Einherji - 19.02.1970, Blaðsíða 5

Fiimntudaginn 19. febrúar 1970
EINHEBJI
5
Útgefandi:
Kjördœmissamband Framsóknarmanna í Norðurl.kjördaemi vestra
Ritstjóri og ábyrgðarmaður: Jóhann Þorvaldsson.
Blaðamaður: Guðmundur Halldórsson.
Skrifstofa og afgreiðsla:
Suðurgata 3, Sauðárkróki. — Simi 5374. Pósthólf 32.
Ársgjald kr. 150,00.
SiglufjarðarprentsmiSja h. í.
Skipuleg atvinnuþfóun
Mörg eru þau verkefni, sem hér bíða úrlausnar. Þar
er fyrst að nefna efling atvinnulífs og útrýming atvinnu-
leysis. Það verður að ganga fyrir öllu öðru. Blómlegt
atvinnulíf er forsenda fyrir bættum lífskjörum og fram-
förum á öðrum sviðum þjóðlífsins. Þess veqna verður
að leggja höfuðáherzlu á alliliða uppbyggingu atvinnu-
veganna. Sú uppbygging kemur ekki af sjálfu sér. Þar
má ekki treysta á neinar tilviljanir eða höpp. Það verð-
ur að vinna að slíkri uppbyggingu skipulega og á mark-
vissan hátt.
Hér þarf hið opinbera — ríki og sveitarfélög — að
hafa forystu. Sú forusta getur verið með margvislegu
móti. 1 sumum tilvikum nægir hvatning, fyrirgreiðsla
og stuðningur við fyrirtæki einkaaðila — einstaklinga
eða félaga. í öðrum tilfellum þarf hið opinbera e. t. v.
að skerast í leikinn með beinni þátttöku í atvinnurekstri,
t. d. með því að stuðla að því að koma nýjum atvinnu-
fyrirtækjum á fót, að tryggja að atvinnufyrirtæki, scm
til eru, séu fullnýtt o. s. frv. Hér á að grípa til þeirra
úrræða, sem bezt hcnta á hverjum stað og líklegust eru
til að leysa vandann, alveg án tillits til einstrengings-
legra kreddukenninga um ágæti eins eða annars rekstr-
arforms. En aðalatriðið er, að handahófið sé ekki látið
einrátt um framvindu þessara mála. Það þarf að vinna
að þeim samkvæmt áætlun. Það þarf að stefna að
ákveðnum markmiðum. Hér er það einmitt hið opin-
bera, sem þarf að hafa forystu, gera áætlanir og sjá um,
að þær komizt í framkvæmd.
Á síðasta Alþingi fluttu Framsóknarmenn frum-
varp til laga um Atvinnumálastofnun ríkisins. Þar var
lagt til að komið væri á fót opinberri forustu í atvinnu-
málum af hálfu þjóðfélagsins í samstarfi við leiðandi
menn á sviði atvinnulífsins. Var Atvinnumálastofnun-
inni eða stjórn hennar ætlað að semja áætlanir til langs
tíma um þróun atvinnuveganna, marka stefnu í atvinnu-
málum þjóðarinnar og hafa forgöngu um gerð fram-
kvæmdaáætlana í atvinnumálum, þ. á m. um atvinnu-
uppbyggingu einstakra landshluta, á meðan gerð lands-
hlutaáætlana er ekki falin samtökum sveitarfélaga.
Iíveðið var á um, að áætlanir Atvinnumálastofnunarinn-
ar um atvinnumál skyldu afhentar ríkisstjórninni, sem
síðar átti að leggja þær fyrir Alþingi. Enn fremur var
mælt svo fyrir, að ríkisstjórnin skyldi gefa Alþingi öðru
hverju skýrslu um framkvæmd slíkra áætlana. Atvinnu-
málastofnuninni var jafnframt ætlað að hafa á hendi
heildarstjórn fjárfestingar- og gjaldeyrismála og þá
einkum með því að setja um þau almennar reglur. Án
slíkrar stjórnar á fjárfestingu, er hætt við, að áætlanir
verði aðeins pappírsgagn. Það merkilega gerðist, að
stjórnarliðið treysti sér ekki til að fella þetta frumvarp,
heldur vísaði því til ríkisstjórnarinnar. 1 því fólst óneit-
anlega viss viðurkenning. En frá ríkisstjórninni hefur
síðan ek.kert heyrzt um málið.
