Akranes - 01.07.1942, Qupperneq 1

,Akctuie<;
I. árg. Akranesi júlí 1942.
5. tbl.
Skrúðgarðar eru bæjaprýði
Ekkert setur meiri svip á bæ eða
þorp, né er eins heillandi og aðlað-
andi, sem trjárækt eða gróður í hverri
mynd sem er. Flestum mun þykja Ak-
ureyri með skemtilegri bæjum er þeir
gista. Ekki er það efamál að þar veld-
ur mestu um hin mikla trjárækt bæj-
bæjarbúa og margir stórir og fagrir
skrúðgarðar.
Akranes er fremur hreinlegur bær,
og svipurinn er vinalegur þegar tún
og garðar standa í fullum blóma. og
fjallahringurinn er allur fagur.
Því miður er hér ekki góð aðstaða
til trjá- og blómaræktar, veldur því
tvent. Fyrst er Akranes á bersvæði,
og í öðru lagi veldur særok í aftaka-
veðrum. Vegna þessa er því trjárækt
hér svo að segja engin.
Reynitrén á myndinni eru við hús Guð-
rúnar Gísladóttur ljósmóður á Sönd-
um. Þær eru úr Hallormsstaðaskógi,
mður 1924 og voru þá ,,spönn“ á
lengd. — Myndin er tekin nú fyrir
nokkrum dögum af Árna Böðvarssyni.
Þrautsegjan sigrar alla ei’fiðleika
segja menn. í þessu fellst mikill sann-
leikur, ekki síst ef ást og umhyggja
er ívaf og uppistaða þeirrar ákvörð-
unar manna að gefast ekki upp fyrr
en í fulla hnefana. Þegar síra Þor-
steinn Briem var ráðherra, var það
fyrir hans tilverknað að þáverandi
skógræktarstjóri Kofoed Hansen sáði
hér í nágrenninu allmiklu birkifræi.
Þessi Itla tilraun er nú þegar farin að
bera mikla ávexti, og sannar fullkom-
lega að þetta sé mögulegt. Þessi byrj-
un á því að verða upphaf að víðtæku
sameiginlegu átaki og starfi allra bæj-
arbúa, yngri og eldri, ,,að skrýða land-
ið skógi á ný“.
Allt frá 1880 hafa starfað hér í bæ
ýms menningar- og mannúðarfélög.
Eins og venja er til, hefur verið „flóð
og fjara“ f lífi þeirra og starfi, en í
heild sinni hafa þau unnið byggð og
búendum mikið gagn. Áður fyrr var
þessa starís mikil þörf, og þrátt fyrir
yfirstandandi ,,gæðatíma“ er þeirra
enn mikil þörf því „mörg eru manna
meinin“ og peningaflóð og veltutímar
eru ekki ,,balsam“, sem alt læknar.
öll félög verða að eiga sér einhverj-
ar hugsjónir og markmið til að keppa
að, eitthvert verkefni sem tengir fólk-
ið saman til átaka og skapandi árang-
urs af offri þess í félagsins þarfir. —
Eins og þetta er nauðsynlegt og mögu-
legt innan hvers félags fyrir sig, ætti
það að vera ánægjulegt og örugt til
árangurs að mörg félög sameinuðust
um að koma stórum verkefnum og
mikilsverðum í höfn.
Vér gleymum ekki þeim yhúku dög-
um í lífi voru, þegar æskan hér stóð
sameinuð sem einn maður um andleg
og verkleg efni í U. M. F. A. Þegar
piltar og stúlkur stóðu í skurðgreftri
hlið við hlið, til að þurka það land sem
Allir kannast við íslenska málvönd-
unarmenn og starf þeirra. Að ýmsu
leyti er ekki nema gott um það að
segja. Aldrei hefir reynt eins á þol-
rif íslenskrar tungu og nú, þegar allt
starfssvið þjóðarinnar er að breytast
frá því, sem verið hefur öldum saman.
og hinir breyttu hættir gera aðrar og
nýjar kröfur til þanþols tungunnar.
Kemur þá í ljós, hvað þröngt svið ís-
lensks orðaforða er, og hvað hann er
í raun réttri lítt hséfur til að verða við
helztu kröfum, er núttðin gerir til
hans. Málið verður því, þegar af þeim
orsökum, að víkka bólið sitt, en það
hlýtur auðvitað að leiða til breytinga
á málinu líka. En þó svo væri ekki,
hlyti málið samt, hvað sem allir mál-
vöndunarmenn segja, að breytast, því
mál eru í sjálfur sér að því leyti eins og
lifandi verur — af því að þau eru sköp-
uð af lifandi verum, mönnum — að
þau hljóta að breytast ,rétt eins og
þeir gera og þeirra þarfir. Menn þurfa
ekki annað en að bera saman fomís-
lensku, miðaldaíslenzku og nútíðar-
svo vel hefur fóstrað birkifræið í áð-
urnefndum sáðreit. Vér viljum lifa þær
stundir á ný meira en í anda. — „Tök-
um saman höndum, tengjumst tryggða
böndum, stríðum vinnum vorri þjóð“.
Eitt er víst, að þegar trjágróður
hér nærlendis er kominn af „gelgju-
skeiði“, hefur hann skapað svo um-
hyggjusama og þrautseiga kynslóð, að
„berangur“ Akraness og selta og sæ-
rok hins æsta hafs, ná ekki að kyrkja
þann gróður sem hugur hennar og
hönd vill leggja rækt við, jafnvel hér
niður um „þorp“, þar sem örðugleik-
arnir eru vissulega miklir.
Ætli það sé ekki einmitt ljósmóð-
urhendur Guðrúnar Gísladóttur sem
mest hafa hjálpað til lífsins þeim
fögru trjám sem sjást á meðf. mynd.
Þó eru þau á ,,hættusvæðinu“ og
sanna einmitt fagurlega það sem allt
af stendur stöðugt:
„Að mikið má ef vill“.
íslenzku til að ganga úr skugga um,
að Islenzkan hefur þar ekki verið und-
antekning. Það er í sjálfu sér ekki
heldur þessi breyting, sem ekki er á-
kjósanleg, heldur hitt, ef hún verður
til þess að svifta málinu sínum eðlilega
svip, svo að það verði útlent mál en
ekki íslenska. Málvöndunarmennirnir
leggja sig hér alla fram með því að
reyna að smíða nýyrði í stað þeirra út-
lendu orða, sem nútíminn þarfnast, en
Islenzkuna skortir. — Lýsir þessi við-
leitni oft stökustu hugkvæmni og góð-
um smekk, og sum nýyrðin ílengjast
í málinu, en yfirhöfuð mistakast flest-
ar tilraunir til að auka við Islenzkuna
á þennan hátt, og það er af því, að
hann er ekki í samræmi við eðlilega
þróun hins lifandi máls. Málin eru í
heild sinni svo skyld hvert öðru, að orð
geta vandræðalaust fluzt á milli. í
fyrstu verða hin erlendu orð lánsorð,
það er að segja, að farið er að nota þau
í málinu eins og þau eru í hinu erlenda
máli eða svo til, allajafna þó með ís-
lenzkri beygingu; þau bera þá og
GUÐBR. JÓNSSON:
Um nokkur íslensk oroatil
tæki og taIshætti