Ingólfur - 01.12.1941, Qupperneq 5

INGOLFUR
5
Héraðsakólinn
ad Laugarvalni
(Framh. af 3. slðu)
heilsubrests eftir eins árs starf.
Bjarni Bjarnason skólastjóri í
Hafnarfirði tók þá við skóla-
stjórn og hefir gegnt því starfi
síðan. Það hefir þess vegna
•fyrst og fremst fallið í hans
hlut að móta stefnu og starfs-
hætti skólans og mæta erfið-
leikum fyrstu starfsára þessa
stóra menntaseturs, þótt hann
hafi við það notið aðstoðar ým-
issa góðra samstarfsmanna og
skólanefndar. Auk skólastjórn-
arinnar sjálfrar, hefir B. B.
jafnframt á ári hverju séð um
margvíslegar framkvæmdir
fyrir skólans hönd.
Flestir munu telja þaö erfitt
verk og vandasamt, að stjórna
á heimili, þar sem hátt á annað
hundrað æskumenn dveljast.
Þeim, er verið hafa á Laugar-
vatni með skólastjóranum, sýn-
ist þó sem honum veltist þetta
starf auðvelt.
Ýmsir erlendir skólamenn
hafa heimsótt Laugarvatns-
skólann. Skólastaðurinn og
umhverfið hefir vakið athygli
þeirra. En ■ þeir hafa þó orð-
ið enn hrifnari af stjórn skólans
og starfsháttum. Þrátt fyrir
rnikinn nemendafjölda hefir B.
B. tekizt aö skapa þar mynöar-
legan heimilisbrag, þar sem
hreinlæti og reglusemi vekja
sérstaka athygli gestanna.
í skólastjórn sinni hefir B. B.
tekizt á athyglisverðan hátt að
ná kostum samskólaskipulags-
ins og sneiða hjá göllum þess.
Piltar og stúlkur skemmta sér
saman og hafa flestar kennslu-
stundir sameiginlegar. En jafn-
framt er tekið tillit til sérþarfa
þeirra í náminu og séð um, að
þau geti unnið í næði hvor
fyrir sig. Með þessu er stefnt
að því, að unga fólkið læri að
vinna saman og umgangast
hvort annað á prúðmannlegan
og frjálsmannlegan hátt.
ev ða sjálfsögðu aðalíþrótt skól-
ans. Ið’ka nemenlur jafnvel
framleidd í rfastöö, sem er
mguleika fyrir svo að segja
þeirra. En þeir hafa þó oft orð-
tekzt á athyglisverðan hátt að
Þess skal getið, að nemendum
er gert að inntökuskilyrði að
nota ekki tóbak eða áfengi á
meðan þeir dveljast í skólan-
um. Kaffi er einnig mjög sjald-
an á borð borið. Mun þessi
bindindissemi hafa varanleg á-
hrif á mjög marga af nemend-
um.
Þegar B. B. tók við skólastjórn
á Laugarvatni biðu hans þar
miklir og margþættir erfiðleik-
ar. í tvo áratugi hafði verið
deilt um skólastaðinn. Fjárhag-
ur skólans var þröngur. Skóla-
húsið var enn í smíðum, en
nemendur þegar orðnir margir.
Framtíð skólans og orðstír voru
nú mjög háð því, hvernig tæk-
ist að sigra þessa byrjunarerf-
. iðleika.
Hér skal einungis drepið á ör-
fá atriði, sem gefa nokkra hug-
mynd um, hversu vel Bjarna
skólastjóra og skólanefnd hefir
tekizt að leysa þetta þunga
hlutverk af hendi.
Aðsókn að skólanum var strax
mjög mikil og stofnunin óx
mjög ört. Þó hefir oft orðið að
vísa miklum fjölda umsækjenda
frá sökum rúmleysis. Skólanum
bárust ekki næg framlög til
nauðsynlegustu framkvæmda.
Varð þess vegna að taka að
nokkru leyti að láni á móti
framlagi ríkissjóðs, til þess að
hinn skjóti vöxtur stofnunar-
innar væri ekki hindraður.
Andstæðingar skólans héldu því
þó fram, að hann fengi meiri
styrk úr ríkissjóði heldur en
rétt væri lögum samkvæmt. Hér
skal vikið nánar að þeirri stað-
liæfingu.
Árið 1939 bar Jónas Jónsson
fram breytingartillögur við hér-
aðsskólalögin frá 1929, sem
hann hafði einnig verlð flutn-
ingsmaður að. Þessar tillögur,
sem hlutu samþykki Alþingis,
eru miðaðar við þá reynslu, sem
þegar er fengin um starfsemi
héraðsskólanna. Verklegt nám
á að aukast. Það á að létta
skuldunum af skólunum með
því, að ríkissjóður greiði %
hluta af stofnkostnaði þeirra.
Rekstrarstyrkur þeirra á elnn-
ig lítilsháttar að hækka. Vegna
þessara breytinga var á þessu
ári skipuð nefnd til að athuga
fjárhag Laugarvatnsskólans,
og einnig annarra héraðsskóla.
