Austurland - 15.12.1991, Síða 21

JÓLIN 1991.
21
kompás sem hann sagði hafa
reynst sér vel á svona ferðalögum
og fundum við góðan stað fyrir
hann framan á bílnum. Gátum
útbúið með spýtu stað fyrir hann
svo vel sást á hann út um glugg-
ann og hann truflaðist heldur
ekki af jámi bílsins nema þegar
stigið var á kúpplinguna þá snér-
ist hann í hálfhring en til baka
þegar henni var sleppt. Við not-
uðum litla kompásinn til að stilla
bílinn á strikið og snemm svo
lausu skífunni á stóra kompásn-
um þangað til hann passaði við
gott strik til að stýra eftir. Petta
var kannski svipað og hjá
manninum sem notaði kynbóta-
hrútinn fyrst og renndi svo þeim
flekkótta á eftir til þess að gefa
lömbunum litinn.
Um miðjan daginn létti örlítið
til og sáum við þá yfir í Kverkfjöll
og fannst þau frekar nálægt okk-
ur og breyttum stefunni eitthvað
til suðurs og svo hvarf allt í þoku
aftur. Við héldum þessari nýju
stefnu þar til ákveðið var að
stoppa og taka kvöldmatinn og
var nú svissað yfir í eldhúsið og
settur upp prímus og eldaður ein-
hver matur en á meðan á því
stendur byrjar að snjóa í suðaust-
an kalda. Vomm við í u.þ.b.
1.350m hæð samkvæmt útreikn-
ingum okkar á kortinu og áttum
að vera búnir með Vi af leiðinni
svo við færðum okkur yfir í svefn-
herbergið eftir að vera búnir að
taka kvöldpissið.
Vindinn herti þegar leið á
kvöldið og snjókomuna einnig og
út frá því sofnuðum við. Hörður
segir við mig áður en við sofnum
að ég skuli drekka eins lítið og
ég komist af með það sé betra að
þurfa ekki mikið út ef veðrið
versni maður verði svo leiðinlega
hrakinn og slæmt að koma sér
ofaní pokann aftur svoleiðis.
Veðurofsinn hélst með viðeig-
andi fannkomu allan daginn og lét-
um við lítið á okkur kræla nema
það nauðsynlegasta fram að aðfar-
nótt 19. maí. En þann morgun er
komið besta veður nema enn er
þoka en mjög stutt í sólina. Hún
meira að segja gægðist annað slag-
ið niður til okkrar en skyggni lárétt
var ekkert.
Mikið hafði bætt á snjóinn
þennan tíma líklega um 75 cm
og þurftum við að moka Gretti
upp því fennt hafði að honum
upp á miðjar hliðar enda var
myndarlegt bæli eftir hann. Tók-
um við okkur nú góðan morgun-
verðartíma og dekkuðum fyrir
hann á svölunum, það skemmdi
ekki þennan morgunverð þessar
frábæru aðstæður. Aðstæður
okkar voru hér allt aðrar og
margfalt betri en hjá sænsk-ís-
lenska Vatnajökulsleiðangrinum
vorið 1936 sem farinn var á svip-
uðum árstíma upp frá Homa-
firði. Þá voru notaðir hundar til
dráttar og menn gengu á skíðum
og bjuggu í tjöldum.
í RÍKI VATNAJÖKULS á
hestbaki og skíðum, lýsir höf-
undurinn og annar leiðangurs-
stjórinn Hans W:son Ahlmann
aðstæðum á eftirfarandi hátt.
„Við 14. maí stendur skrifað í
dagbók mína: „Illviðrið hélzt alla
nóttina. Jón Eyþórsson á fætur
og mokaði frá milli kl. þrjú og
fimm. Röðin komin að mér og
Kalla að hreinsa frá búðunum kl.
átta. Það var ekki fyrr en eftir
fimm tíma - með einnar klukku-
stundar morgunverðarhléi - sem
þær vom nokkum veginn komn-
ar úr kafi, en þá stóðu tjöldin á
botninum í tveggja mera djúpri
gróf." Og á öðrum stað í bókinni
nokkrum dögum seinna segir
Guðmundur að umstafla ósnert-
um matarbyrgðum fyrir heim-
ferðina.
hann. „Ég les í dagbókinni
minni: „Stóri sleðinn með vistun-
um Iiggur grafinn undir hálfum
öðmm metra af nýsnævi og þar
á ofan snjóhrúgunni sem mokað
var upp frá tjaldi strákanna. Það
er svo hvasst að ekkert er unnt
að aðhafast úti.“ Og stuttu
seinna: „En nú erorðið svo blautt
í tjaldinu strákanna að þeir þola
það ekki öllu lengur. Aðeins tvö
hreindýraskinn mega heita sæmi-
lega þurr; svefnpoki Skallagríms
er allur gegnsósa og engin leið að
nota hann. Hann líkist mest ketti
sem búið er að drekkja."
