Freyr - 01.09.1974, Page 11

Fyrri aðferðin hefur nokkuð verið notuð
í garðyrkju og kartöflurækt í smáum stíl
hér á landi, en það er orðið algengt, að
lagður sé plastdúkur milli raða í kartöflu-
görðum. Þessari aðferð verður vart komið
við í stórum stíl og ekki við grasrækt.
Síðari aðferðinni, að mynda skjól, hefur
einnig verið beitt hér á landi, en til þessa
svo til eingöngu kringum garða. Örfáir
bændur hafa reynt að koma sér upp skjól-
beltum úr trjám og gengið misvel.
Hæfilega þéttur skjólveggur getur dreg-
ið úr vindhraða, skjólmegin í fjarlægð, sem
er allt að því þrítugföld hæð veggjarins.
Þannig eru mælanleg skjóláhrif frá 2 m
háum skjólvegg í allt að 60 m fjarlægð frá
veggnum, ef mælt er í 80 cm hæð yfir jörðu
eða neðar. Hæfilega þéttur veggur er með
35—50% göt. Þéttari veggur veitir betra
skjól næst sér, en skjóláhrifanna gætir ekki
eins langt frá veggnum, vegna vindsveipa,
sem vilja myndast bak við þéttan vegg.
Skjól dregur úr uppgufun vatns, vegna
þess að rakamettað loft, sem liggur yfir
landinu, berst hægar í burtu en í blæstri.
Góður þurrkur byggist einmitt á því að
nægur blástur sé til að feykja rakamettaða
loftinu frá og flytja nýtt og þurrara loft að
í staðinn, loft, sem getur tekið móti rak-
anum sem gufar upp. í logni og í skjóli
gufar því minna vatn upp úr jarðvegi en
í blæstri á bersvæði.
En það eru önnur áhrif skjólsins, sem
einnig er vert að veita athygli, en það eru
áhrif þess á hitastigið. Þegar vatn gufar
upp, bindur það varma frá umhverfi sínu
og kælir það. Þetta kannast allir við sem
hafa þurrkað blaut föt á sjálfum sér. Vegna
minnkandi uppgufunar í skjóli verður jarð-
vegshiti þar hærri en á bersvæði. Þetta er
ekki svo veigalítið atriði hér á landi, þar
sem lágt hitastig er ef til vill sá vaxtar-
þáttur, sem oftast er í lágmarki.
Ekki hefur það verið mælt, svo ég viti
til, hve mikinn uppskeruauka má fá í skjóli
miðað við bersvæði hér á landi. í Dan-
mörku er talið, að uppskera af korni verði
frá fáeinum og upp í fimmtíu hundraðs-
hlutum meiri í skjóli en á bersvæði. Það
er meðal annars háð veðri á vaxtartíman-
um hve uppskeruaukinn verður mikill.
í grein þeirri, eftir Markús Á. Einars-
son, sem ég gat um fyrr, er þess getið, að
uppgufun hér sé óvenjumikil miðað við
nágrannalönd okkar og eigi hinir tíðu vind-
ar hér eflaust stærstan þátt í að svo er.
Það er því engum vafa undirorpið, að skjól
dregur allverulega úr uppgufun hér á landi
og bætir á þann hátt vatns- og varmajafn-
vægi jarðvegs. Hins vegar treysti ég mér
ekki til að fullyrða, að vaxtarauki, sem
fengist vegna skjóláhrifa, borgaði þann
kostnað, sem er því samfara að koma upp
skjólbelti.
Aukning á rakaheldni jarðvegs.
Rakaheldni jarðvegs ræðst að miklu leyti
af leir og moldarefnum hans. Því meira
sem er af þessum efnum í jarðveginum,
því meiri raka getur hann geymt. Helst er
ástæða til að bæta rakaheldni sandjarð-
vegs. Það er dýrt að aka leir eða mold á
sanda, en með því að nota búfjáráburð á
þá, má smám saman auka moldarefni í
þeim og bæta þar með rakaheldni þeirra.
Á annan hátt má auka vatnsbirgðir þær,
sem jurtir ná til úr jarðvegi, en það er
með því að stuðla að öflugu og djúpgengu
rótarkerfi, svo að jurtirnar nái vatni úr
meira dýpi en ella. Djúpgengt rótarkerfi
nær vatni úr meira jarðvegsrými heldur
en grunnt. Plöntur með djúpgengar rætur
þola því þurrk betur en aðrar.
Losun jarðvegs og góð framræsla, svo að
loft komist greiðlega niður í jarðveginn,
opnar rótunum leið niður á við og stuðlar
á þann hátt að því að gera plöntur ónæm-
ari fyrir þurrki. Það hljómar ef til vill sem
öfugmæli, að góð framræsla dragi úr skað-
semi þurrka, en sú er raunin.
F R E Y R
299