Nýi tíminn - 03.06.1948, Blaðsíða 3

Fimmíudagur 3. júní 1948.
NÝI TÍMINN
• 3
ORÐ TIL ARNULFS ðVERLAND
jKNokkur dagblaða bæjarins hafa gert að umtalsefni ræðu þá
er ég hélt á stúdentafélagsfundimun fyrra sunnudag, og
gefið það í skyn, að hxin hafi lítið komið umræðtiefni kvöldsins
við. Mér þykir aí þessum ástæðum rétt, að ræðustúfur þessi birt-
ist almenuingi, svo menn geti sjálfir um þetta dæmt. Er hann
hér þýddur í Iauslcgri þýðingu; en upphaflega var hann fluttur
a sænsku. J. II.).
Fyrir níu árum síðan var ég
^ meðal þátttakenda á norræna
stúdentam'ótinu í Osló. Sú minn-
ing frá þessu stúdentamóti, er
stendur mér ljósust fyrir hug-
skotssjónum, og sú eina, er enn
getur valdið mér hrifningu í
brjósti, er minningin um Arn-
ulf Överland, þar sem I>ann
stendur í Iiátíðasal liáskólans
og les ,,forspjaIl“ sitt, þessa
ajögnuðu ádeiiu _ gegn þröng-
^ sýni, hlevpidómum og vanatrú.
Eg held ekki að ég hafi heyrt
eða lesið þetta kvæði síðan- fyrr
en í fyrir nokkrum dögum, að
■ það birtist í dagblaðinu Vísi í
íslenzkri þýðingu ritstjórahs,
Kristjáns Guðlaugssonar. Þýð
ingin var að vísu heldur Lfeleg,
en þýðing var það þó. Ef ein-
hjer hefði spáð - því fyrir níu
' árum síðan,'að-þetta „forspjall"
Överlands myndi birtást í Vísi
í þýðingu Kristjáns Guðlaugs-
. sonar, þá hefði ^jki'verið hægt'
að líta á slíkan spádóm sem
annað en lélegan brandara. Dag
blaðið Vísir, og ritstjóri' þess
eru sem sé ínlynd alls þess, sem
Arnulf Överland húðstrýkir'í
kvæði sínu. I næstum enn rík-
ari mæli en bróðurmálgagnið
Morgunblaðið er Vísir vígi borg
* á^aiegrar þröngsýni, hlevpi-
dóma, hræsni og hinnar ómeng-
uðu heimsku, alls þess
Arnulf Överland hefur
sem
í skáld-
liæðzt að.
skap sínum og lífi
flett ofan af og barizt gegn.
Eins og nærri má geta voru
bæði þessi blöð allt fram að
styrjöldinni og jafnvel lengur
mjög vinveitt Hitler og Músso-
lini. Hin afkastamiklu vinnu-
brögð þessara heiðursmánna í
baráttunni gegn „rauðliðun-
um“ vöktu furðublandna aðdá-
un í brjóstum þeirra.. Samkv.
málvenju þessara blaða eru all-
ir þeir ,,’rauðliðar“, sem aðhyll-
ast skoðanh’, sem eru lengra til
vinstri en þeirra eigin skoðanir.
Það er óþarfi að taka það fram,
að fyrir níu árnm síðan var
nafn Arnulfs Överlands næst-
um því óþekkt í dálkum þess-
ara blaða. Hann var háðfugl og
guðleysingi, róttækur maður og
frjálslyndur, „rauðliði", m. ö.
o. hættulegur maður. Nafn
hans var aðeins nefnt í sam-
bandi við skammaryrði. En
þessa dagana birtist „forspjall"
hans í Vísi og dálkar þessara
blaða ætla að springa af lirifn-
ingu og aðdáun á Arnulf Över-
land. Hvað hefur skeð? Hafa
þessi blöð skipt um skoðun ?