Samkvæmt opinberu áliti komst
nefndin að þeirri niðurstöðu,
að ríkissjóður hefði ekki lagt
fram fullan helming þess fjár,
sem búið er að leggja í skóla-
setrið. Mun skólanum bera
samkvæmt þessu fjárhæð, sem
nemur allt að skuldum hans.
Þetta sýnir, að getgáturnar um
of rífleg fjárframlög voru
rangar og einnig, hversu fjár-
hagsleg stjórn skólans hefir
verið í góðu lagi. Eiga þar hlut
að máli skólanefnd og skóla-
stjóri. Skólanefndina hafa skip-
að allmörg s. 1. ár: Helgi Ágústs-
son, verzlunarfulltrúi Selfossi,
form., Jörundur Brynjólfsson
alþm., Skálholti, séra Guðm.
Einarsson, Mosfelli, Böðvar
Magnússon, hreppstj., Laugar-
vatni og Einar Halldórsson,
hreppstj., Kárastöðum.
Á þessu tímabili hefir skól-
inn iagt í mjög mikinn kostnað.
Rúmsins vegna er ekki hægt
að nefna hér nema fátt eitt:
Stofnunin á Laugarvatn,-sem
er hin ágætasta bújörð. Skóla-
stjórinn rekur þar myndarlegt
skólabú. Ræktunarframkvæmd-
ir hafa verið gífurlega miklar:
túnið stækkað, gerðir matjurta-
garðar og reist gróðurhús.. Bú-
stofn skólans er einnig í örum
vexti og ný peningshús hafa
verið reist. Sérstakir heima-
vistarskálar hafa verið byggðir
fyrir nemendur, auk aðalhúss-
ins. Þá hefir skólinn eignazt
leikfimishús, að mestu byggt af
nemendum, og sérstaka bygg-
ingu, þar sem einungis fer fram
húsmæðrafræðsla.
(Framhald a£ þesKum þætti mun
birtast í næsta töiuljlaói. Ver'öur þar
skýrt frá námsháttum og skólalífi að
Laugarvatni, og einnig dreplð á nokk-
ur framtíðarverkefni og hlutverk hér-
aðsskólanna almennt.)
J. E. G.
Verndíð heílsuna
með
suetnpakiaun
irá Magna h.f.
Oidrykkja
(Frumh. af 2. síSu)
mátt samtakanna. Samvinna
og félagshyggja eru ávöxtur
síðustu alda. Enda hefst engin
veruleg barátta gegn ofdrykkj-
unni fyrr en með félagsbundn-
um samtökum á síðustu manns-
öldrum.
Hér á landi heíir hreyfingar
vínbindindisins gætt all-mikið
í röska hálfa öld. Stórstúka fs-
lands héfir starfað í 57 ár og
jafnan haft forystu í bindind-
ismálum okkar. Ungmennafé-
lögin tóku vínbindindi upp á
stefnuskrá sína, þótt flest
þeirra hyrfu frá því aftur á nið-
urlægingartímum sínum. Loks
hafa starfað vínbindindisfélög
í flestum skólum landsins um
nokkurra ára bil.
Bindindishreyfingin á íslandi
hefir án efa unnið mikið gagn.
Samt er enn langur vegur frá
því, að ofdrykkju hafi verið út-
rýmt hjá okkur. Að minni
hyggju er ástæðan sú, að málið
hefir ekki verið sótt á réttum
grundvelli. í æsku trúði ég því,
að ofdrykkjunni yrði aðeins út-
rýmt með algeru vínbanni, sem
næðist með meirihlutaafli
bindindismanna. En eftir því
sem ég hugsa þetta mál lengur
nú, sannfærist ég æ betur um
hitt, að framtíðarlausn þess
getur aldrei falizt í vínbanni.
Róttæk og ofstækiskennd bönn
vekja alltaf andstöðu, það er
viðurkennt lögmál.
Hér þarf að fara með hern-
að á hendur almenningsálit-
inu, sem enn i dag viðurkennir
ofdrykkjuna. Enn í dag þykir
mikill frami, að „þola“ mikið
vín, eins og það er kallað. Þess
vegna finnst íslendingum
sjálfsagt að drekka mikið og
sýna með því hreysti sína, ef
vín er haft um hönd, og þykja
það litlir kappar, sem vilja eða
geta ekki þambað áfengið eins
og mjólk.
Það verður að komast inn í
vitund hvers íslendings, að
fullkomið hneyksli sé og van-
sæmd að verða ölóður. íslend-
ingar geta ekki þolað öllu leng-
ur það öfremdarástand, að
naumast verði á venjulegum
tímum haldin svo samkoma
nokkurs staðar á landinu, að
ölvaðir menn spilli ekki mann-
fagnaðinum að einhverju leyti.
I framtíðinni verður almenn-
ingur að fordæma hvern ís-
lending, sem drekkur frá sér
vitið, og' skoða hann sem sið-
ferðilegan og hælisskyldan
vonarpening þjóðfélagsins.
Takist að skapa svo sterkt al-
menningsálit gegn ofdrykkj-
unni, er þrautin unnin.
