Birtingur - 01.12.1953, Blaðsíða 2

2
BIRTINGUR
EINAR BRAGI
Ekkert er ódýrt
Nýlega barst mér í hendur lítil bók, Ljóð
1947—51 eftir Sigfús Daðason. Ég hef heyrt,
að höfundurinn sé kornungur maður, og þeim
mun ánægjulegra er að geta sagt, að þetta er
einhver geðþekkasta og nýstárlegasta frumsmíð
sem ég hef lesið eftir íslenzkt ljóðskáld. Frá
opnum þessa kvers andar á móti manni hóg-
værð, látleysi og listrænn vöndugleiki.
Þessi bók er fremur en allar aðrar bækur sem
ég hef lesið eftir ung íslenzk skáld uppgj ör við
gamla samtímakveðskapinn og djarfur boðberi
nútímastefnunnar í Ijóðlist.
Fyrsta ljóðið í bók Sigfúsar hefst þannig:
MannshöfuS er nokkuð þungt
en samt skulum við sianda uppréttir
og sumarið baetir fyrir flestar syndir okkar.
í þessum fyrstu línum koma strax í ljós
nokkur höfuðeinkenni þessa Ijóðskálds: hnit-
miðun, ekkert óþarft málskrúð, engin aukaat-
riði. Hér hefði róttækt ræðuskáld ort langt og
svellandi mælskukvæði, en Sigfús segir aðeins
með stóiskri, kannski dálítið kotroskinni ró:
Vissulega er ástandið viðsjárvert, bræður góð-
ir, („mannshöfuð er nokkuð þungt“) þó skul-
um við duga, („samt skulum við standa upp-
réttir“) og sigurinn er vís: böls mun alls batna,
nvur. Baldur koma („sumariff bætir fyrir flestar
syndir okkar“). Næsta ljóð er mjög með sömu
einkennum.
Sigfús Daðason yrkir lítið og furðulega
þroskað Ijóð um Rilke:
Ekkert var sjálfsagt: hlutir dýr
áttu einnig vitund og eigið líf
varhugavert, og nóttin og landið
og vegurinn: ekkert var ódýrt.
Vegurinn — leitin um ókönnuð lönd
ókunnar nætur hluti og menn —
endalaus leit að hætti að lifa
óþrotleg bið og spurning.
Og þó að við þykjumst lifa sem jurt
með jurt og segjum þverstæðum eytt
lýsir ei dæmi þitt lengra en við játum
lengra en við þorum að játa?
Ljóðið er eins og lykill að ljóðheimi þessa
austurríska leitanda og óðsnillings, en það get-
ur líka verið góður leiðarvísir um ljóðheim
Sigfúsar sjálfs: „ekkert var ódýrt“ — „enda-
laus leit að hætti að lifa, óþrotleg bið og spurn-
ing“. Það er tæplega tilviljun að Ijóðið endar í
spurn. Það er eins og spurnin tengi þessi tvö
skáld andlegu bræðrabandi: Tónninn í ljóðum
Sigfúsar er einatt angurvær og efablandinn líkt
og) í „Die Duineser Elegien“ — skáldið hýsir
tortryggfni nokkra tii heimsins og mannanna,'
segir um sig og sína kynslóð: „upphaflega
höfðum við víst lítið lært annað en segja nei“.
En þótt efasemdir höfundar séu margar, virffast
þær nánasfsproítnar áf rótgroinni andúð itans
á ódýrum lausnuin vandamálanna almennt:
Hann hafnar „hinu fyrirhafnarlausa ... sem
þeir liðnu hafa búið í hendur“ honum, en velur
jafnan „hið örðuga ... sem hann verður að
gera sjálfur“. Annars er björt lífssýn og af-
dráttarlaus lífsjátun — eins og í „Die Sonnette
an Orpheus“ — eitt helzta höfundareinkenni
Sigfúsar: „Ég bið um að mér sé veitt lausn frá
tómi sálarinnar, hinu hluttektarlausa og ó-
næma, sem sér ekki Ijósið, finnur ekki loftið né
vatnið né jörðina ...“ „Horfið samt varlega á
þetta nýja andlit, því ef til vill á hamingjan
heinia þar ...“ „við finnurn nýja aðferð til að
lifa ennþá — rísandi sól .. .“ eða þetta litla
Ijóð sem sýnir undrun barns, þegar það byrjar
að uppgötva heinúnn, eða skálds sem veröldin
er að vígja til þjónustugjörðar án þess því
sjálfu sé orðið það fyllilega ljóst ennþá:
Eg lagði leið mína um þetta land
hið grád land
land dauðans
og litlu sumarhúsin voru gædd steinandlitum.
Ég legg leið mma um sama land
og tek eftir að ég er farinn að brosa:
steinandlitin hafa lifandi augu
eitthvað hefur gerzt ég veit ekki hvað
lifandi líf umlykur mig þó allt sé hljótt.
Ég þarf ekki að nefna fleiri dæmi um sólar-
sýn þessa skálds. En ég vil nota tækifærið til að
mótmæla þeirri staðleysu, sem ósjaldan hefur
skotið upp kollinum, að nútímaskáldin íslenzku
SKÝIÐ
eftír HALLDÓRU B. BJÖRNSSON
Á nœstum því heiðríkum himninum sveimaði ofurlítið gráleitt ský. Það lét vindsval-
ann bera sig hvert sem hann vildi einsog það þekkti hvorki stefnu né takmark, eða
hejði nokkra hugmynd um að það gœti átt hlutverk fyrir höndum. En þá mœtti það af
tilviljun dálitlum sólargeisla, svo yndisfögrum. Það var sonur sólarinnar. Skyndilega
var heimurinn fullur af nýju Ijósi. Það var ástin sem gaf honum þennan töfraljóma. Og
geislinn fékk leyfi móður sinnar til þess að fara eldsnemma á fœtur á morgnana, að
hitta litla skýið sitt. Dögum saman horfðu þau lwort á annað og gleymdu öllu öðru. Þau
unnust svo heitt að á hverju kvöldi var litla skýið orðið Ijósrautt af ást.
Um jónsmessuleytið spígsporuðu bœndurnir niðri í dalnum um sólbrennda hlaðvarp-
ana og sögðu hver við annan: Það er ekki björgulegt útlit að tarna. Hann verður ekki
lengi að skrœlna þess'i litli gróður sem kominn var, ef veðrið helzt svona til lengdar. Og
mikið má það vera ef allur þessi roði veit á gott, þó hann sé fagur.
Og bændurnir litu spámamdega upp í loftið og tóku í nefið hver lijá öðrum.
En einn morgun kom geislinn ekki aftur. Þann dag beið skýið til enda, og allan nœsta
dag, en árangurslaust. Þá tók litla skýið að gráta geislann horfna, son sólarinnar. Tár
þess hrundu alla leið niður á jörðina.
Þennan morgun varð bœndunum niðri í dalnum svo létt um sporið. Þeir hlupu við
fót yfir rennvot grœnkandi túnin til nágranna sinna og sögðu ánœgjulega:
Það var mikil guðsblessun að fá þetta regn.
En uppi á himninum sást litla skýið ekki lengur. Það var orðið að dögg á jörðunni.