Hér var mörkuð sú stefna, að tekinn skyldi upp nokk-
ur áætlunarbúskapur. Það er tímábært. Það þarf að
hverfa frá tómlætinu og fyrirhyggjuleysinu í þessum
efnum. Það er þegar orðið þjóðinni of dýrt. Því til sönn-
unar má t. d. nefna tómlætið um endurnýjun togara-
flotans. Það má nefna tregðuna á útvegun skipa til ým-
issa staða til hráefnisöflunar. Og það má síðast en ekki
sízt nefna vanræksluna um gerð iðnþróunaráætlunar,
sem vitaskuld var frumforsenda fyrir aðild að Efta.
Slíka áætlun þarf að gera sem allra fyrst, ef hér á að
koma á fót nýjum útflutningsiðnaði.
Hér þurfa Norðlendingar að vera vel á verði. Þeir
þurfa að notfæra sér þann vísi að Norðurlandsáætlun,
sem kominn er. Á honum þarf að byggja ákveðnar raun-
hæfar framkvæmdaáætlanir. Framkvæmdir samkvæmt
þeim áætlunum þarf að knýja fram. Það þarf að ýta
ERLENDUR EINARSSON :
Davíð og Golíat
Erlendur Einarsson
Þá verður vor móðir og fóstra frjáls,
er fjöldinn í þjóðinni nýtur sín sjálfs,
er kraftarnir safnast og sundrungin
jafnast
í samhuga fylking þess almenna máls.
E. Ben.
Á síðustu áratugum 19.
aldar voru erfið ár á Islandi.
Hafís lá þá löngum land-
fastur. Þjóðin var fátæk og
ekki fullvalda. Fólk flutti
þá í allstórum stíl til Amer-
íku í leit að betra lífi.
Tuttugasta öldin færði Is-
landi fullt sjálfstæði, all-
mikinn auð að loknu seinna
stríði og mikil uppbygging
hiefur átt sér stað með til-
komu vísinda og tækni. Þjóð
in hefur getað talið sig i
hópi velferðarríkja. Á Is-
landi hefur verið reist
neyzluþjóðfélag iað hætti ná-
grannaþjóða.
Bæði lifnaðarhættir og
búseta hefur gjörbreytzt.
Um helmingur þjóðarinnar
'býr í þéttbýli við Faxafióa.
Fólksflutningar hafa legið
þangað undanfarna 2-3 ára-
tugi.
Á s. 1. ári byrjuðu nýir
fólksflutningar, — til ut-
landa. Fréttir hafa nýlega
borizt um það, að á annað
hundrað manns hafi farið til
Svíþjóðar í byrjun þessa
árs til Starfa hjá stórfyrir-
tækjum þar í landi. Við höf-
um einnig heyrt og lesið um
talsvert atvinnuleysi í höf-
uðborginni, bæjum og þorp-
um víðsvegar á landinu. At-
vinnuleysi var einnig á ár-
inu 1968 og á s. 1. ári.
Fólksflutningar úr landi
og atvinnuleysi eru slík al-
varleg tíðindi, að óhug
slær á fólk. Og menn spyrja:
Hvað er að? Hvað hefur
skeð? Eru virkilega brauð-
fætur undir efnahagskerfi
okkar?
Stjórnmálamennirnir gefa
mismunandi svör við þess-
um spumingum. Menn ættu
þó að geta verið sammála
um, að eitthvað alvarlegt er
að, þegar á heildarástandið
er litið.
Haustið 1968 var ég stadd-
ur í útlöndum og átti þá
tal við erlendan kunningja
minn, se mhefur fylgzt all-
vel með þróun efnahags-
mála hér á landi á undan-
förnum árum. Bráðabirgða-
lög höfðu þá nýlega verið
sett um 20% innflutnigs-
gjald. 1 viðtali við okkur
sagði kunningi minn eitt-
hvað á þessa leið:
„Þið eruð annars merki-
leg þjóð, íslendingar, þið
eigið fjöldan allan af
skáldum, fjölmarga lista-
menn á sviði tónlistar,
málarahstar og á fleiri
sviðum, — og þið eruð
aðeins 200 þúsimd tals-
ins, á stærð við litla borg
í landi mínu. En svo eruð
þið alltaf með efnahags-
mál ykkar í buxunum, —
enda hvemig ætti annað
að vera, svona fámenn
þjóð nyrzt í Atlantzhafi,
fjarri alþjóðamörkuðum.
Þið getið aldrei ætlazt til
þess, að ná sama árangri
í efnahagslegu tilliti og
milljóna þjóðirnar."
Ég mótmælti kröftuglega
síðustu athugasemd þessa
vinar míns. Ég benti honum
á, — að mér fannst með
góðum rökum — að góð
efnahagskjör þjóða byggj-
ast ekki fyrst og fremst á
fjöldanum. Þar ræður hver
einstaklingur meira. Island
ætti líka sínar sérstæðu auð-
hndir í hafinu, fossunum og
heitum hverum, — hið stór-
brotna land með ótal töfr-
um. Við værum á Islandi
lausir við múgmennsku stór-
borganna og ýmsa siðspih-
ingu, sem þar þróast. Við
værum þjóð, sem væri stolt
af því að vera Islendingar.