Á þessum lýsingum sést að
við höfðum það bara huggulegt
í svefnherberginu í Gretti.
Nú voru liðnir fimm dagar frá
því síðast heyrðist í okkur og
Gunnar Jónsson farinn að óttast
um okkur og kannski fleiri og
tók hann til þess ráðs að senda
flugvél að leita að okkur. Var
Hákon Aðalsteinsson fenginn
með flugmanninum frá Egils-
stöðum til að horfa eftir okkur
þ. 19. maí því bjart var orðið í
byggð. Rekur hann slóð okkar
inn alla Fljótsdalsheiði og inn á
jökul þar sem hún hvarf á Eyja-
bakkajöklinum undir ský og
snéru þeir svo við eftir árangurs-
litla leit og gáfu Gunnari
skýrslu. Var hún á þessa lund.
„Við sáum þá ekki en ég veit
hvar þeir eru, þeir eru undir
eina skýinu á jöklinum" og það
var náttúrlega alveg hárrétt.
Haldið er af stað um tíu leytið
í svipuðu skyggni og eftir sömu
stefnu og síðasta akstursdag,
fram til kl. 16.09. þá segir Hörð-
ur stopp, hér bíðum við þar til
birtir upp við eigum að vera
komnir mjög nálægt.
Eldaður var góður miðdeg-
isverður og viti menn, af svölun-
um byrjar að glytta í svart í suðr-
inu og fljótlega skýrist þetta
undur, Þumall í Skaftafellsfjöll-
um stendur hnarreystur upp úr
þokunni en við erum svo hug-
fangnir að horfa á hann að við
vitum ekki fyrr en allt er orðið
hreint í kringum okkur.
Grímsfjall blasir við í u.þ.b.
7-8 km. fjarlægð, borðstofu-
borðinu er pakkað saman og
gengið frá og stefnan tekin með-
an bjart er, ef þokan skyldi
koma aftur.
Við erum að paufast upp
Grimsfjallið þegar allt í einu
svífur rétt yfir okkur flugvél sem
snýr við og kemur aftur og kast-
ar út einhverjum hlut sem lenti
nokkru neðar í brekkunni og
þegar betur er að gáð er þarna
komin önnur talstöð eins og sú
gamla. Hún var í tveimur
hlutum, annar helmingurinn
skemmdist dálítið við lending-
una svo við skiptum um þann
heila og viti menn talstöðin virk-
aði og vorum við nú komnir aft-
ur í samband við umheiminn
a.m.k. Gufunesradió sem svar-
aði okkur að bragði er við
kölluðum og bauð okkur vel-
komna í loftið aftur.
Hreppstjórinn í Grímsvatna-
hreppi Guðmundur Jónasson
var rétt á undan okkur á fjallið
á Gusa en byrgðabíllinn Rati
var ókominn þar sem olíuverkið
hafði sagt stopp í honum niðri
á Tungnárjökli en búið var að
skipta um verk í honum og hann
á leiðinni.
Eitthvað var farið að brotna
af spyrnum í beltunum á Gretti
og það sá Guðmundur um leið
og við komum á fj allið og bauðst
til að hjálpa mér að skipta um
þær snöggvast það sé ekki víst
að vinnist tími til þess alveg á
næstunni, sem ég þáði sem betur
fór.
Fyrsta verk sem unnið er á
jökli er að reysa VADIKAN,
en þar geta menn og konur teflt
við páfann hvernig sem viðrar
og var Guðmundur að sjálf-
sögðu búinn að þessu þegar við
komum.
Nú til dags eru menn ekki eins
háðir veðrum og áður var, því
LORAN og GPS bæta þar veru-
lega úr, en þetta eru hvoru-
tveggja nákvæm staðsetningar-
tæki og ef búið er að koma á
staðinn eða kortleggja ein-
hverja slóð er hægt að aka eftir
blikki hér og pípi þar án þess að
setja vinnukonur í gang og svo
kemur hringing þegar áfanga-
staðurinn er innan seilingar.