Ekki er því að heilsa. Þeir, sem
til þekkja, vita, að þessi blöð
og ritstjórar þeirra eru nákvæm
lega eins og þau hafa alltaf ver
ið að eitt helzta einkenni þeirra
er einmitt að þau breyta ald-
rei um skoðun í grundvallarat-
riðum.
Það sem skeð hefur er það,
að Arnúlf Överland hefur
játazt nýrri lífsskoðun, og
undanfarin tvö til þrjú ár
komið fram sem boðberi
gereyðingarkrossferðar gegn
þeim 300 milljónum manna,
sem byggja austurhluta Ev-
rópu. Að minnsta kosti er
mér ómögulegt að skilja
hann á annan veg, og víst
er um það, að þannig skilja
Morgunblaðið og Visir hann.
Nú er málum þann veg hátt-
Allar hugsjónir Arnulfs Öv-
erlands, allt, sem hann hefur
barizt fyrir, er þeim gjörsam-
lega framandi. Þetta er rétt
að Arnulf Óveriand fái að
vita, ef honum er það ekki
þegar ljóst. Hann hefur ekki
verið hylltur hér sem Norð-
maður, ekki sem skáld, ekki
sem lýðræðissinni og ekki
sem hugsjónamaður. Sá mikli
vottur aðdáunar og hrifni,
sem honum hefur hér verið
auðsýndur, stafar eingöngu
af því, að nafn hans og per-
sóna er hvöt eins, og aðeins
eins einasta viðbragðs. Við-
bragðs sem bezt verður lýst
með orðunum; „Andskotans
<>><><>>><><><>3K>><2K><>&<>3K>3K>><>>3K>><>3><>>3><>3«>3K>><>3><><>3><>^^
i Eftir
Jwnati Ilaralz
x>>>>>>>>3k>>>£<>>>>3k>>3k><><>>>><>>>>><><>>>><>><><3x>3><><>o^
að, að þessi tvö blöð, Morg-
unblaðið og Vísir, hafa með
sauðslegum þráa en litlum
hæfileikum og enn minni ár-
angri háð sitt einkastríð við
Rússland í þrjátíu ár. Þessi
blöð heilsa í dag Arnulf Öv-
erland sem snjöllum og mik-
ilhæfum bandamanni í þessu
heilaga þrjátíu ára stríði, og
aðeins sem slikum. Skáld-
skaþur Arnulfs Överlands er
þeim óþekktur, nafn hans svo
ótamt í munni, að hann er
stundum nefndur Arnold,
sennilega vegna þess að það
hljómar miklu vestrænna en
'LiiA nnrræna nafn Arnnlf
Rússamir. Til helvítis með
sósíalismann.“
Eg vil fyrir mitt leyti ekki
efast um það, að lýðræðisást
Arnulfs Ö’v’erlands sé borin
uppi af mikilli alvöru og eim
lægni. Jafnvel af svo mikilli
alvöru og einlægni, að hún
nái lengra en til ytri- ein-
kenna einna saman, þannig
að t. d. málfrelsi og ritfrelsi
sé ekki aðeins eitthvað. sem
stendUr í stjórnarskrárgrein-
um, heldur lifandi veruleiki,
sem fjárhagslegar og þjóðfé-
lagslegar aðstæður megna
jekki að gera að engu. Eg
vil heldur ekki efast um. að
tungutak hins venjulega orða
gjálfurs og játning varanna
sé ekki nóg til þess að vera
lýðræðissinni í hans augum.
Sönn lýðræðisást er djúp-
stæð lífsskoðun, sem móta_
maiminn allan, gagnsýrir
skapgerð hans og athöfn þvi
umburðarlyndi og' víðsýni.
þeirri virðingu fyrir öðrum
möimum og rétti beirra til
að lifa, hugsa og mæla frjáls-
ir innan óhjákvæmilegra
marka mannlegs félags,
sem er kjarni lýðræðisina
Ef Amulf Överland lítur
þessum augum á lýðræðið.
getur ekki hjá því farið, að
lýðræðisboðskapur hans fallí
í grýttan jarðveg hér á landi.
