Akranes - 01.06.1947, Page 11

úrskarandi hirðulaus um mann Sx»—, sem fór að gjörast
aldraður. — Síra Andrés tók mikið í nefið og þegar hann
var orðinn gamall og hrumur, þurfti hann mikillar umönn-
unar við og þrifnaðar, en þessa fór hann hvorutveggja á
mis. — En þrátt fyrir þetta kom mönnum saman um, að
„orðræður“ hans og viðmót allt bæri vott um jafn göfugan
og mikilhæfan gáfumann, þótt liið ytra látbragð hans og
klæðaburður svaraði ekki til þessa. — Síra Andrés þótti
mjög vænt um Eggþóru og sá ekki neina lesti hennar. Þau
eignuðust eina dóttir, sem Þórunn hét, og giftist Brynjólfi
Jónssyni ökumanni í Reykjavílc.
Þegar síra Andrés var orðinn 75 ára gamall og hafði
verið prestur í 45 ár, sagði hann af sér Flateyjarbrauði 1.
júlí 1880 og fékk lausn í náð. Hann fór þá norður að Möðru-
völlum til Jóns sonar síns, sem þá var þar skólastjóri, með
konu sína og dóttir, en þar lifði hann aðeins í 2 ár og dó
þar 22. júlí 1882. — Ur Flatey fóru þau prestshjónin norð-
ur með póstskipinu, en þá varð Þorvaldur Thoroddsen
professor þeim samferða og getur þess,1) að mönnum hafi
þótt nýstárlegt að sjá Eggþóru á leiðinni. Hún var nefni-
lega með kú í fari sínu, en þessi belja, er hún kallaði Rjúpu
var svo mikið uppáhald hennar að hún vildi helst aldrei
skilja hana við sig, og alltaf var gamla prestfrúin að vitja
um kusu sína á leiðinni. Hún fór, við og við, niður í lestina
mjólka hana, strjúka hana og kjassa, og vakti þetta eftir-
tekt farþeganna, einkum af því hversu kerling var subbu-
leg. Þeir voru þarna farþegar á skipinu, Lárus Sveinbjörns-
son háyfirdómari og Hjaltalín skólastjóri, og spurði þá
Sveinbjörnsson Iíjaltalín í grannleysúHvaða ódæmans
kerling er þetta með kúna ?”En Hjaltalín, sem var rósemin
sjálf, svaraði ofurstillilega:„Það er hún stjúpa mín.”Eftir
að norður að Möðruvöllum kom, settust þessi gömlu-
prestshjón að í litlu koti, sem Nönnuhóll hét, í túninu á
Möðruvöllum og þar voru þau í skjóli skólastjórans. Egg-
þóra var þar, alla daga, að bjástra eitthvað við kusu sína
Rjúpu, en búskapur hennar þótti ekki altaf sem snirtileg-
astur,- Síðan fluttist hún til Reykjavíkur og þar dó hún 5.
febrúar 1894. -----
Faðir séra Andrésar var, eins og áður getur, hinn merki
prófastur, séra Iijalti Jónsson á Stað í Steingrímsfirði.
Hann var sonur séra Jóns Sveinssonar á Stað og Guðrúnar
Jónsdóttir á Helgafelli, en séra Jón var sonur séra Sveins
Guðlaugssonar í Hvammi í Norðurárdal og Helgu blindu
Jónsdóttir frá Staðastað. En þarna standa hinar merkustu
prestaættir í aldir fram að, þessum mönnum.
Síra Hjalti var fæddur á Prestbalcka í Hrútafirði 17(56.
Hann fór í Reykjavíkurskóla hinn eldri og útskrifaðist það-
an 19 ára gamall, árið 1785. — Þegar hann hafði lokið námi,
hagaði hann sér líkt og síra Andrés sonur hans gjörði síðar,
og sló sér að líkamlegri vinnu. Hann fór þá heim til foreldra
sinna og vann hjá þeim öll almenn sveitastörf næstu 9 árin.
'— Þetta hefur eflaust verið þeim feðgum hollt og heilsu-
samlegt eftir námsárin, enda voru þeir hraustir og urðu
langlífir, þegar miðað er við aldur manna á þeim árum.
