Tímarit Verkfræðingafélags Íslands - 01.03.1943, Page 8

4
T I M A RI T V. F. í. 19 4 3
og er því nálægt óbreytt liilastig niður í mikið dýpi.
Á slíkum stöðum er ekkert liægt að ráða i það,
livort djúpt sé eða ekki niður að þeim stað, þar sem
liitagradientinn fer að vaxa að ráði. Á öðrum stöð-
um, þar sem jarðvegur er þéttur — eius og liann er
sumstaðar orðinn þar sem kísilauðugt vatn hefir
fyllt allar sprungur, er nokkurnveginn jafn liila-
gradient.
Áður en eg fer nánar út i þessa sálma, ætla eg að
minnast nokkuð á hveragos. Við allflestar boranir
í Hveragerði hafa komið gos. Sum þessara gosa eru
stöðug (blönduð vatns og gufugos), en öxinur eru
periódisk. Því miður hefi eg ekki haft tækifæri til
þess að fylgjast svo með borununum sem skvldi,
en mér er ljóst, að borholur geta gefið mjög mikil-
vægar upplýsingar um eðli gosanna. í borholunum
er ýmislegt þekkt, svo sem dýpt, þvermál og liita-
gradíent, sem óreglulegt er og oft erfitt að mæla í
náttúrlegum goshverum.
Niðurlag.
Okkur verður að vera það ljóst, að jarðhitinn hefir
Iiér inni að halda gevsimikla orku, og að við verðum
að miklu leyti sjálfir að læra að hagnýta hana, ef
liún á ekki að Jiggja ónotuð. Hér eru staðhættir svo
mikið öðruvísi en annarstaðar og margar tegundir
jarðhita, að enda þótt aðrar þjóðir taki að nota jarð-
hitann meira en enn hefir verið gert, er ekki líklegt,
að við getum notfært okkur reynslu þeirra nema að
nokkru leyti. Eins og eg hefi þegar hent á, þá er
mikill hluti þeirra lagna, sem enn hafa verið lagðar
hér, gerðar af ófaglærðum mönnum. Hal'i veriö
leitað lil verkfræðinga, hefir venjulcga verið kostað
litlu til liinna nauðsynlegustu undirbúningsrann-
sólcna. Undirbúningsrannsóknir yrðu mjög dýrar, ef
þær ætlu að framkvæmast af verkfræðingi, sem ekki
er áður sérfræðingur í þessari tegund virkjana og
enda ])ótl svo væri, þyrfti liann í mörgum tilfellum
að levsa algjörlega ný viðfangsefni, sem áður hafa
ekki verið rarinsökuð. Er ekki að vænta þess að ein-
staklingar Ieggi i þann kostnað, sem af slíkum rann-
sóknum hlýzt.
Vil eg að lokum framsetja tvær tillögur um lausn
þessara mála:
1) Ríkið kosti sérstakan verkfræðing til þess að
kynna sér allar jarðhitavirkjanir hér á landi og er-
lendis eftir þvi, sem þess er kostur. Verkfræðingur
]iessi verði síðan áframhaldandi starfsmaður rikis-
ins sem jarðhitaráðunautur, er gefi allar mögulegar
upplýsingar um það, hvernig virkjunum skuli bezt
hagað. Ennfremur séu gefnar út prentaðar skýrslur
um alla þá reynslu sem fengist hefir og fæst á jarð-
hitavirkjunum.
2) Almenn rannsókn fari hér fram á eðli og upp-
runa jarðhitans, bæði frá hreint visindalegu sjónar-
miði og einnig með hagnýtu sjónarmiði. í síðara til-
fellinu skal sérstaklega leggja áherzlu á það sjónar-
mið, að finna leiðir lil þess, að geta sagt fvrir með
einhverri vissu um likurnar fvrir því að horarnir
heri árangur á ákveðnum stöðum.
Steinþór Sigurðsson.
Nokkrar athugasemdir.
í 6. hefti 26. árg, þessa tímarits er frá minni hendi
grein um hverarannsóknir dr. Þorkels Þorkelssonar.
í 1. og 2. hefti 27. árg. tímaritsins kemur svo löng
svargrein frá dr. Þorkeli. Hún er eiginlega helzt
leiðbeining fyrir lesendur tímaritsins um það,
hvernig eigi að lesa rit hans um hveri. Menn þurfa
ekki að halda ])að, að hægt sé að skilja stærðfræðileg-
ar formúlur ef þær eru ekki lesnar með alveg sér-
stakri góðvild. Þá má heldur ekki gleyma þvi, að
]iað er mannlegt að skjátlast. Ekki má heldur kalla
heilaspuna heilaspuna, Iieldur á að tala um mismun-
andi sjónarmið eða skoðanamun. Menn verða að
mega hafa sínar skoðanir um það hvort einhver
stærðfræðiselning sé rétt eða ekki og auðvitað eins
að breyta um skoðanir. En gagnrýni minni skyldu
menn umfram allt vara sig á, lnin fari ekki eftir ])ess-
um. gullnu reglum.
I stuttu máli sagt er reynt að gera hverarannsókn-
ir að heitu tilfinningamáli og þá verður ekki vanda-
samt að gera mér upp getsakirnar.
Það eru aðeins örfá atriði í máli dr. Þorkels, sem
gefa mér tilefni til athugasemda.
Mér hcfir aldrei dottið í hug að ásaka hann, fyrir
að hafa ekki haft ótakmarkað fjármagn eða tíma, né
heldur fyrir það að hafa ekki haft nógu nákvæm
mælingatæki þótt hann revni að snúa orðum minum
þannig'. Hinsvegar gagnrýni eg það, að menn skuli
ekki fá að vila livað læki hans voru nákvæm, en það
er auðvitað mergurinn málsins. Skýring á ])essu virð-
ist nú vera fengin, ef marka má af þvi, sem dr. Þ.
segir um argonmælingar sínar í svarinu til mín.
Hann kemst þar að þeirri niðurstöðu, að ef hin mis-
munandi argongildi, sem hann hefir mælt, séu tekin
sem mismunandi mælingar á sömu stærðinni, séu
sennilegar skekkjur hverrar einstakrar mælingar
ö 10%. En þetta getur lesandinn líka reiknað lit og