Rati var kominn með kostinn
um miðnættið í heiðskíru veðri
en mikið þurfti að skrafa um þá
daga sem liðnir voru frá brott-
farardegi.
Gunnar Þorbergsson var leið-
angursstjóri í þessum leiðangri
sem var tvíþættur, annarsvegar
þríhyrningamælingar og hins-
vegar þyngdarmælingar þ.e.a.s.
jarðlagamæling eða eitthvað
svoleiðis.
Morguninn eftir var byrjað að
undirbúa vinnuna en bjart varð
að vera og sjónlína á milli mæli-
staða svo hægt væri að vinna.
En frekar þokusamt er um
þennan tíma á Vatnaj ökli og því
varð að nota hverja bjarta stund
sem frekast mátti. Mestur tím-
inn fór í ferðalög á milli staða
en Grettir var svo hægfara á
borð við Gusa sem er Bombar-
dier skíðabíll og í góðu færi
rennur hann eins og loftpúða-
skip á 60-80 km. hraða um
hjarnbreiðurnar og var það því
mest hann sem var á ferðinni,
en við aftur í föstum punkti.
Miklar olíubyrgðir þurfti að
hafa meðferðis eða 800 ltr. þeg-
ar lagt var af stað að austan en
ca. 350 ltr voru búnir þegar
komið var á Grímsfjall, en
lengst til baka fórum við í
Kverkfjöll. Þar fór Guðmundur
að róta í snjónum á hæsta
hnjúknum sem ber hæðartöluna
1920 m. Nærstaddir heyra hann
tala við sjálfan sig um að hann
hefði átt að eiga eitthvað hérna
og viti menn, hann fann það sem
hann leitaði að, 1 stk bensín-
tunnu 100 ltr. Ekki notaði hann
Þyrlan og pallurinn.
innihaldið í þetta skiptið, sagði
að gott væri að eiga hana hérna.
Veður hélst heiðskírt utan
eina þokunótt næstu átta sólar-
hringana en hún var notuð til að
sofa en annars unnið allan
timann, mælingamenn sváfu á
stímunum og bílstjórarnir sváfu
á mælingatímunum.
Rati stóð á Grímsfjalli með
allar matarbyrgðimar sem áttu
að duga til fjögurra til fimm
vikna veru á jöklinum en ekki
hafði unnist tími til að fara al-
mennilega í gegnum kostinn
áður en lagt var af stað frá
Grímsfjalli.
Ég man að við Hörður fund-
um eggjakassa og bacon og
eitthvað af niðursuðumat og
ætluðum að skoða þetta betur
þegar syrti næst að, en í það
komumst við ekki fyrr en undir
lokin en verkið kláraðist á marg-
falt skemmri tíma en áætlað var
vegna veðurblíðunnar og
maturinn fór að mestu leiti
ósnertur til byggða aftur.
Andri Heiðberg kom við ann-
an mann á þyrlu sinni og var
með okkur tvo síðustu sólar-
hringana og fór með leiðangurs-
stjórann ásamt mælitækjum á þá
staði sem illfært var að komast
til á bílunum s.s. sunnan og
s.vestan Grímsfjalls en þar er
mjög varhugavert að vera á
ferðinni sökum jarðhita sem
bræðir jökulinn og myndar sig-
katla og sprungusveipi í kring-
um þá.
Nú var verkefnið búið og
haldið heim á leið um Jökul-
heima og vorum við sóttir þang-
að á vörubílum og fluttir til
Reykjavíkur. Grettir fór með
Ríkisskip en ég var sendur með
flugi austur.
Mestu andstæðurnar frá
jökulhvelinu eru þegar komið er
í byggð og túnin orðin græn og
skógur jafnvel útsprunginn á
þessum tíma.
Þessi ferð var algjör eldskírn
fyrir mig ungan og óreyndan í
öllum ferðalögum um óbyggðir,
hvað þá um jökla landsins.
Lærifeðurnir voru hinsvegar
hver öðrum betri og tóku mér
eins og glötuðum syni, lágu þeir
ekki á liði sínu að veita mér heil-
ræði og kenna mér það sem þeir
gátu og má segja að þetta hafi
verið frábær háskólavist fyrir
mig og hefur hjálpað mér
ómetanlega í mínum ferðum
seinna meir, á jöklum og í
óbyggðum.
Grettir og mælingamennirnir.