Eining - 01.06.1956, Qupperneq 5

EINING
5
Bréf frá iðnaðarmanni
Þetta bréf er í síðasta árgangi
Hlínar. Skrifað til ritstjórans, Hall-
dóru Bjarnadóttur, en höfundur
bréfsins er Sveinbjörn Jónsson,
forstjóri ofnasraiðjunnar í Reykja-
vík. Með samþykki höfundarins og
viss um góðvild ritstjórans, leyfir
Eining sér að birta bréfið.
„Kæra Halldóra.
Þú baðst mig að skrifa í Hlín um eitt-
hvert áhugamál mitt. En ég er orðinn
frábitinn því að skrifa í blöð. Finnst
það muni lítið gagn gera. — Hlín þín
mun þó lesin tímarita mest. — Ég
ætla að vita, hvort mér tekst svo vel,
að þú viljir láta prenta eftirfarandi hug-
leiðingar.
Fyrir fjöldamörgum árum gerði ég
það fyrir þig, að aka í kalsaveðri á
mótorhjóli frá Akureyri austur að Laug-
um í Reykjadal og flytja þar erindi á
þingi norðlenzkra kvenna um eldhús-
búnað. Þetta var þegar ég teiknaði og
byggði hús á Akureyri.
Ég man þrennt frá þessu ferðalagi.
Hvað þú tókst mér innilega vel, er ég
kom kaldur og sundurhristur af litla
mótorhjólinu mínu. — Hvað erindið
var lélegt og lítið undirbúið. — Og svo
það, að frú Sigrún Blöndal á Hallorms-
stað þakkaði fyrir erindið.
Ég hafði heyrt talað um frú Blöndal
sem eina af vitrustu konum þjóðarinnar,
og því mun það hafa orðið mér tilfinn-
anleg ráðning, að frúin beindi því til
hinna yngri kvenna, er salin sátu, að
þótt þægindin, sem ég hafði verið að
segja frá, væru athyglisverð að ýmsu
leyti, væru þau mjög hættuleg, þau
gætu gert menn hreint og beint að verri
manneskjum. Og frú Blöndal rökstuddi
þetta með þeim þunga, sem ég síðar
kynntist. — Allir hlustuðu, og mér
hnykkti við.
Ég hafði talið það göfugt verk að
bæta húsakynni manna, létta störf hús-
freyjanna og fjölga frístundum þeirra.
Athugasemdinni gat ég því einu svar-
að, til athugunar þeim ungu konum,
sem þarna hlustuðu, að vel gæti verið,
að ég væri verri maður en afi minn,
en ég fengi ekki skilið, að það væri af
því, að hann hefði alla ævi orðið að
sækja vatnið út í bæjarlækinn á Hnjúki
í Svarfaðardal, en ég hefði átta vatns-
hana á nýbýli okkar hjónanna að Knarr-
arbergi í Kaupangssveit.
Við frú Blöndal urðum góðir kunn-
ingjar eftir þetta, og oft hef ég um
þessa kenningu hennar hugsað síðan.
Sérstaklega nú síðari árin.
Allir sjá, hvílík geysileg bylting hef-
ur orðið í híbýla- og heimilistækni á
íslandi síðustu fjóra áratugina. Mæður
okkar ólust upp við lýsislampaljós,
bjuggu sinn manndómsbúskap við olíu-
lampa, en þurfa nú, síðustu árin, ekki
annað en þrýsta á hnapp til þess að
rafljós lýsi í hvern krók og kima. Og
segja má, að allt sé eftir þessu.
En eru ungu mæðurnar betri mann-
eskjur en mæður okkar og ömmur voru,
sem áttu í stritinu og fátæktinni? Eru
þær óeigingjarnari, hjálpfúsari, trygg-
ari, hógværari, árvakrari, bænheitari?
Ég efast um það. — Hvað heldur þú?
Og erum við betri menn, sem höfum
rafknúnar vélar til allra smíða, en feð-
ur okkar og afar, sem surfu við skrúf-
stykkið daginn langan, söguðu með
klósög, hefluðu með strikheflum, hömr-
uðu járn og drógu fýsibelginn? — Er-
um við glaðari, hraustari, fórnfúsari,
orðheldnari, ættræknari? — Ég held
ekki.
Frú Blöndal hafði líklega rétt fyrir
sér. Tæknin og þægindin eru hættu-
leg manndóminum •— hinum sönnu
dyggðum.
Þú veizt, að ég hætti að byggja hús.
Mér var það eiginlega ofvaxið, og fannst
það auk þess vanþakklátt starf. Á at-
vinnuleysisárunum hélt ég, að ennþá
nauðsynlegra væri að stofna til auk-
innar atvinnu í landinu, fannst, að at-
vinnuleysi væri enn þyngra böl en
léleg húsakynni.