í þessari baráttu er til eitt
vopn, og kannske aðeins eitt,
en furðu biturt er það, ef rétt er
á haldið. Það er vel skipulagð-
ur og markviss áróður, sem for-
vígismenn þjóðarinnar beittu
sér fyrir. Blöð og útvarp mundu
þá ekki liggja á liði sínu, þar
sem bindindismenn og hófsam-
ir vinneyzlumenn hljóta að eiga
hér sameiginlegt áhugamál.
Auk þess þyrfti að láta gera
góðar kvikmyndir, er sýndu í
sterkum og málandi litum allar
hinar hörmulegu aflelðingar
ofdrykkjunnar. Þessar kvik-
myndir ætti svo að sýna í öll-
um skólum landsins, æðri sem
lægri, og í öllum kvikmynda-
húsum, sem auka- eða aðal-
myndir, með hæfilegu millibili.
Um fundarreglur
og fundarstjérn
i.
Fundir skipta mjög miklu máli liér
á landi, eins og annars staðar, þar sem
skoðanafrelsi er. Á alls konar fundum,
félagsfundum, fulltrúafundum, nefnda-
fundum o. s. frv. iáta menn í ljós
skoðanir sínar og þar eru ákvarðanir
teknar. Er því ljóst, að nauðsynlegt er,
að ú fundum ríki ákveðnar reglur og
skipulag. Að' öðrum kosti mundu fund-
irnir fara i iiandaskolum og ekki verða
þeir hornsteinar skoðana- og málfrels-
is, sem þeim er ætlað að vera. Reynslan
er 'einnig sú, að hvarvetna þar, sem
fundir eru leyfðir, myndast ákveðin
fundarsköp eða fundarreglur. Svo er
þvi einnig farið hér á landi. Hitt er
annað mál, að fundarsköpin eru í fæst-
um tilfellum lögákveðin, heldur hvila
á venju. Venjan hefir verið nokkuð á
reikl 1 þessum efnum hér á landi, enda
hefir lítið sem ekkert verið um þessi
mál ritað. Getur það bví orkað tví-
mælis í einstökum tilfellum, hverja
fundarreglu skuli gilda telja.
Fundarreglur eða fundarsköp iniða
að því, að allir hafi jafnan rétt til að
láta skoðanir sínar i Ijós og að auð-
veldara verði að rökrœða málin og
komast að niðurstöðum.
Á öllum fundum eru nokkrir starfs-
menn, mismunandl margir, eftir því um
hvers konar samkomur er að ræða.
Þeir starfsmenn, sem eru á liverjum
fundi, eru fundarstjóri og fundarritari.
Skal því drepið á störf þeirra og at-
hugað lítilsháttar hvaða hæfileikum
þeir þurfi að vera búnir.
Fundarstjórl stjórnar fundinum.
Hann stýrir umræðum, veitir fundar-
mönnum orðið í þeirri röð, sem þeir
biðja um það, heldur uppi ró og reglu
á fundinum, sker úr ágreiningi og á-
minnir fundarmenn, ef ástæða verður
til. Hann stýrir kosningum og atkvæða-
greiðslum. Fundarstjóri getur átt frum-
kvæði að frestun fundar og takmörkun
umræðna, en rétt er að hann beri slíkt
undir fundinn, a. m. k. i flestum til-
fellum. Fundarstjóri tekur á móti þeim
UHögum, sem fram korna og flokkar
þær. Út á við kemur fundarstjóri fram
sem fulltrúi fundarins.
Kosning fundarstjóra fer að jafnaöi
fram í fundarbyrjun. Stundum er þó
fundarstjóri sjálfkjörinn. Það fer eftir
atvikum, hvernig kosningu fundar-
stjóra er hagað. Stundum er hann
skipaður af einhverjum aðilum, t. d.
formanni félags eða fundarboðendum.
í þeim tilfeHum er þó rétt að leita sam-
þykkis f'undarmanna. í öðrum tilfell-
um er fundarstjórl kosinn af fundinum.
Er þá venjulega leitað eftir tiHögum.
Fundarstjóri þarf að vera skýr og á-
kveðinn, vel máli fariiin og skörulegur.
Hann þarf að þekkja allar fundarregl-
Allir viðurkenna, að of-
drykkja sé þjóðarböl hjá okk-
ur. Aldrei heflr islenzku þjóð-
inni verið það ljósara en ein-
mitt nú, hviiík ógæfa henni
stafar af óhóflegri neyzlu á-
fengra dr-ykkja. Nú um stund-
arsakir er öll áfengissala bönn-
uð í landinu, og verður það von-
andi, meðan erlent setulið dvel-
ur hér, en að sjálfsögðu hefst
hún aftur, jafn skjótt og setu-
liðin hverfa brott. Værl þá ekki
elnmitt nú rétta augnabllklð
fyrir beztu menn þjóðarinnar
að taka sér forystuna í þessu
máll og undirbúa og hefja
væntanlega útrýmingu of-
drykkjunnar, þegar þeir geta
vænzt öflugra stuðnings í bar-
áttunni en á nokkrum öðrum
tíma?
Ingvar Brynjólfsson-