Svo þegar síra Hjalti var orðinn 28 ára gamall, var liann
loks vígður aðstoðarprestur til föður síns. Dr. Hannes
biskup Finnsson vigði hann í Skálholti 6. júlí ’94, en vígði þá
um leið síra Björn son síra Hjálmars Þorsteinssonar í
Tröllatungu, sem síðar varð mesti merkis prestur. Um
1) Þ. Tli. Minningabók II. 9—10.
akranes
kvöldið sagði herra biskupinn, að nú hefði hann í dag vígt
hinn lærðasta prest og hinn bezta prest og átti það fyrra
við síra Björn en það síðara við síra Hjalta. — Biskup hefur
fundið og kunnað að meta þá einstöku mannkosti og mann-
gæði, sem síra Hjalti átti í fari sínu. — Ollum heimildum
ber saman um, að hann hafi verið sérstakur gæða- og höfð-
ingsmaður. — Þessar mildu dyggðir síra Hjalta hafa gengið
í erfðir til afkomenda hans, og hefur hinn göfugi maður,
Asgeir konsúll Sigurðsson sannarlega ekki farið varhluta af
þeim arfi frá langafa sínum. — Eg þekki líka vel til afkom-
enda síra Hjalta, sem konmir eru út af Jóni syni hans, sem
fluttist vestur í Breiðafjörð og gjörðist þar bóndi, en af
honum eru einstakir heiðursmenn komnir, vel greindir og
skýrir. —
Þegar síra Hjalti hafði tekið vígslu, varð hann þá þegar
varaprófastur föður síns, en 3 árum síðar tók hann við
prófastsdæminu. Þá var honum veittur Staður eftir lát
föður síns árið 1798. — Hann þjónaði síðan prests- og pró-
fastsembætti 33 ár. — Síra Hjalta er lýst svo:1) „Hann var
meðalmaður á vöxt, ekki fríður sýnum, vandaður í hegðun
sinni, stilltur og gætinn, lærður vel, stirðraddaður til söngs,
einhver sá andríkasti og bezti predikari og frægur kenni-
maður, skrifaði aldrei ræður sínar, en predikaði jafnan
blaðalaust, því að hann hafði frábæra mælskugáfu. Skrif-
ari góður og hagorður. Hann var allgóður smiður á tré og
járn. Meðaumkunarsamur og nákvæmur við alla nauðlíð-
andi. Gestrisinn og veitingasamur framar efnum, því að
hann átti oft erfitt í búi vegna ómegðar og tilkostnaðar.
Merkismaður var hann jafnan talinn og vinsæll.“
Síra Iljalti var alla tíð hraustur maður, en þegar hann
var um sextugt fékk hann meinsemd í kviðholið, sem dró
hann til dauða, en úr samkynja illu meini hafði faðir hans
einnig dáið og hefur þetta eflaust verið krabbamein.
— Síra Hjalti dó 61 árs gamall, 12. febrúar 1827. Hann
varð vel við dauða sínum og vissi mæta vel að hverju leiddi.
Því kallaði hann saman allt heimilisfólk sitt, konu sína og
börnin, sem voru 9 og kvaddi alla með andríkri ræðu. —
Hann var jarðaður að sunnanverðu við kirkjuna á Stað og
var lagður legsteinn úr ljósgrænum marmara á gröf hans,
en á steininn var höggvin grafskrift á latínu, sem síra
Andrés sonur hans samdi.
Eftir lát séra Hjalta flutti svo Sigríður elckja hans að
Kálfanesi, en þá jörð átti hún og börn hennar að mestu
leiti, og þó að Sigríður ætti heldur erfitt í búi, hélt hún
samt alltaf fram gestrisni sinni og góðgjörðum, enda var
hún talin göfugasta kona. — Hún dó 68 ára gömul 8. Júlí
1842.— Séra Hjalti og Sigríður eignuðust 16 börn og kom-
ust 9 til fullorðins ára, en enginn sonur þeirra gekk menta-
veginn nema séra Andrés. — Hinir urðu merkisbændur
og er margt mætra manna af þeim komið. —
Ég hefi nú hér að framan getið næstu liða í ættum Ás-
geirs konsúls, bæði móður- og föðurættar hans. — Hægðar-
leikur væri að rekja þessar ættir fram í landnám, en til þess
er ekki rúm hér. — Þess skal aðeins getið, að ættir Ásgeirs
konsúls verða allar raktar til mestu höfðingja þessa lands
á miðöldunum og til göfugustu landnámsmannanna.
1) Sbr. Præ Siglu. XII, 161.
71