Elektron - 01.03.1917, Blaðsíða 4

18
ELEKTRON
háð þeim breytingum, sem verða á
verði lífsnauðsynja. En þessar breyt-
ingar hljóta að verka mest á þann
hluta launanna, sem telja verður
þurftarlaun, og þá á öll hin lægri
laun, sem venjulega eru ákveðin eft-
ir framfærsluþörfinni einni, og svo á
tiltölulegan hluta hinna haérri em-
bættislauna. Á þann hluta launanna
sem miðaður er við annað en fram-
færsluþörfina, geta verðlagsbreytingar
að vísu einnig verkað, en miklu
minna, og þó komið gæti til mála
að bæta einnig upp þann hluta laun-
anna, yrði það að vera gert eftir öðr-
um mælikvarða.
Pví mun nú varla verða neitað
með rökum, að réttlátast og sann-
gjarnast væri, að búa svo um, að
búa svo um, að launin gætu jafnan
staðið sem mest í föstu ákveðnu hlut-
falli við framfærsluþörfina, eins og
hér er bent á. Er þá á hitt að líta,
hvort líklegt er, að þetta mundi reyn-
ast svo örðugt í framkvæmdinni, að
fyrir þá sök þætti eigi fært að fara
þessa leið. En þáð virðist ekki lík-
legt. Verðlagsskýrslur þær, sem á
þyrfti að halda, ætti ekki að vera
ókleift að útvega, og að afla þessara
skýrslna og rétta launin samkvæmt
þeim varla svo mikið verk né kostn-
aðarsamt, að ekki þætti fært þess
vegna.
Þeirri mótbáru kynni að verða
hreyft gegn þessu máli, að af þess-
um launabreytingum mundi stafa
nokkur óvissa um kostnaðinn við
rekstur embættanna. En þetta þyrfti
eigi að verða. Þegar verðlagsskýrsl-
um yrði safnað árlega, mætti jafnan
eftir þeim fara nærri um það fyrir-
fram, hver áhrif verðlagsbreytingarn-
ar mundu hafa á Iaunafúlguna. En
hins vegar verður ekki hjá því kom-
ist, að rétting launanna eftir verð-
lagsbreytingum getur raskað hlutfall-
inu milli tekna landssjóðs og em-
bættaútgjaldanna. Þó mundu vart
svo mikil brögð að þessu, að veruleg
áhrif hefðu á landsbúskapinn.
En til þess að unt væri að setja
lög um rétting launanna, með því
móti, sem hér er bent á, þyrftu að
liggja fyrir verðlagsskýrslur nokkurra
ára að minsta kosti. Slíkar skýrslur
hlytu að verða aðalgrundvöllur þeirra
laga. Þá fyrst þegar þær eru fengnar
væri unt að gera sér grein fyrir því
til fulls, hvernig þessu yrði hagað í
framkvæmdinni i einstökum atriðum.
Þessar skýrslur eru enn eigi til, og
ekki fáanlegar að sinni, og fyrir þá
sök treystir nefndin sér eigi til að
koma fram með ákveðnar tillögur
um þetta mál, en verður að láta
nægja að svo stöddu þessar lauslegu
bendingar ttl nánari athugunar fyrir
þing og stjórn, og hún telur málið
þess vert, að gerðar verði nauðsyn-
legar ráðstafanir til undirbúnings því
sem fyrst.
Því hefir verið haldið fram, að
liækka þyrfti allmikið laun embættis-
manna alment vegna þess, að lífs-
nauðsynjar hefðu hækkað svo mjög
í verði síðan launin voru ákveðin,
og hefir þá oftast verið miðað við
launalögin frá 1889. Að því leyti,
sem nefndin miðar upphæð iaunanna
við verð á nauðsynjavörum, hefir
liún, sem fyr segir, farið eftir því
verðlagi, sem var fyrir ófriðinn. Um
þetta verðlag á innlendum vörum er
það víst, að það hefir hækkað yfir-
leitt að miklum mun, eða um 33°/o
og þar yfir síðan 1889. En um verð-
ið á útlendum nauðsynjavörum er
torvelt að segja, hvort það yfirleitt
hafi hækkað eða lækkað á þessu
tímabili, með því að verðlag það,
sem talið er í Landshagsskýrslunum
nefnt ár, er tæplega ábyggilegt, að