Eg held sem sé ekki, að
nokkrir menn hérlendis
standi f jær þessum lýðræðis-
hugsjónuan, og eigi jafn erfitt
með að skilja slíkan boðskap.
og þeir nýju aðdáendur, sem
ákafast hafa hyllt ArpuLf
Övérland í þessari heimsókn
hans. Frelsi er í þeirra aug-
um aðeins frelsi sjálfum
þeim til handa. lýðræði að-
eins vernd fjárhagslegxa og
.þjóðfélagslegra forrélttinda
Það er sjálfsagt nauðsynlegl
að benda þeim, sem hingáð
koma frá Norðurlöndum, á
það, að lýðræðið stendur hér
ekki eins föstum fótum og I
heimalöndum þeirra, að ís-
land er ungt land, einnig frá
öðrum sjónarmiðum en jarð-
fræðilegum, að íslenzlcu borg
arastéttina skortir að miklu
leyti menningarlegar og lýð-
ræðislegar erfðavenjur. Þá er
ékki síður nauðsynlegt að
Framhald á 6. síðu
urt, allt baðað í sólskini og létt-
klætt, starfsglatt fólk að hey-
vinnu á hverjum bæ.
— Ö, hvað væri gaman að
vera í sveit, í svona veðri, snúa
töðuflekk eða binda hey með
eýfihverri heillandi heimasætu
1 -— munur eða pikka á setjara-
vél og jagast við blaðamenn.
En nú gerði Snæfell letingjan
um grikk
Þegar litið var inn eftir
Fljótsdalnum, inn á hálendið,
blasti þáð við sjónum manns,
töfrandi og tignarlegt. Það reis
upp úr umhverfinu, þannig að
allt annað virtist lágt og líta
uTrp til þess. Hinn snævi krýndi
kollur þess ljómaði sem hvíta-
gull í sólskininu, en hlíðar þess
tjölduðu blárri slikju.
Á samri stundu urðu allir á-
kveðnir í að ganga á Snæfell
næsta dag. Letinginn varð óð-
ur og uppvægur yfir þeirri him-
inhrópandi synd að nokkrum
skyldi detta í hug, að fara alla
l^jð sunnan úr Rvík austur
á Fljótsdalshérað án þess að
ganga á Snæfell. Næsta dag
skyldi vaknað snemma og farið
inn að Snæfelli og haldið við-
stöðulaust áfram þar til tind-
inum yrði náð.
..
. - Vtó^hjétóum núftib bakay -kom -'
rt uni að -læk xeinum : á leiðinni,
7
'■ <». PÍ )4ri
sem í var dálítill foss. Einn frá Snorrahátíðinni, heyrðum
ferðafélaginn hélt því fram, að Iíelga Hjörvar lýsa landslagi og
þarna væri upplagt að fá sér veðri í Borgarfirði, Davíð Stef-
sturtubað. Aðrir sögðu vatnið ánsson, skáld, lesa upp hátíða-
blautt og kalt, og það væri hægt Ijóð sín, ÓLaf ríkisarfa flytja
að fá nóg af bleytunni í rign- ræðu og eitthvað fleira sem ég
ingunum í Reykjavík. En- svo er búinn að gleyma. Við efuð-
fór þó að allir f.engu sér bað umst ekki um að gaman væri
undir fossinum og var það hress að vera komin að Reykholti, en
andi í hitanum. Sumir supu að vorum þó sammála um að við
vísu hveljur og ráku upp óhljóð vildum ekki fyrir nokkurn mun
þegar úðinn féll á nakinn kropp skipta á því og þessum sólskins-
þeirra, en vegna metnaðar síns degi á Héraði.
urðu þeir að harka af sér og Áfram var svo haldið, yfir
fara undir fossinn, enda reypd- Lagarfljót og inn Fljótsdalinn.
