Tímarit Verkfræðingafélags Íslands


Tímarit Verkfræðingafélags Íslands - 01.06.1949, Side 9

Tímarit Verkfræðingafélags Íslands - 01.06.1949, Side 9
TÍMARIT V.F.I. 1949 35 En þrátt fyrir þetta er eyrin þó í sinni núverandi mynd mynduð í sjó. Allt efni, að undanteknum món- um og nokkru af leir og möl, er lækir hafa borið fram í lónið, er mulið og núið í sjó. En hvaðan er þá efni eyrarinnar komið? Ef eyrin væri fallin af landi á sjó fram, koma ekki til greina aðrir staðir en Hvanneyrarskál. 3. mynd. Siglufjarðareyri, dýpi eftir brezku sjókorti 3001, plan danskt 1881, leiðrétt 1927. Hvanneyrarskál virðist vera ísnúin hvað lögun snertir, en klappir eru hér mjög fúnar og líkúr til að finna ísrispur hverfandi litlar. Engir skriðuhólar eru finnanlegir frá skálarbarmi og niður að sjó. Ef nú það hlaup, sem einhverntíma hlýtur að hafa komið úr Hvanneyrarskál, hefur lagt til efni í Siglu- fjarðareyri, þá hlýtur það að vera runnið í lok ís- aldar. Það er heldur ekki óhugsanlegt, að eftir hafi orðið jökull á Dalabæjarf jalli og Strákum, og undan þunga þessa jökuls hafi svo hlaupið runnið. Ef athuguð er lögun og lega Hvanneyrarskálar með tilliti til f jarðarins, mundi maður ætla, að hlaup úr skálinni hefði fallið rétt norðan við núverandi Siglufjarðareyri. Grunnið norðan við Siglufjarðar- eyri, hvers lögún kemur skýrt fram af 3ja metra dýptarlínunni á 3. mynd, bendir mjög í þá átt, og væri þá hér um að ræða eftirstöðvar af hinni uppruna- legu eyri. Og gleymum heldur ekki, að grjót fannst til skamms tíma á norðurfjöru eyrarinnar, þó slíks hafi ekki orðið vart annarstaðar í eyrinni. Á þessum tima hefur fjörðurinn að líkindum náð innundir dalbotn, og því verið allmikið dýpi þar, sem núverandi leira og f jarðarbotn er, og kem ég að því síðar. Þegar nú eyrin er fallin í sjó, á stað sem hún fær ekki staðizt niðurbrot hafsins, byrjar aldan að naga norðan af eyrinni og bera innfyrir í var við eyrina og nokkuð inn í f jörðinn. Útfallið hefur slegið nokkuð á móti og borið þá sem nú nokkuð af möl sunnan að eyrinni. Myndast nú grunnt og hálf opið lón sunnan við eyrina, samtímis og hún fær hina venjulegu bogaoddslögun. Að síðustu lokast svo lónið sunnan eyrarinnar með malarkambi. Ástandið hef- ur þá verið svipað hér og nú er við Hvaleyri í Hval- firði, nema hvað malarkambarnir hljóta að hafa verið hlutfallslega hærri við Siglufjarðareyri miðað við flóðhæð, og að töluvert hefur verið eftir af hinni upprunalegu eyri. Leirburður úr f jallinu hefur nú þétt lónið svo mjög, að Álalækurinn hefur getað hald- ið því fersku, svo að mómyndun hefur getað hafizt. Samtímis því, að lónið fyllist af mó og leir, braut upprunalegu eyrina til agna, svo að eyrin fékk sína núverandi lögun, og nýtt lón, að vísu mikið minna en hið fyrra, var að myndast, er menn komu til með bryggjur og byggingar og hafa nú að mestu fyllt það upp, og báru burt hinar síðustu menjar gömlu eyrarinnar. Fjarðarbotn. Sigluf jörður er nú til þess að gera grunnur f jörður. En áður fyrr, meðan Siglufjarðareyri var ung, hefur dýpi þar verið um 20 metra mjög nærri landsteinum- En hvert hefur þá verið dýpi f jarðarins, er hin risa- vaxna ýta ísaldarinnar, skriðjökullinn, hafði grafið hann upp? Um það verður hér engum getum leitt, og sennilega verður það aldrei mælt. Áður hefi ég minnzt á, að f jarðarbotninn hafi náð mikið lengra inn í dalinn en nú er. Eftir lögun dals- ins að dæma, mætti ætla, að hér væri um að ræða. sem næst 2,5 km, eða hér um bil inn í dalbotn, sem nú heitir Fjarðarbotn. Til stuðnings þessu má auk lögunar dalsins færa, að við gröft í árfarveginn um 8—900 m frá sjó kom skyndilega niður á ægifínan sand í hæð um 1,5 metra yfir hálffallinn sjó. Umskiptin voru svo snögg, að ætla verður óhugsanlegt, að bæði sandurinn og ofan- áliggjandi möl séu borin fram af Fjarðará. Og verður því að ætla, að hafið hafi að mestu leyti borið sand- inn upp í núverandi hæð, áður en malarburður Fjarð- árár náði svo langt út í dalinn. Þessu til frekari athugunar gerði ég hallamælingu af eyrunum með fram ánni allt frá sjó og rösklega tvo kílómetra inn í dalinn. (Sjá 4. mynd). Á fyrstu 700 metrunum verður landið að teljast nær hallalaust. Malar og sandeyrar eru hér engar, og möl og sandur í botni árfarvegsins svo lítill, að vel mætti ætla, að minnsta kosti um neðrihlutann, að hér væri einvörðungu um að ræða efni þvegið úr árbökkunum. Þetta svæði nær inn á móts við skriðu-

x

Tímarit Verkfræðingafélags Íslands

Direkte link

Hvis du vil linke til denne avis/magasin, skal du bruge disse links:

Link til denne avis/magasin: Tímarit Verkfræðingafélags Íslands
https://timarit.is/publication/860

Link til dette eksemplar:

Link til denne side:

Link til denne artikel:

Venligst ikke link direkte til billeder eller PDfs på Timarit.is, da sådanne webadresser kan ændres uden advarsel. Brug venligst de angivne webadresser for at linke til sitet.