Akranes - 01.07.1942, Blaðsíða 5

AKRANES
5
Það hefir verið sagt um Hallgrím,
að hann hafi verið mjög vinnyharður.
Ég hefi átt tal við vinufólk Hallgríms,
sem enn er á lífi, og ber það honum
vel söguna og pótti vænt um hann. —
En til að niðra Hallgrími ,í þeirri grein
var þessi saga sögð.
Einu sinni á útmánuðum átti hann
að koma að máli við Guðmund heit-
inn í Lambhúsum og segja við hann:
„Hvað hefir þú handa þínum mönnum
að gera núna?“ Ég er nú eiginlega
búinn að láta gera allt, sem ég get
látið gera. En hvað gera þínir menn
núna?“ segir Guðmundur. „Mínir
menn, ég læt þá bera upp sand annan
daginn og niður hinn, heldur en þeir
hafi ekkert að gera“, á Hallgrímur
að hafa sagt. — Þetta þykir mér
merkileg saga og lærdómsrík. Af-
bragðs dæmisaga. Hallgrímur leit
svo á, að iðjuleysið væri rót alls ils.
Fyrir það, og vegna þess leiddust menn
út í alls konar óreglu. Vinnan aftur á
móti væri uppspretta ailrar gæfu og
gengis. Enda er það orð. sem stendur
stöðugt, jafnvel þó tímarnir breytist.
Hallgrímur var tápmikill, hagsýnn
og duglegur búsýslumaður Vakandi
fyrir heill og framförum „þingmanna
sinna“, og vildi veg þeirra og mennt-
un, sem mesta í ölluro greinum. —
Hann vissi að menntun er „vald“ og
sá á hægt með að komast áfram, sem
nemur meðan hann má, og ávaxtar
sína mentun í vinnusemi og framtak-
semi. Honum voru, að áliti Hallgrims,
allir vegir færir.
Miðteigur (Guðrúnarkoti). <
Þessi mynd er af Miðteig (Guðrúnarkoti).
Húsið reisti Hallgrímur Jónsson 1871 og
var fyrsta timburhús sem reist var á Akra-
nesi. í kvistherberginu var skrifstofa pró-
fastsins. Árið 1931 lét Ól^B. Björnsson
rífa húsið, en byggði þar íveruhús það,
sem þar er nú.
Ég var 11 ára þegar Halgrímur dó.
Ég man hann vel og hændist að hon-
um eins og öll börn. Við fórum oft
með gamla manninum út í grásleppu-
net. Það taldi hann okkur gagnlegt.
Okkur þótti öllum vænt um hann. —-
Seinna þegar ég fór að hafa vit á, og
fylgjact með því, sem gerst hefir, og
gerst hafði í tíð og fyrir tilstilli Hall-
gríms, sé ég betur og betur hve mikill
maður hann var. Hve langt hann var
á undan sínum tíma, og hve langt við
Akurnesingar værum þó enn á eftir
tímanum, ef hans hefði ekki notið við.
Dæmin sem tekin hafa verið af handa-
hófi úr fyrirlestri Hallgríms sýna
þetta vel. Akranes á eftir og þarf að
minnast Hallgríms verðuglega. —
Vér getum það bezt með því að taka
hann okkur til fyrirmyndar, það væri
sjálfum okkur sómi og byggðarlagi
okkar til hins mesta gagns.
Hallgrímur bjó alla sína tíð á Mið-
teig ásamt konu sinni Margréti (d. 2.
júlí 1903) Jónsdóttur, bónda á Hnaus-
um, Ólafssonar. — Margrét var hin
mesta myndar og gæðakona.
Af börnum Hallgríms og og Mar-
grétar lifði aðeins ein dóttir, Haldóra,
kona sára Jóns Sveinssonar prófasts
á Miðteig. Aðeins eitt af þeirra börn-
um er á lífi, Margrét, kona Níelsar
Kristmannssonar.
Hallgrímur dó -8. janúar 1906. —
Um leið og ég lík orðum mínum um
þenna merka mann, vil ég lofa yður að
sjá hvernig hann sjálfur lagði fyrir um,
hvernig haga skyldi útför sinni Þetta
skjal er til skrifað af honum sjálfum
og dagsett 31. júlí 1900 og hljóðar
svo:
„Ef dauða minn ber þannig að, að
lík mitt verði jarðsett, vil ég hafa jarð-
arförina viðhafnarlitla og sem fyrir-
hafnarminnsta. Einungis að vissa sé
fengin um það að ég sé dauður. Kist-
una sterka (úr Innstavogstrénu), á
fótum, með engu skrauti og óskorið
léreft. Það sem næst í af vinnumönn-
um sem hjá mér hafa verið og þénað
mér af dyggð, vil ég láta vera líkmenn
mína, allt að átta og launa þeim vel
— 10 krónur. — Engar góðgerðir við
þá né aðra. Prest vil ég láta tala fá-
ein orð við burtburð minn af heimil-
inu, sem skilnaðar orð, en ekkert
skjall eða skrum, — því ég er horfinn
aðeins um stund hinum eftirlifendu,
við það að gjalda þá skuld, er allir
eiga að lúka —, endurminning um líf
mitt og breytni, ef til gagns hefur ver-
ið, lifir með þeim. Hafi það miður
verið en skyldi, getur bað verið þeim
til viðvörunar og deyr út með mér.
