Mjölnir - 10.05.1966, Blaðsíða 3

r
FRUMSTÆTT
ATVINNULÍF
Það er ein helzta röksemd alúmín
manna, að gera þurfi ísienzkt at-
vinnulíf fjölbreyttara — valt sé að
treysta á fiskinn, sem syndir í sjón-
um. Auðvitað geta allir verið sam-
móla um, að okkur ber að treysta
atvinnuvegi landsins. Spurningin er
aðeins: hvaða leið á að velja?
Hagfræðingar eru almennt
sammála um, að efnahagslíf
þjóðar sé heldur frumstætt og
vanþroska, ef það byggist ein-
ungis á hráefnasölu, en því meiri
fullvinnsla sem á sér stað, þeim
17 sinnum verðmeiri en allur sá
hagnaður, 300 milljónir, sem rík
isstjórnin reynir að telja þjóð-
.inni trú um að verði af alúmín-
bræðslunni.
Er ekki augljóst, að hér væri á
ferðinni ISLENZK stóriðja, sem bæri
nafn með rentu? Þvi að hér væri á
ferðinni stóriðja, sem byggðist ein-
ungis á islenzkum hrócfnum, væri
eign isienzkra manna og veitti þjóð-
inni margfaldar tekjur — 17 sinn-
um meiri tekjur en hin risavaxna
alúmínbræðsla samkvæmt úgizkun
fiskimúlastjóra.
Nauðsynlegasta skrefið í at-
vinnumálum er ekki það að hefja
Faxaflóa, að vinnumarkaðurinn
er yfirspenntur og hvarvetna
vantar fólk til starfa. Á sama
tíma eru að hefjast geysimiklar
byggingaframkvæmdir við alú-
mínbræðslu í Straumsvík og
bandaríska flotastöð í Hvalfirði.
Engum getur dulizt, að á næstu
árum mun vinnuafl í þúsunda-
tali sogast utan af landi inn í
hringiðuna við Faxaflóa.
Valdamenn landsins þekkja
byggðavandamálið, en hika þó
ekki v.ið að gera ráðstafanir, sem
eiga eftir að magna þetta mikla
vandamál um allan helming. En
jafnframt óttast þeir reiði fólks-
rétta hlut sinn í hinni erfiðu sam
keppni um fjármagn, fram-
kvæmdir og unga fólkið.
Arið 1970 leggur vélbótur af
stað úr Reykjavík og stefnir til Vest-
fjarða. Þetta er litill og laglegur
koppur, verðmæti ellefu milljónir,
— viðbótarframlag rikisstjórnarinn-
or vegna alúmínbræðslunnar miklu,
lúnveiting til að stöðva fólksflótt-
ann frú Vestfjörðum.
Næsta úr, 1971, leggur annar bót
ur af stað úr Reykjavik, verðmæti
ellefu milljónir. Só siglir norður fyr-
ir Horn, — framlag rikisstjórnar-
innar til Noðlendinga til að vega
upp á móti mörg þúsund milljón
sem alþingismenn allir hafa feng
ið frá ríkisstjórninni, er þess
getið á blaðsíðu fimmtán, að al-
úmínhringurinn verði að greiða
gífurlegt fé í tolla erlendis vegna
þess að ísland sé ekki í Efna-
hagsbandalagi Evrópu. Er gefið
í skyn, að hringurinn myndi jafn
vel vilja hækka raforkuverðið,
ef ísland gengi í bandalagið.
Flest bendir til þess, að innan
tíðar muni á ný hefjast umræð-
ur um hugsanlega aðild íslands
að Efnahagsbandalagi Evrópu.
Stuðningsmenn slíkrar innlimun
ar búa sig til sóknar. En þegar
málið kemur á dagskrá, er kom-
Vj Ragrnar Arnalds: Síðari grein Útlendingum boðin pótttako í fjdrhœttuspili ísl. stjórnmúla

mun traustari fótum er efnahag-
ur landsins talinn standa.
I dag eru íslendingar fyrst og
fremst hráefnisframleiðendur.
Fiskurinn er seldur hrár og lítt-
unninn úr landi, en aðrar þjóð-
ir hafa vit og vilja til þess að
margfalda hráefnisverðið og
hagnast drjúgum á fullvinnslu
vörunnar.
Þegar Norðmenn draga 100
kíló af fiski úr sjó, fara að með-
altali 15 kg í fullvinnslu, þar
sem fisknum er breytt í fullbú-
inn matarrétt í loftþéttum um-
búðum. En þegar Islendingar
veiða 100 kg af fiski fer að
raeðaltali aðeins hálft kg í full-
vinnslu. Miðað við sama afla-
magn er fullvinnslan 30 sinnum
meiri í Noregi.
ÍSLENZK STÓRIÐJA
Fiskimálastjóri hefur eitt sinn
komizt svo að orði, að tvöfalda
mætti verðmæti íslenzkra sjávar-
afurða, ef aflinn væri fullunninn
til jafns við nágrannaþjóðir okk
ar. Á sl. ári var útflutningsverð-
mæti sjávarafurða um 5200
millj. íslenzkra króna. Fiskimála
stjóri minnir okkur sem sagt á,
að stóriðja í matvælaiðnaði, sem
stefndi að jafn fullkominni nýt-
ingu sjávarafurða og ýmsar ná-
grannaþjóðir okkar ástunda,
væri hvorki meira né minna en
hráefnissölu á nýju sviði: selja
útlendingum rafmagn fyrir verð
sem er um eða undir kostnaðar-
verði. I þess stað eigum við að
lyfta atvinnuvegum okkar af
stigi hins frumstæða hráefnis-
framleiðanda og hefja stóriðju í
matvælaiðnaði, sjóða og leggja
niður fisk eða reisa verksmiðj-
ur til að herða lýsi og kald-
hreinsa. Möguleikarnir á þessu
sviði eru ótæmandi, en auðvitað
er það frumskilyrðið, að hafin
sé skipulögð og stórfelld sölu-
herferð og markaðskönnun und-
ir stjórn og með stuðningi rík-
isvaldsins.
