Freyr - 01.01.1915, Side 9

FREYR.
3
]ráð, að sjá sér og sínum borgið. "Þar næst
kemur svo Iiitt, að fullnægja almennu kröíun-
um. En þær eru meðal annars í því fólgnar,
að afla viðurværis öllum hinura, sera annaðhvort
ekkert gera eða hafa öðrum hnöppum að hneppa.
Ýmsir hagfræðingar (Benjamin Franklin o.
fl.) hafa haldið því fram, að ef allir verkfærir
menn ynnu að akuryrkju og jarðrækt á réttan
og fullkominn hátt, þá þyrfti maðurinn ekki að
erfiða lengur en 4—6 stundir á dag, til þess
að hafa ofan af fyrir sér og sínu skylduliði. —
Hér er átt við húsföður í akuryrkjulandi með
4—5 manns i heimili.
Ef það er svo, sem skýrslurnar sýna, að
það séu ekki fleiri en sem svarar 28—30#/# af
öllum landslýð, er í ströngum skilningi stunda
framleiðsluverkin, þá segir það sig sjálft, að
þessi hluti fólksins verður að vinna lengur og
afkasta meiru en ella þyrfti, ef allir verkfærir
menn — lærðir sem leiknir —■ legðu út, og
gerðust verkamenn í vingarði drottins. I stað
þess að þurfa þá ekki að vinna nema 5 stund-
ir á dag til jafnaðar, til að fullnægja daglegu
þörfunum, verða menn nú að erfiða í 10—12
stundir og hrekkur naumast til. Hluturinn er
sá, að töluverður partur af vinnuarði verkalýðs-
ins gengur til þess að framfæra hina, er ekki
vinna líkamlega vinnu eða hafa öðru að sinna.
En hjá því verður ekki komist. — Auk þess
fer vitanlega mikill hluti af vinnuarðinum til
þjóðfélagslegra umbóta, alþýðumentunar, sam-
gangna, póstmála o. s. frv. Ennfremur tekst
af vinnuarðinum kostnaður sá, sem andlegu
þarfirnar hafa í för með sér, ef þeim er full-
nægt. Þar til heyra listir og skáldskapur,
kirkjur og klerkar o. s. frv.
Loks er að geta þess, að arðurinn af vinnu
fjöldans, eða mikill hluti hans, lendir stundum
hjá einstökum mönnum og gerir þá auðuga.
en það er óheilbrigt, og öfugt við það, sem
ætti að vera, ef rétturinn skeði.
IV.
Skiftar eru nú að vísu skoðanir hagfræð-
inganna um það, hverjir geti að réttu lagi
talist að vera framleiðendur. Allir er sammála
um það, að börn, gamalmenni og farlama fólk
— vanaðir, haltir og blindir — séu það ekki.
Börnin eiga að sjálfsögðu heimting á því, að
alin sé önn fyrir þeim, enda borga þau upp-
eldiskostnaðinn síðar, ef þau Iifa. Gamalmenn-
in, sem hætt eru að geta unnið fyrir sér, er og
skylt að annast, hvernig sem þeirri forsorgun
er að öðru leyti fyrir komið. Og svipað erþá
að segja um farlama íólk og fáráðlinga.
En þegar til embættismannastéttarinnar
kemur, vandast málið, Þó mun svo álitið, að
flestir embættismenn, svo sem kennarar, lækn-
ar, lögfræðingar o. fl., styðji að framleiðslunni
á einn eður annan veg. Kennararnir, með því
að fræða fólkið og búa það undir lífið, lækn-
ainir moð því að lækna þá, sem veikir eru, og
lögreglustjórarnir með því að halda uppi góðri
reglu og sjá um að rétti manna sé borgið.
Um embættismennina er það að öðru leyti
að segja, að þeir eru launaðir af almanna fó
og kostaðir til náms af öðrum að meira eða
minna leyti. Eyrir því er meðal annars nauð-
synlegt og sjálfsagt, hafa þá ekki fleiri en góðu
hófi gegnir. Hæfilega margir þarfir og nýtir
embættismenn og sýslanamenn eru vafalaust
gagnlegir og ómissandi, með því þjóðfélags-
skipulagi, sem við eigum við að búa. En hvað
sem þar er framyfír er ekki gott. — í>að er
beinlfnis rangt að vera sífelt að stofna ný em-
bætti og nýjar stöður, til þess eins, ef til vill,
að útvega vissum mönnum atvinnu. Ný em-
bætti má ekki búa til, nema að þjóðhag3leg
nauðsyn krefji. Óþarfur embættafjöldi er skað-
legur, og leiðir af sér aukinn kostnað fyrir
landssjóð og landsmenn, og veldur það óá-
nægju.
I>á er það og álit ýmsra mætra manna,