Akranes - 01.10.1944, Blaðsíða 7

AKRANES
127
Gils Guðmundsson: íslenzkir athafnamenn /., 7.
Geir 2oega
Ævisaga
Framhald.
Og aflvaki þessara framfara var tvímælalaust fiskisýn-
ingin í Björgvin. Mun það ekki ofmælt, að aldrei hafi ís-
lenzkir menn sótt jafnmikla hagnýta þekkingu til útlanda
með stuttri viðdvöl, eins og fulltrúar þeir gerðu, sem á
Björgvinjarsýninguna voru sendir. Þar sem Geir var einn
sendimanna í fremdarför þessari, og förin bar slíkan ár-
angur, sem raun gefur vitni, verður að skýra hér nokkuð
ítarlega frá þessu máli, tildraganda, ferðalaginu sjálfu og
árangri þess.
Mörg orð hafa fallið Jóni forseta Sigurðssyni til heið-
urs, bæði fyrr og síðar. Hafa ýmsir rómað það mjög, hví-
líkan áhuga Jón sýndi um öll þau mál, sem íslandi gátu
orðið til fremdar og velfarnaðar, jafnvel þótt þau væru á
mjög margvíslegum og óskyldum sviðum. Gæti maður í
fljótu bragði ætlað, að heldur mikið hafi verið úr þessu
gert, því að oft vill fara svo, að einn étur aðgæzlulaust upp
eftir öðrum dómsorð ýmiskonar um menn og málefni, án
þess að gæta þess, hve grundvölluð þau voru upphaflega.
En sannleikurinn um Jón Sigurðsson er sá, að því meira
sem maður kynnist ævistarfi hans og áhugamálum, þeim
mun frekar vex hann oss í augum, unz upp rís fyrir hugar-
sjónum vorum tröllaukinn hershöfðingi, sem hefur auga á
hverjum fingri, veit til fullrar hlítar hversu mikið má
treysta á liðsveitirnar, beitir þeim á yztu þröm, en jafnan
með kænsku og snarræði. Og í þessu stríði fyrir framförum
lands síns í öllum greinum, var eins og hann gleymdi aldrei
neinum vígstöðvum, heldur sótti jafnt og þétt fram á öll-
um, eftir því sem skilyrði voru fyrir hendi og orka leyfði.
Það vekur ekki neina sérstaka furðu, en er þó vissulega
skemmtilegt, að Jón Sigurðsson skuli vekja máls á nauð-
syn þess, að senda góða fulltrúa til Björgvin. Slík fram-
sýni og umhyggja fyrir hagsbótum í sjávarútvegi var beint
áframhald af öðru starfi Jóns Sigurðssonar. Mitt í hörð-
ustu deilum um stjórnarhagi, alþingisstappi margvíslegu og
vísindastörfum, gaf hann sér tíma til að rita tvær bækur
til leiðbeiningar íslenzkum fiskimönnum. Árlega birti hann
í ritum sínum verðlag á íslenzkum framleiðsluvörum og
hvatti útvegsmenn til að vanda sem bezt verkun sjávar-
afurðanna. í rökréttu framhaldi af þessari stefnu skrifaði
hann um nauðsyn sjómannaskóla og útgerðarfélaga. Sýndi
hann þrásinnis fram á það, að íslendingar hefðu svo mikið
atvinnufrelsi, þótt pólitíska frelsið væri af skornum
skammti, að þeim væri í lófa lagið að koma fram fjöl-
mörgum umbótum, svo framarlega sem ekki skorti þrek og
þekkingu. í Nýjum félagsritum 1863 birtist veigamikil rit-
gerð eftir Jón um „Stjórnarmál og fjárhagsmál íslands1-.
Að greinarlokum leggur höfundur megináherzlu á það,
hversu hæglega megi lyfta atvinnumálum. landsbúa á
hærra stig og bæta úr ýmsum agnúum, þrátt fyrir skort
stjórnarfarslegra réttinda. Um sjávarútveginn farast hon-
um orð á þessa leið:
„Til fiskiveiðanna hefur að sínu leyti borið nokkru rneira
á samtökum hjá oss, en til landbúnaðarins, en þó ekki á
nokkurn Tiátt svo sem þyrfti að vera eða gæti verið. Einu
sinni var kominn á fót vísir til sjómannaskóla á Isafirði og
ábýrgðarfélag handa þilskipum, sem gengu til fiskiveiða,
en hvorttvéggja þetta leið á skömmuro. .tíma undir lok. Nú
nýlegá höfum vér séð, að menn hafa í Vestmannaeyjum •
stofnað ábyrgðarfélag handa þilskipum, og lítur út tiT að
það hafi góðan framgang. En eigi síður er það góðs viti,
að menn eru sumstaðar farnir að taka betur eftir, hvernig
réttast væri að haga fiskiveiðum, og má efalaust vænta
þess, að þar af læri menn smám saman betur að þekkja
það, sem menn vantar nú, og að forðast það, sem nú eru
helztu gallarnir. Það eitt vantar, að menn halda ekki al-
mennt fundi með sér, þeir sem kunnugir eru fiskiveiðum
og fást við þær, og auglýsa síðan á prenti hið helzta sem
fram fer á þeim fundum, eins og Keflvíkingar og Njarð-
víkingar gjörðu nýlega, því með þessu móti útbreiddist
þekking á fiskiveiðum, og ýmsir gallar leiddust í ljós og
yrðu bættir, en þar af leiddi framför fyrir alla í þessum
atvinnuvegi. Ef að fiskibændur á Suðurlandi stofnuðu sér
fiskifélag, eða enn heldur, eftir vorri hyggju, ef þeir sam-
einuðu sig húss- og bústjórnarfélaginu, og fengju það til
að stofna sérstaka fiskiveiðadeild í félaginu, þá gæti það
orðið fiskiveiðunum á íslandi til hinna mestu framfara.
