Gunnar Thoroddsen
og Kristján Eldjárn.
★
Gunnar Thoroddsen er fæddur
29. desember, eða í steingeitarmerk-
inu, en þann dag hættir stjömu
merki Kristjáns Eldjárns, bogmað- :
urinn að hafa áhrif á þetta merki
og það heldur fullum styrk til 20.
janúar þegar áhrifa næsta merkis
á eftir, vatnsberkamerkisins fer að
gæta.
Þeir, sem fæddir eru í merki
steingeitarinnar, eru gæddir mik-
illi hugrænni orku en venjulega
misskildir af öðmm.
Þeir eru hugsuðir, rökfastir og
sjálfkjömir fyrirliðar í atvinnu- og
viðskiptasamtökum og hverskonar
stjórnarstörfum; þeir eru sjálf-
stæðir og göfuglyndir í öllum at-
höfnum sínum og þeim er mjög
ógeðfellt að vera undir aðra gefnir.
Þeir verða að vera fyrirliðar í öllu,
sem þeir hafa fyrir stafni, að öðr-
um kosti missa þeir áhugann. Þeir
hafa einkennilegar hugmyndir um
ást og skyldu og stöðu sína í þjóð-
félaginu. Fyrir því eru þeir oft
álitnir sérvitringar og þeim er ekki
auðvelt að eiga samleið með ná-
grönnum sínum.
Þeir eru oft ágætir ræðumenn,
berorðir og rökfastir. Venjulega er
það versta villa þeirra, að þeir að-
hyllast það málefnið, sem lítið fylgi
hefur og eignast verstu fjandmenn
sína vegna athafna sem eru mis-
skildar. Þeir finna venjulega of
mikið til ábyrgðar sinnar og spilla
heilsu sinni með áhyggjum.
Séu þeir trúmenn, þá fer það
venjulega út í öfgar og þeir verða
ofsatrúarmenn.
Þeim er gjarnt til að æsa til
óvægilegrar andstöðu, en taka því
með jafnaðargeði. Heimilis- og
fjölskyldulíf þeirra er oft amasamt.
Venjulega þurfa þeir að annast um
einhvern nauðstaddan eða van-
megna ættingja og oftast fórna sér
fyrir heill heimilisins.
Þeim finnst þeir vera einmana og
misskildir.
Um heilsufar steingeitarmanna
segir: Það er tíðast að þessum
mönnum er hætt við meltingar-
örðugleikum, gigt og liðaverkjum;
fótaveiki og slysum og meiðslum
á fótleggjum og öklum, óþægindum
í milta og lifur, brotum og slitum,
tannskemmdum, verkjum í törmum
og eyrum. Alls konar hörunds-
kvillum. Stjörnumerki þetta hefur
eins konar yfirstjórn á maganum
og menn, sem fæddir eru undir því
eru oft þjáðir af ógleði og velgju
og stíflunum innvortis.
Heillalitir Gunnars Thoroddsens
munu vera öll blæbrigði af gráu
og fjólubláu; einnig purpurarautt
og svart. Heillasteinar hans eru
mánasteinar, perltu- og ametystar.
Meðal merkra manna, sem fæddir
eru undir merki steingeitarinnar
má nefna Wilson Bandarfkjafor-
seta, Benjamín Franklín, Glad-
stone, Hannibal Valdimarsson og
Mærina frá Orleans, Friðrik mikla,
Bacon, Olaf Thors, Pálma Hannes-
son, Lloyd George og Jón Magnús-
son ráðherra, Byron, Guðrúnu Lár-
usdóttur, Tómas Guðmundsson,
Kipling og Grétar Fells.
★
Kristján Eldjárn er fæddur 6.
desember eða í bogmannsmerkinu
miðju. Þeir, sem fæddir eru í því
merki eru ákaflega framkvæmda-
samir, óttalausir og ákveðnir við
allt, sem þeir taka sér fyrir hendur.
