Vera - 01.02.1994, Blaðsíða 20

Konur á barmi
kynf relsis?
20
Kveneðlið var talið æðra karleðlinu sem
þótti frumstætt og dýrslegt. Þessi tvíhyggja
hafði áhrif á hugsunarhátt beggja kynja og
margar konur álitu skírlífí einu leiðina til
frelsunar frá áhrifum hins dýrslega karl-
manns. Utópískar kvenfrelsiskonur eins og
Schreiner og Marx kusu þó heldur að boða
jafnrétti kynjanna en skírlífl. Þær gerðu sér
líka grein fyrir því að til að jafnrétti næðist
þyrfti ekki aðeins „nýjar” konur heldur
líka „nýja” karla. En getnaðarvamir vom
ekki fáanlegar á þessum tíma og hætta var
á að hið frjálsa samband breyttist úr
draumi í martröð fyrir konuna - martröð
fátæktar og félagslegrar einangmnar.
ir þessa mótsögn sem sjálfa kviku alda-
mótamenningarinnar.
Einn burðarása karlmennskunnar var
„klúbburinn” svokallaði. Allar stéttir
höfðu klúbba, sem ýmist veittu tilbreyt-
ingu frá heimilislífinu eða komu í þess
stað. Aldarlokin síðustu vom tími pipar-
sveina og giftra karla sem lifðu sem ógiftir
væru, oft í einskonar framlengdum há-
skóla- eða vinnustaðaanda. Klúbbarnir sáu
um lífstíðarþjálfun fyrir karla sem útilok-
uðu konur úr líf! sínu. Klúbbarnir urðu
þannig miðstöð andstöðunnar gegn
kvennahreyfingunni.
Samkvæmt túlkun Showalters á sögunni er
hún skólabókardæmi um karlmannlega
móðursýki og ofsahræðslu við samkyn-
hneigð sem skýtur upp kollinum við alda-
mót. Það er uppgötvun og afneitun eigin
samkynhneigðar sem laðar fram Mr.
Hyde, sem er bakhlið hinnar flekklausu
viktoríönsku framhliðar Dr. Jekylls.
Kenningasmiðurinn Foucault sýnir
fram á hvemig sjálfsmynd homma í dag
byggist á ótta við samkynhneigð og til-
raunir samfélagsins til að skilgreina hana,
læknisfræðilega jafnt sem lagalega. Kúg-
unin varð til þess að tengja þá sterkum
böndum og skapa samkennd meðal þeirra.
Konur útilokaðar
„Fin de siécle" er oft lýst sem orustu milli
kynjanna, þar sem karlar verjast framsókn
kvenna. En Showalter bendir á að aldar-
lokum fylgi lika innbyrðis barátta kynj-
anna. Það var ekki aðeins kvenhlutverkið
sem tók breytingum um síðustu aldamót,
heldur einnig karlhlutverkið, sem var í
djúpri lægð bæði í Frakklandi og
Englandi.
Á síðasta áratug aldarinnar var veist að
karlveldinu úr öllum áttum, ekki síður af
körlum en konum. Framsæknir lista- og
menntamenn storkuðu stéttaskiptingunni,
kynhlutverkunum og menningarstefnunni.
En uppreisn karla gegn karlveldinu þýddi
ekki að þeir fögnuðu femínismanum.
Sterkt andóf gegn karlveldinu gat auðveld-
lega átt samleið með kvenhatri, homma-
hræðslu og kynþáttahatri. Showalter grein-
Dr. Jekyll og Mr. Hyde
Það er örmjó lína sem skilur að samtrygg-
ingu og samkynhneigð karla. Peter Gay,
einn ævisöguritara Freuds, segir að
„hræðslan sem ríkti í klúbbunum væri ekki
hræðsla karla við að vera vanaðir, heldur
hræðslan við að vaxa úr grasi og þurfa að
yfirgefa náin vináttutengsl æskunnar —
tengsl sem oft eru eins konar ómeðvituð
samkynhneigð nautn”. Showalter bendir á
tvískinnunginn sem einkennir samskipti og
sambönd karla; munurinn á því að vera
„karl í krapinu” og því að „hafa áhuga á
karlmönnum” er hárfinn og vandlega fal-
inn.
Showalter sýnir meðal annars með
áhugaverðri túlkun á bók Roberts Steven-
son Dr. Jekyll and Mr. Hyde hvernig
skoða má persónuleikaklofning i Ijósi
þessa tvískinnungs. Olíkt kvikmyndinni
fjallar bókin eingöngu um karlmenn.
Flótti karla undan konum
Hugarórar karla um að karlar skapi sig
sjálfir eiga sér langa sögu, en í lok 19. ald-
ar skjóta slíkir órar hvað eftir annað upp
kollinum. I ótal ritum er að finna furðu-
sögur skrifaðar af körlum þar sem hug-
myndinni um líffræðilegt faðemi er afrieit-
að, en gælt við hugmyndir um aðrar leiðir
til endumýjunar, oft með sterkri undiröldu
samkynhneigðs unaðar. Þessar leiðir eru
meðal annars klofningur eins og í sögunni
um Dr. Jekyll og Mr. Hyde, endurholdgun
eins og í sögu Haggards She, umbreyting
eins og í Drakúla og fagurfræðileg tvíföld-
un eins og í Dorian Gray.
Flótta karla undan konun/má greina
víðar í bókmenntum. Margir kvenkyns
skáldsagnahöfundar fylgdu í fótspor
George Eliot og i Bandaríkjunum vom um
tíma þrír af hverjum fjórum höfundum