Sömuleiðis vil ég ekki heldur láta
tala neitt um mig í kirkjunni, ekki
einu sinni æfi eða aldur, flestum við-
stöddum mun það nokkurnvegin kunn-
ugt. Ef dauða minn hefur borið hast-
arlega eða hrapalega að, þá er nóg til-
efni að minna hina eftirlifendu á
snöggan viðskilnað. En hafi lífstími
minn verið langur og undirbúnings-
tíminn nægur, þá er tilefni til að á-
minna þá um að fara vel með þessa
dýrmætu gjöf: tímann, svo að mað-
ur þurfi ekki að sakna þess í lokin að
hafa misbrúkað hann eins og ég, eða
látið svo margt gott ógert, sem mögu-
legt var að gera. Grafskrift vil ég
láta gera eftir mig, (helst séra Þór-
hall) og útbýta henni prentaðri við
jarðarförina. 1 blöðunum banna ég
engum að geta láts míns og minnast
mín rétt eins og ég á skilið. Loks vil
ég óska þess, fái ég legstað að Görð-
um, á Akranesi, að hann verði gjörður
í miðjum kirkjugarðinum, og þar yfir
settur þungur steinn með fangamarki
mínu.
Þenna gjörning, sem ég hef skráð
11. júlí 1894, staðfesti ég með undir-
skrift minni.
Guðrúnarkoti h. 31. júlí 1900.
Haltgr. Jónsson“.
Þetta skjal lýsir Hallgrími vel.
Hann var alltaf hreinn og beinn og
ákveðinn. Vildi vera en ekki sýnast.
Fastheldinn á það sem var gamalt, ef
það var gott, en opinn fyrir því nýja
sem stóð til bóta. Og ef að er gáð, eru
það ekki einmitt þessir mennirnir sem
verða að mestu gagni? Liggur ekki
einmitt mest eftir þá? Kistuefnið sem
Hallgrímur talar um, er stórt tré sem
rekið hafði á hans eigin jörð. Ef lík-
mönnum var borgað, mun það oftast
hafa verið 6 krónur, en hann var
rausnarmaður og vildi svo vera láta
að því er honum við kom, þar til hann
væri kominn „á sinn stað“. Þegar
kona hans var jörðuð, borgaði hann
líkmönnum, hverjum með 10 kr.
gullpeningi. Sennilega hefur hann í
þessum ,,gjörningi“ ætlast til hins
sama, þó mér hefði. þótt enn meira
gaman að hann hefði líka getið þess
þar
Rödd lesan^a
blaðsins
Fyrir nokkrum dögum hitti ég
kunningja minn í Reykjavík, hann
sagði við mig á þessa leið: „Það er svo
að segja daglegt brauð, að fá sent
heim til sín allskonar blaðarusl, sem
mann því miður annað hvort brestur
kjark eða tíipa til að senda aftur til
föðurhúsanna. Þú sendir mér nokkur
tölublöð af blaði ykkar „Akranes“.
Ég skal viðurkenna það fyrir þér, að
mótsett við venjuna, var ég þér þakk-
látur fyrir þessa sendingu. Maður á
því ekki að venjast nú til dags, að geta
lesið heilt blað, mörg blöð, með at-
hyglisverðum greinum, án allra öfga
og ilgirni í garð flokka manna eða
málefnis, og það þá dagana sem mest
er logið og smjaðrar. Útlendingai-, er
hafa farið um Akranes, hafa sagt í
mín eyru, að það sé einna allra
skemmtilegasti cg þrifalegasti bær,
sem þeir hafi séð hér á landi. Blaðið
ykkar fer myndarlega af stað, og þið
eruð á réttri leið með það, og þegar
ég las það, — sem ég gerði frá orði
til orðs, — þá fannst mér, af þeim
kynnum sem ég hefi haft af ykkur,
geta vænst þess, að þið ætlið að gera
ykkar unga bæ þannig úr garði, að
hann verði öðrum bæjum og þorpum í
landinu fyrirmynd um stjórn, þrifn-
að og alla menningu".
Fyrir hönd okkar unga blaðs, og
Akraness, þakka ég allt þetta lof
þessa vinar míns. Ég heiti á Akurnes-
ina að vinna að því af alhug og ein-
beittni að Akranes geti fyrr en seinna
skipað þan'n heiðurssess, sem þessi
ágæti maður ætlar því. Blaðinu var
ætlað að styðja þvílíka viðleitni og ég
vona að í áttina miði, þó langt sé að
markinu.
Ó. B. B.
Leiðrétting-.
í grein Svövu Þorleifsdóttur um
Kvenfélag Akraness í síðasta blaði,
er þessi prentvilla: „Nam sá sjóður
félagsins um kr. 83100.00. En á að
vera kr. 38100,00.