Þeir eru ákveðnir í orðum og ber-
söglir og oft rangdæmdir fyrir gagn-
rýni sína. Dulspekin kallar þá hina
miklu starfsmenn jarðar vegna þess
að sjaldan sér á þeim þreytu fyrr
en þeir hníga niður af erfiði. Þeir
eru mjög framkvæmdasamir í at-
vinnu- og viðskiptalífi, góðir stjórn-
endur og láta sér öðrum fremur
annt um undirmenn sína. Þeim
heppnast oftast það sem þeir taka
sér fyrir hendur, einkum vegna
einbeitingarhæfileika síns og vilja-
krafts og þeir skyldu ætíð hafa
frjálsar hendur að fylgja köllun
sinni.
Því nær allir, sem fæddir eru und-
ir þessu merki eru miklir unnend-
ur tónlistar. Þeir verða oft frábær-
ir tónlistarmenn eða hljóðfæra-
smiðir og vinna mikið fyrir tón-
mennt. Þeir gefa orgel í kirkjur
og kaupa dýrustu sæti í söngleika-
höllum og við tónleika.
Þeir eru venjulega mjög heið-
virðir, en einkum er þeir verða
varir þess, að aðrir bera óskorað
traust til þeirra. Þeir eru óvægi-
lega sannsöglir, hafa óbeit á hvers
konar sviksemi og fletta miskunar-
laust ofan af tilraunum, sem gerð-
ar eru til þess að svíkja aðra, jafn-
vel þótt þeir vinni með því gegn
hagsmunum sínum. Þeir hafa oft
mjög háleitar lífsskoðanir og eru
með afbrigðum bóngóðir. Þeir eru
venjulega mjög kirkjuræknir og
Framhald á 6. síðu.
Bráðabirgðatölur frá Hag-
stofu íslands um fjölda kjós-
enda á kjörskrá á öllu Land-
inu við forsetakosningarnar
30. júní n.k. ásamt saman-
burðartölum um fjölda kjós-
enda á kjörskrá við alþingis-
kosningarnar i fyrrasumar
eru sem hér segir:
Áætluð tala kjósenda á öllu
landinu við forsetakosning-
arnar er 114.957. en við al-
þingiskosningamar í fyrra
var heildartala kjósenda
107.101. Stafar þessi mikla
aukning af lækkun kosninga-
aldurs um eitt ár, úr 21 ári
í 20 ár.
Kjördæmi 1968 1967
Reykjavík 48.577 45.419
Reykj anes 18.475 16.726
Vesturland 7.352 6.901
Vestfirðir 5.760 5.387
Norðurl. vestra 5.900 5.638
Norðurl. eystra 12.449 11.646
Austurland 6.453 6.063
Suðurland 9.991 9.351
Ljóst er að heildartala kjós-
enda á kjörskrá við forseta-
kosningamar er ofhátt reikn-
uð í þessum áætlunartölum,
því í athugasemdum Hag-
stofu fslands. sem fylgdu með
þeim segir svo:
Ofan greind tala kjósenda í
Reykjavík 1968 er samkvæmt
kjörskrá Manntalsskrifstofu
Reykjavíkur, sem nú hefur
verið gerð, en tala kjósenda
á henni á eftir að hækka
eitthvað. Meðtaldir eru þeir.
sem nú 20 ára aldri 1968
eftir kjördag, en í prentaðri
skýrslu Hagstofunnar um al-
þingiskosningar 1967 eru ekki
meðtaldir þeir, sem urðu 21
árs eftir kjördag. — í of-
angreindum kjósendatölum
kaupstaða er búið að draga
frá áætlaða tölu erlendra rík-
isborgara, en það hefur ekki
verið gert í sýslum nema í
Ámessýslu.
★
Myndin sýnir örlítinn hóp
af yngstu kynslóð kjósenda,
þeirri sem nú bætist skyndi-
lega á kjörskrá og hafa mun
einhver áhrif á úrslit kosn-
inganna.
F0RSETA
KYNNING