Ég hef átt við ýmislegt síðan, eins og
þú þekkir til. Flestu hefur verið vel
tekið: Stálvöskunum, eldhúsborðunum
þó einna bezt. Við höfum reynt að gera
þau eftir hvers manns óskum, en oftast
þurft nokkurn afgreiðslufrest.
Eitt sinn, sem oftar, komu til mín
hefðarhjón að panta vaskaborð. Frúin
þurfti að fá það fljótt, og sló okkur
óspart gullhamra. ,,Þakka yður fyrir,
frú, en verðið þið, húsfreyjurnar, betri
manneskjur með því að fá þessi góðu,
en ódýru vaskaborð í eldhúsin ykkar?“
,,Nei, en við verðum að fá þau samt“.
Jæja, frú Blöndal hafði víst rétt fyrir
sér.
Nokkru síðar kom önnur frú í sömu
erindum. — Vaskaborð fljótt, og spar-
aði ekki fögur orð. Ég demdi yfir hana
sömu spurningunni: ,,Jú, við verðum
betri manneskjur, og svo lifum við leng-
ur við betri heilsu“. Sko til, kannske
var kenning frú Blöndal orðin röng. —
Ég vildi að satt væri.
En heimurinn lítur ekki út fyrir það.
Ekki einu sinni þessi kæri, fomi, af-
skekkti „Einbúi í Atlantshafi“, sem við
byggjum. Hvernig er samlyndið hjá
þjóðarkrílinu? Hvernig stjórnmálin?
Hvernig viðskiptasiðferðið? Hvernig
trúmennskan við dagleg störf?
Þótt mér sé ljóst, að gott húsnæði
og næg atvinna sé hverjum manni nauð-
synlegt, þá hefur mér skilizt, að eitt
er öllu nauðsynlegra — hið kristilega
hugarfar. ,,Ef drottinn byggir ekki hús-
ið, erfiða smiðirnir til ónýtis“.
Fyrir stuttu átti ég tal um þetta mál
við vin minn, háttsettan í kennimanna-
stétt. Hann’ óttaðist, að mannskepnan
færi sáralítið batnandi, þrátt fyrir alla
tæknina, þægindin og aukin frítíma.
,,Störf og strit okkar tækninnar
manna eru þá raunverulega þýðingar-
laus, eða jafnvel til bölvunar?“
,,Geta orðið það“, sagði kennimað-
urinn. — ,,Þá er það ykkar, andans
manna, sök. Ekki er hægt að ætlast til
þess, að við sjáum fólkinu bæði fyrir
auknum þægindum og hollu viðfangs-
efni í síauknum frítíma. Sé það rétt,
að tækni og bætt lífsskilyrði séu var-
hugaverð, og geri menn jafnvel að
verri mönnum, þurfið þið, andans menn,
að starfa betur og stjórna í þjóðfélag-
• U
ínu .
Við skildum sáttir, en ég held, báð-
ir áhyggjufullir.
Kenningu frú Sigrúnar Blöndal fyrir
30 árum, um áhrif þægindanna og
tækninnar, ættu áreiðanlega sem flestir
að hugleiða vandlega“.
Þannig hugsar og talar þessi at-
hafnamaður. Ritstjóri Einingar hefur
átt því láni að fagna, að kynnast mörg-
um atorku- og athafnamanni þjóðar-
innar, á mörgum sviðum, við landbún-
að, sjómennsku, iðnað og margþætt
menntastörf, og hversu réttmæt, sem
öll okkar bölsýni kann að vera, sem
vissulega er ekki ástæðulaus, þá hef ég
sannreynt, að mikill fjöldi ágætra
manna í þjóðfélaginu hugsar eins og
Sveinbjörn Jónsson, að eitt sé nauð-
synlegast — ,,hið kristilega hugarfar“.
Nútímamaðurinn er vafalaust að
mörgu leyti á villugötum, en honum er
það meira og minna ljóst, og í sínu
innsta, þráir hann að víkja inn á hinn
gullna veg farsældar og friðar, en þjóð-
irnar eru enn í vondum álögum, sem
erfðafylgjur hafa lagt á þær. Skortur-
inn á heildarsiðgæði tefur fyrir sið-
gæðisþroska einstaklingsins, þótt hann
þrái að ná vaxtartakmarki hins strang-
heiðarlega manns. Siðspilling samfé-
lagsins spillir einstaklingunum, og sið-
gæðisskortur einstaklingsins veikir
heildina. Þetta er leiðinleg sjálfhelda,
en leysist þó, ef nógu margir einstak-
lingar áræða að vera salt þjóðfélagsins.
★
„Eitt sinn, er ég var staddur í Nýja Sjá-
landi“, sagði maður nokkur, „var þar mikill
landskjálfti“.
„Varstu hrœddur?“ spurði annar.
„Ekki svo mjög. Jörðin skalf miklu ineira
en ég“.