Akranes - 01.10.1944, Blaðsíða 3

AKRANES
123
lögðu í slíka hættuför. Fyrir einu þess-
ara skipa var Ólafur Bjarnason á Litla-
teig. Á öðru Þórður Guðmundsson á Há-
teig og á hinu þriðja Pétur Hoffmann.
Á því síðastnefnda var Halldór á Grund.
Af hans skipi og Þórðar á Háteig komst
enginn maður lífs af, en Ólafs skip var
það eina, sem komst að landi með alla
menn heila á húfi í þessu mikla veðri.
Þarna lét þessi vel gefni og mikilhæfi
maður lífið. Margar sögur eru til um
það, að Halldór hafi vitað feigð sína og
sagt það þennan sama morgun, að hann
myndi ekki koma 'lifandi úr þessum
róðri.
Ragnheiður býr áfram á Grund með
þessum tveim ungu dætrum sínum. En
hinn 17. október 1885 giftist hún í annað
sinn Þorsteini Jónssyni hreppstjóra
Runólfssonar á Skeljabrekku. Kona
Jóns og móðir Þorsteins var Ragnheið-
ur Jóhannsdóttir prests á Hesti. Kona
séra Jóhanns var Oddný Jónsdóttir Ket-
ilssonar, úr Breiðafirði. Þorsteinn var
greindur maður og vel hagmæltur sem
afi hans. Hann skrifaði ágæta hönd og
var meira menntaður en þá var títt um
unga menn almennt. Þorsteinn var van-
ur almennri sveitavinnu, enda alinn upp
í sveit, en stundaði líka snemma sjó á
vetrum. Hann fékkst því jöfnum hönd-
um við búskap og sjóróðra. Hann var
félagslyndur og tók brátt virkan þátt í
ýmsum félagsmálum og var um mörg
ár kennari.
Annars staðar verður nánar sagt frá
störfum Þorsteins í hrepps- og félags-
málum.
Þorsteinn var kátur maður og hress í
anda og hrókur alls fagnaðar heima og
heiman. Þorsteinn mat konu sína mjög
mikils alla tíð, enda ekki annað hægt.
Um nokkurt skeið hafði Þorsteinn of
náin kynni af Bakkusi. Var það Ragn-
heiði, sem vænta mátti, mikil viðbótar
raun. En svo rækilega sneri Þorsteinn
við í þessum efnum skömmu eftir síð-
ustu aldamót, að hann smakkaði ekki
vín eftir það meðan hann lifði. Ekki
einasta það. Heldur barðist hann með
hnúum og hnefum á móti víninu leynt
og ljóst.
Ragnheiður á Grund var vel greind,
sérstaklega ættfróð og ákaflega minnug.
Hún var bráð lagleg kona og stór mynd-
arleg í senn. Efaðist enginn um að þar
fór hefðarkona sem Ragnheiðulr \var.
Hún var ein allra þrifnasta kona er ég
hef þekkt. Allt var hjá henni í röð og
reglu, úti og inni. í útihúsum, á landar-
eigninni, og þá ekki síður á hennar eig-
in heimili. Þar var hver hlutur á sínum
stað, allt saman hreint og fágað hve-
nær sem að var komið.
Ragnheiður var óvenjulega mikill
dýravinur og blóma. Alltaf hafði hún
hænsni og -hafði þau þá venjulega inni í
kjallara á vetrum, til þess þeim liði
nógu vel. Hvergi hef ég nema á Grund
séð eða vitað til þess — fyrr eða síðar
— að hænsnahúsið væri hvítskúrað á
hverjum degi. Hvergi hef ég heldur séð
fegurri eða þroskavænlegri blóm en hjá
henni. Þau voru blómstrandi allt árið
svo að segja.
Þrátt fyrir þessa miklu hæfileika og
myndarskap allan, tók Ragnheiður eng-
an þátt í opinberum málum eða félags-
lífi. Þó fylgdist hún vel með og var vel
heima í þeim málum öllum.
í stjórnmálum, menningar- og mann-
úðarmálum, utan lands og innan, kirkju-
málum og ættvísi. Hún las það, sem hún
gat náð í og komist yfir. Það var held-
ur ekki til einskis, því minnið var trútt,
svo að allt var henni tiltækt þegar til
þurfti að taka. Hélt hún þessu trausta
minni svo að segja til dánardægurs.
Heimilið var henni allt, enda eitt hið
mesta fyrirmyndarheimili sem þekkist.
Það fengu margir að sjá og reyna á
þeim 67 árum er hún stjórnaði búi með
nettleik, rausn og prýði í senn. Hún var
mikilhæf kona, blíð og barnsleg, stillt
sterk og stjórnsöm, án alls hávaða og
fyrirferðar.