Þar í þeim flokki eru einir hinir efnuðustu menn, og hvergi
er ábati uppgripameiri en á sjó, þegar heppni er með, og
skip og áhöld eru sem þau eiga að vera; en því heldur
mætti eiga von á, að þessir menn mundu hafa bæði ráð-
deild á, að sjá hvað gjöra þyrfti og kraft til að koma því
til leiðar. Þá liggur fyrir að vanda sem bezt skip og veið-
arfæri, og auka aflann með því; læra að hagnýta fleiri
fiskitegundir en nú eru nýttar, og fá sér þá veiðarfæri sem
þar til þéna; kynna sér fiskiveiðar og aðferð annara þjóða
og læra að fylgja með þeim, svo sem með því að senda dug-
legan og greindan fiskimann, einn eða fleiri til funda
þeirra, sem nú eru haldnir við og við í ýmsum stöðum (í
fyrra í Amsterdam; að ári ef til vill í Björgvin, o. s. frv.)‘a)
Björgvinjarsýningin var að fullu ákveðin haustið 1864
og auglýst litlu síðar. Skyldi hún standa dagana 1. ágúst til
16. september 1865, og átti að sýna þar hina margvíslegustu
hluti. Tók nú að vakna nokkur áhugi heima á íslandi fyrir
sýningu þessari. Stjórnarvöldin dönsku fengu tilmæli um
að beita sér fyrir málinu. Munu ýmsir áhrifamenn í hópi
Islendinga hafa verið þess mjög hvetjandi, og þarf naum-
ast að efa að Jón Sigurðsson hafi átt góðan hlut að máli.
Hinn 9. maí 1865 birti „Þjóðólfur11 þýðingu á „boðsritinu“
norska, þar sem lýst er hinni fyrirhuguðu sýningu. Fylgja
þýðingunni nokkur hvatningarorð frá Þórði Jónassyni, sett-
um stiftamtmanni. Þjóðólfsgreinin gefur ýmsar upplýsing-
ar um sýninguna, og er hún því birt hér.
„Boðsrit til alþjóðlegrar sýningar af fiskafla, veiðarfær-
um og öðrum þeim áhöldum, sem höfðu eru til fiskiveiða,
er haldin verður í Björgvin frá 1. ágúst til 16. septbr.
næstkomandi.
Tilgangur sýningar þessarar, sem haldin verður eftir
ráðstöfun bæjarstjórnarinnar í Björgvin, og með tilstyrk
hinnar konungl. norsku stjórnar, er sá, að gjöra almenn-
ingi kunnar þær margskonar fiskiveiðar, og þau meðöl,
með hverjum fiskiveiðar og þeir atvinnuvegir, sem standa
við þær í sambandi, eru reknir í ýmsum löndum.
Sýning þessi nær, líkt og sú, er haldin var árið 1861 í
Amsterdam, yfir það sem hér segir:
1. Allar fiskiveiðar á hafinu, hvala- og selaveiðar, jafnt
og smá-fiskiveiðar með ströndum fram.
2. Allar fiskiveiðar í flóum, fjörðum og ármynnum.
3. Allar fiskiveiðar í vötnum, ám, elfum og sýkjum.
4. Hvernig efla megi fyrir manna tilstilli viðkomu fiska
í sjó og vötnum.
Hvað þær margskonar fiskiveiðar snertir, óska menn eít- .
ir að fá:
a, állskonar afrakstur (product) af fiskiaflá, bæði þann,
sem hafður er til matar, sem og til akuryrkju, til
ver-ksmiðju og til iðnaðar.
b, verkfæri, sem höfðu eru til að verka veiðina, t. a. m. .
við-slsegingu, (,,Ganing“) • flatningu, sém og mót af
•verkfæf-öm-þéssmnv" • ••- ..... ..... ...... •• •■•
c, 'mót' og uppdrætti af byggingum þeim eða áhöld.um,,í
1) Ný félagsrit 23. árg. 1863, bls. 71—72.