Með dáð og dyggð, samvinnu
og samstöðu myndum við
byggja okkar land, viðhalda
og endurskapa okkar menn-
ingu í samræmi við kröfur
tímans. Við myndum finna
leiðir til þess að þróa okkar
efnahagsmál á þenn veg, að
lífskjör fólksins á íslandi
yrðu ekki lakari en í ná-
grannalöndum okkar. Við
værum lausir við eitrað and-
rúmsloft stórborga og meng-
að vatn í hafi, ám og vötn-
um. Við myndum leggja á-
herzlu á að byggja upp sér-
hvern einstakling, til þess
að hugvit og atorka fái að
njóta sín. Við myndum einn-
ig stækka okkar þjóðfélag
með öflugri samvinnuhreyf-
ingu. Allt þetta og margt
fleira myndu Islendingar
gera og þá kæmi í ljós, að
það yrði Davíð, sem myndi
sigra Golíat.
Ég er ekki frá því, að hin-
um erlenda vini mínum hafi
fundizt ég tala nokkuð dig-
urbarkalega og fundizt, að
hér kæmi fram of mikil ósk-
hyggja.
Óskhyggja kann þetta að
vera, óskhyggja, sem alhr
góðir íslendingar eiga að
bera í brjósti. En þarf þetta
að reynast aðeins ósk-
hyggja? Ég vil svara því
neitandi. Þetta á að vera
raunhyggja. Það er á valdi
okkar, sem byggjum þetta
land, að skapa og móta hér
nútíma menningarþjóðfélag
með hhðstæðum lífskjörum
og gerist í nágrannaríkjun-
um.
En til þess að svo megi
verða þarf margt að ske.
Stjórnvöld og þjóðin verða
fyrst af öllu að trúa því, að
þetta sé mögulegt. Sundur-
lyndi, flokkadrættir og óvæg
stéttabarátta verður að
hverfa. Það þarf ný stefna
að koma til, — stefna, sem
gefur þjóðinni trú á landið
sitt, stefna, sem sameinar
þjóðina um framsókn í
menningar- og efnahagsmál-
um. Það verður að hlúa að
byggðarlögunum og gera
þjóðinni kleift „að geta liíað
í sátt við landið sitt“, eins
og Sigurður Þórarinsson
jarðfræðingur hefur komizt
svo vel að orði. Það verður
að skapa nýtt sameiningar-
afl með þjóðinni. Eftir því
er beðið. Byggðarlögin verða
iað sameina kraftana. Öflug
samvinna verður þar að
ríkja, — m. a. samvinna til
átaka í verzlun og atvinnu-
málum. Þar koma samvinnu-
félögin til sögunnar. Þegar
fólksflutningarnir áttu sér
mest stað til Ameríku á öld-
inni sem leið, spruttu kaup-
félögin upp. Þau gáfu fólki
nýja trú á landið sitt. Sam-
vinnufélögin eru enn í dag
virkar stofnanir til þess að
byggja upp sterkari byggð-
arlög. Þau eru sprottin úr
íslenzkum jarðvegi. Þau eru
sameiningarafl fólksins i
sókn og vörn. Þau eru opin
öllum. Þau eru tæki fólksins
til þess að hrinda í fram-
kvæmd framfaramálum
byggðarlaganna. En máttur
þeirra fer eftir félagsmamia-
fjölda og virkri þátttöku.
Með því að fylkja sér undir
merki samvinnufélaganna er
stuðlað að því, að Davíð geti
sigrað Gohat.
undir frumkvæði einstaklinga og félaga. Það þarf um-
fram allt að sameina kraftana, ekki aðeins á hverjum
stað út af fyrir sig, heldur á fleiri stöðum. Um það
þurfa sveitarfélögin að hafa eðlilega forystu. Þingmenn
svæðisins þurfa að standa saman um nauðsynlega fyrir-
greiðslu af hálfu ríkisins og opinberra sjóða. Þau ein-
földu sannindi mega ekki gleymast, að traust atvinnulif
er sú undirstaða, sem allt annað byggist á. Þá undir-
stöðu á að byggja á fyrir fram gerðum áætlunum, en
ekki á fálmkenndum handahófsaðgerðum. Það á jafnt
við, hver sem atvinnurekandinn er, hvort sem hann er
einstaklingur, félag eða hið opinbera.
Ólafur Jóhannesson