Ragnheiður var aldrei rík af fé, en
hún var rík að gæðum og göfgi, og þess
nutu menn og málleysingjar, enda voru
t. d. dýr svo hænd að henni að undrum
sætti. Hún elskaði blómin eins og áður
er sagt. Hún fann í þeim fegurð og ynd-
isleik lífsins í sannastri mynd. Hún fann
í þeim mikilleik og auðlegð þess máttar
sem skóp þau, hreinleikann og sakleys-
ið. Enda voru hennar blóm stærri og
fegurri, og blómstruðu oftar en nokkur
önnur blóm, er ég þekkti. Eg hef aldrei
komið á snyrtilegra heimili eða þar,
sem andrúmsloftið var tærara og
hreinna.
Ragnheiði þótti vænt um börnin eins
og blómin. Hún fann í þeim unað og
yndisleik, ef þau voru saklaus og hrein.
Hún bar því mikla umhyggju fyrir þeim
— skyldum og vandalausum — og þráði
að þau væru ekki hneyksluð af þeim
eldri. Að þau gætu haldið hreinleik sín-
um og sakleysi út í hið stríðandi líf.
Hún þráði að börnunum væri hjálpað
til að gera lífið að sigursælum leik, í
alvöru og ótta Drottins og meistara lífs-
ins. Ragnheiður var innilega trúuð kona.
Hún sá elsku Drottins, vizku og náð í
öllum hlutum. Hún sá það í brosi barns-
ins og fegurð blómanna. í augum skyn-
lausrar skepnunnar, sem setti traust sitt
á hina miklu vitveru, manninn. Mann-
inn, sem oft hefur orðið sér til skammar
í viðureigninni við hin skynlausu dýr.
Og hún fann þetta bezt í dásamlegri
handleiðslu Guðs á henni sjálfri, allt
sitt langa — á stundum erfiða líf —.
Hún efaðist aldrei um vísdóm hans og
gæzku, og hún dó í þeirri öruggu trú,
að sú handleiðsla mundi aldrei þrjóta.
Þótt haldið liggi lágt,
- ,og lœst í dráma,
jær andinn hafist hátt
í himinljóma.
Þetta var hennar trú, og þetta var
einmitt sá sálmurinn í sálmabókinni, er
hún hafði mestar mætur á.
í þessari trúarvissu, hreinleika og
göfgi íslenzkra kvenna, er fólginn sigur
kynslóðanna, manndómur og þróttur
þjóðarinnar fram á þennan dag. Hafa
þær ekki meira en nokkuð eitt annað
íært okkur frelsi og fornar dyggðir? Og
fer þetta ekki allt saman veg allrar ver-
aldar ef við hættum að hyggja að þeirra
draumum og dýra dæmi?
Ragnheiður á Grund lézt að heimili
sínu 16. maí 1933, rúmlega 89 ára að
aldri, og hafði þá búið þar í 62 ár, en
verið 5 ár á Melum eins og áður segir.
Ragnheiður Þorgrímsdóttir var 89 ára
þegar meðfylgjandi mynd var tekin af
henni.
ÚR BÓKUM OG BLÖÐUM
!*-■
Kaldabras, logsuða og rafsuða.
Það ganga þjóðsögur um það, að sum-
ir af gömlu íslenzku smiðíunum jdafi
kunnað kaldabras, en það átti að vera
aðferð til þess að kveikja eða bræða
kalt járn saman, í stað þess að sjóða
það saman. Það átti þá að vera borinn
einskonar lögur á fletina, sem festa átti
saman. Eftir skamma stund voru þeir
kveiktir örugglega saman. Því miður er
þetta þjóðsaga ein og slíkur kaldabras-
lögur mun aldrei hafa verið til.
En það hafa þó sprottið upp nýjar,
ágætar aðferðir til þess að bræða járn
og stál saman: logsuðan og rafsuðan. —
Við logsuðuna er notaður logi af acetyl-
enlofti og súrefni og hann bræðir allt
hvað fyrir verður. Við rafsuðu er raf-
magn notað á líkan hátt. Með þessum
handhægu aðferðum má skera sundur
járn eftir striki, jafnvel heila skips-
skrokka, og bræða járn og stál saman,
svo að samskeytin verði jafn traust og
heilt járnið.
Slíkar uppfinningar sem þessar hafa
feikna þýðingu við margskonar smíðar.
Það þarf ekki annað en að minna á
gömlu samskeytin á flestum skipa-
skrokkum. Stálplöturnar voru nákvæm-
lega gataðar, lagðar á misvíxl, glóandi
járnnöglum var skotið í götin og þeir
síðan hnoðaðir með smásleggjum. Allt
var hnoðað saman, og hnoðunin var mik-
ill hluti af smíði skipsins. Þá gekk og
mikið járn í hnoðnaglana og misvíxlun-
ina. Jafnvel íbúðarhús úr stáli voru
hnoðuð saman eins og skipin. Nú er
þetta að breytast. Stálplöturnar eru nú
felldar hver að annarri og bræddar
saman. Við þetta sparast efni og vinna
og auk þess fer þetta betur. Allt yfir-
borð skipa verður þá bárulaust, en það
hlýtur að létta skriðinn. Þá hljóta og
skipin að verða ódýrari, því sagt er að
um 30% af kostnaði við járnsmíðið spar-
ist.