SOGDÆLAN
VIÐ FAXAFLÓA
Það er ótvírætt eitt hið mesta
vandamál íslendinga, að sífellt
stærri hluti þjóðarinnar er að
hrúgast saman á litlu svæði kring
um Faxaflóa. Valdaaðstaðan í
höfuðborginni, fjöldinn og fjár-
magnið — allt leggst á eitt að
knýja áfram þá dælu, sem sogar
fólkið suður á bóginn með vax-
andi hraða. Byggðir í öðrum
landshlutum eflast ekki með
eðlilegum hætti og margar
skreppa saman, vegna þess að
vaxtarbroddurinn, unga kynslóð
in, hverfur jafnóðum í brott í
stórum hópum.
Nú er ástandið þannig hér við
ins úti á landi, reiði kjósend-
anna. Þess vegna hafa þeir til-
kynnt, að verulegum hluta af
þeim tekjum, sem íslendingar
hafa af alúmínbræðslunni verði
varið til að efla atvinnulíf úti
um land. Alúmngullið á að
renna í stríðum straumi inn í
nýstofnaðan Atvinnujöfnunar-
sjóð, og út úr honum aftur til
þeirra staða fyrir vestan og
norðan, þar sem þörfin er brýn-
ust.
EINN LÍTILL
VÉLBÁTUR Á ÁRI
I greinargerð frumvarpsins
um Atvinnujöfnunarsjóð kemur
skýrt fram, hve margar milljón-
ir munu renna frá alúmínbræðsl-
unn.i í sjóðinn á næstu 9 árum.
Árfn 1966 til 1969, þegar vinnu-
aflið sogast af hvað mestum
hraða suður á bóginn og þörfin
verður brýnust fyrir atvinnubæt-
ur til mótvægis, fær sjóðurinn
engar tekjur frá alúmínbræðsl-
unni. Næstu þrjú árin, 1970 til
1972, er upphæðin 11.3 milljón-
ir á ári og 1973 til 1976 hækkar
hún upp í 17 milljónir á ári.
Síðan fer þessi upphæð nokkuð
hækkandi, en þó er augljóst, að
það er fyrst og fremst næsti ára-
tugur, sem ræður úrslitum um
það, hvort landsbyggðin nær að
króna fjérfestingu útlendinga við
Faxaflóa.
Eg vil taka það skýrt fram, að
Atv.innujöfnunarsjóði er auðvit-
að ætlað að lána meira en þess-
um upphæðum nemur, enda tek-
ur hann við fjármunum og hlut-
verki atvinnubótasjóðs og að
nokkru leyti Framkvæmdabank-
ans. En þetta eru viðbótarfram-
lögin — hinn mikli gróði dreif-
býlisins af alúmínbræðslunni.
PÓLITÍSK ÍHLUTUN
ÚTLENDINGA
Hinn erlendi gestur, sem drep-
ur nú að dyrum okkar íslend-
inga og æskir inngöngu, er vissu-
lega nokkuð tröllvaxinn í sam-
anburði við það atvinnulíf, sem
fyrir er í landinu. Framleiðslu-
verðmæti þessarrar einu verk-
smiðju verður árlega á við tíu
Sementsverksmiðjur. Þessi auð-
hringur mun bera ægishjálm yf-
ir alla íslenzka atvinnurekendur.
Hann mun verða máttugt vald,
erlent áhr.ifavald í íslenzku þjóð-
lífi, ríki í ríkinu. Enginn þarf
að efast um, að fyrr en varir
verður þessi útlendi auðjötunn
kominn á kaf í fjárhættuspil ís-
lenzkra stjórnmála, — að
minnsta kosti í skugganum á bak
við tjöldin.
Eg nefni eitt dæmi: í skýrslu
.inn í landið fjársterkur, útlend-
ur aðili, sem hefur gífurlegra
hagsmuna að gæta, hagsmuna,
sem metnir eru á hundruð millj-
óna króna. Dettur þá nokkrum
heilvita manni í hug, að hring-
urinn muni láta málið afskipta-
laust? Mun hann ekki hiklaust
styrkja þau öfl og þau málgögn
í landinu, sem vilja vinna að inn-
limun íslands í evrópska stór-
ríkið. Enginn þarf að efast um,
að með þessum auðhring er kom
ið í landið voldugt, pólitískt á-
hrifaafl í höndum erlendra
manna, sem ekki þurfa andartak
að hugsa um íslenzka hagsmuni
eða velferð íslendinga.
ALÚMÍNMÁLIÐ ER
FYRST OG FREMST
SJÁLFSTÆÐISMÁL
Eftir aldalanga baráttu endur-
heimtu íslendingar sjálfstæði
sitt, efnahagslegt og pólitískt, en
menningarlegu fullveldi glataði
þjóðin aldrei. 22 árum eftir lýð-
veldistökuna ætti ekki að þurfa
að minna Islendinga á, að það
er skylda þeirra bæði gagnvart
feðrum sínum og afkomendum
að varðveita fullveldi landsins
og gera engar þær ráðstafanir í
íslenzkri lögsögu, sem geta leitt
til þess að þjóðin missi tökin á
Framhald á bls. 6.
Mjölnir — (3