ist vatnið alls ekki kalt þeg- Veðrið hélzt jafn dásamlegt 1—
ar út í það var komið. hitinn geysilegur. Lagarfljótið
Sunnudaginn 20. júlí var ljómaði í sólskinim; eg var slétt
vaknað snemma, því nú skyldi eins og slípaö gier — það spegl-
haldið til Snæfells. Veðrið var aði strandlengju sína fjöll og
jafnvel ennþá betra en daginn skóga svo vel, að víða var erfitt
áður — blæja logn óg hvergi að sjá skil vatns og lands —- lit
skýhnoðri á lofti. Nú var öllu ir f jallanna virtust jafnvel dýpri
draslinu pakkað vandlega sam- og skýrari í speglinum. En ekki
an og tekið frá það sem þurfti dugði að slóra of mikið, það
að hafa með sér í fjallgönguna. var ekki víst að Snæfell yrði
Morgunkaffið liitað og bílarnir „hreint“ í marga daga.
smurðir og' pússaðir á meðan. Okkur var sagt að við skyld
Að þessu loknu var öllu rusli um reyna að fá hesta og fylgd
brennt og síðan var lagt af hjá Friðriki bónda á Hóli —
stað. Við fórum þó eklci hratt þeim hinum sama er gætir hrein
yfir, urðum oft að fara út úr dýrahjarðarinnar sem heldur til
bílunum til að skoða þá fegurð á háiendtnu inn af'Fljótedaln-
er blasti við. um, mun. hann fyigja flestum ef *
Við snæddum ágætan hádegis ekki iöllum, -þeim Jerðaanömrnxa-,'
verð að' Egiisstöðtun, lúustuð - ’-er rhraxnsækja Snæfell.
um þar nokkrá Btund á útvarp - Við-koimnn inn að Hóii kk að r
ganga 7 um kvöldið og hittum
Friðrik bónda og bárum upr
erindi okkar. Hánn tók því h;
bezta en kvað okkur verða ai
bíða dálltið meðan verið vær
að sækja liesta. Við höfðuir
ekki getað látið vita um komi
okkar sökum þess að éngini
sími er þarna innfrá.
Það drógst nokkuð að hestarnii
kæmu og er allt var fe~ðbúi?
mun klukkan hafa verió nálægt
12 að miðnætti. Fyrst var farif
inn dalinn meðfram Norðurá
hún er dökk að yfirbragði og
mjög óálitlegt jökulvatn. Síðan
var haldið frá ánni upp úr daln
um, þar sem hann fór að þrengj
ast, upp»á sjálft hálendið, og
virðist landið vera nokkurn veg-
inn jafnliátt allt inn að Vatna-
jökli nema smá hólar og hálsa-
drög og Snæfell gnæfir upp úr
þessari hásléttu eins og risi.
Friðrik var hinn skemmtileg-
asti fylgdarmaður, lýsti bæjar-
nöfnum, en nokkrir bæir eru í
dalnum fyrir innan Hcí, skýrði
frá ömefnum er á leið okkar
voru og sagði frá atburðum og
munnmælasögum er við þau eru
tengd.
Ferðin gekk greitt og án tafa
— nema að áð var á stöku stað
eina og lög g«ra xáð fyrír.
-fljótt- 0 iuBstar
sá'er djar- xiót okkar var ekki í
Hengifoss — einn liæsti foss á
landinu.
sem beztu skapi og var oft
viðskotaillur er eftir honum var
rekið, hefur líklega unað illa
sínu hlutskipti, ekki bar hajin
þó þyngri byrðar en hinir. Einxi
sinni er Eiríkur var að hotta
á hann, slö' hann aftur undan
sér og lenti höggið á fótlegg
Eiríks rétt fyrir neðan hné.
bólgnaði hann allmikið, en Ei-
ríkur bar sig karimannlega og
vildi ekki láta binda um fótinrx.
Það .giopraðist þá út úr mér.
. aiycg-óvaxL— að þetta/v.æri
Framhald á 6. síðu.