Nýi tíminn - 03.05.1951, Síða 7

Fimmtudagur 3. rriaí 1951 — NÝI TÍMINN — (7
Klondæk heildsalanna
Menn kannast við frásagn-
irnar af því þegar gullið
fannst í Klondæk skömmu
fyrir síðustu aldamót. Menn
þyrptust þangað í stjórn-
lausum. tryllingi þúsundum
og tugþúsundum saman í von
um að höndla mola af þcss-
um málmi sem er öllu öðru
mikilvægari í heimi kapítal-
ismans en Lenín vildi láta
reisa úr mígildi í heimi komm
únismans, þannig að eitt-
livert gagn yrði þó að öllum
þeim kynstrum sem falin
hafa verið í dimmura, kjöll-
urum þjóðbankanna.' Klon-
dæk-æðið hefur síðan verið
notað til samjöfnunar þegar
]ýst hefur verið trylltri eftir-
sókn í fjármuni.
Heildsalastéttin íslenzka
hefur fundið sitt Klondæk.
Það er Spánn. Einn elzti og
virtasti maður stéttarinnar,
Magnús Kjaran, lýsti gull-
æði þessu í viðtali við Valtý
Stefánsson í Morgunblaðinu
5. desember s.l., og hin
fagnaðarríka lýsing hans var
á þessa leið: „Viðskipti eru
að hefjast við Spán að nýju.
Fjöldi íslenzkra kaupsýslu-
manna eru því nýkomnir frá
Spáni, eða á förum þangað.
Þetta eru yfirleitt ungir
menn, sem eru fljótir að
átta sig, og þurfa því ekki
langa viðdvöl. Með mér í
flugvélinni suður var heill
hópur. Þeir fóru allir til
Barcelóna. Hún er höfuð-
borg Katalóníu, eins og allir
vita, og þar er mestur iðn-
aður Spánar. Þetta vita þess-
ir menn, og því er kapp-
hlaup um að vera fyrstur
þangað. Þetta minnir ofur-
lítið á kapphlaup gullgraf-
aranna til Klondyke hérna
um árið.“ Það var sem
sagt í desember sem gull
æðið hófst og nokkrir flug-
farmar heildsala voru flutt-
ir út til Spánar; í desember
þegar vísitalan komst upp í
123 stig, atvinnuleysið í
Reykjavík náði til á annað
þúsund einstaklinga og verka
mannafjölskyldur i Bíldudal
urðu að lifa af 98 krónum.
Því miður eru ekki skráð-
ar frásagnir um árangur
gullleitarmannanna á Spáni,
en Magnús Kjaran segir þó
örlítið af sínum högum í við-
talinu. Konum fannst ,,stór-
glæsilegt" á Spáni, enda ekki
að undra í einu helzta fyrir-
myndarríki vestræns lýðræð-
is, og „fólkið frjálsmann-
legt“. Og valdhöfunum leizt
sem betur fór vel á heild-
salann. Stærsta blað Madríd-
ar, fasistamálgagnið Arriba,
sem Magnús Kjaran nefnir
af elskulegri einlægni Morg-
unblað Spánar, átti við hann
viðtal „með þriggja dálka
fyrirsögn og mynd.“ Viðtal
þetta samsvaraði hvorki
meira né minna en 100.000
peseta auglýsingu að sögn
stórkaupmannsins, enda fór
það svo að hann stofnaði í
Madríd sérstakt fyrirtæki á-
samt einum innbornum, Kjar
an & Monteliu, ,,í hjarta borg
arinnar, á fyrstu hæð, við
aðalgötu Madrídar.“ Þeir
menn voru ofaná í Klondæk
sem stofnuðu fyrirtæki, en
þó skal þess getið að heild-
salinn tekur scrstaklega
fram að hann „hafi ef til vill
ekkert upp úr þessu.“ Þarna
er sem sé fyrst og fremst
um þjóðþrifafyrirtæki að
ræða í almenningsþágu, líkt
og hið ágæta og alkunna
firma Bjarnason & Mara-
botti í Italíu.' Afstöðu sinni
til fyrirtækisins lýsir Magn-
ús Kjaran með þessum tákn-
rænu orðum: „fáir njóta eld-
anna sem fyrstir kveikja
þá.“ Menn muna að þessar
vel völdu ljóðlinur eru tekn-
ar úr ikvæði skáldsins um
konuna sem kynti ofninn
hans:
„Ég veit að hún á sorgir,
en segir aldrei neitt,
þó sé hún dauðaþreytt,
hendur hennar sótugar
og hárið illa greitt.
Ég veit að þessi lcona
er vinafá og snauð
af veraldlegum auð,
að launin sem hún fær
eru last og daglegt brauð".
—V—
Heildsalaútflutningurinn
til Spánar í vetur var að
sjálfsögðu framkvæmdur
með sérstakri blessun stjórn-
arvaldanna. Þarna var þó
loksins stjórn sem Bjarni
Benediktsson gat átt við-
skipti við, þarna fundust
loks verzlunarsambönd sem
hann áleit blessunarrík. Ár-
um saman hefur verið reynt
að brýna fyrir honum nauð-
syn þess að selja íslenzkan
fisk til Sovétríkjanna og al-
þýðuríkja Austurevrópu, en
lieldur hefur hann látið fisk-
inn morkna og frystihúsin
stcíðvast, enda er ekki kunn-
ugt að heildsalarnir hafi ósk
að eftir hópsendingum á sér
til þessara landa. En um
hið nýja Klondæk var öðru
máli að gegna. Og þegar
einhver vandkvæði urðu á
saltfisksendingu til Spánar,
slóst sjálfur atvinnumálaráð-
herrann, formaður Sjálfstæð
isflokksins, í heildsalahópinn
til að leysa vandann. Annar
eins sómi hefur fáum öðrum
viðskiptaþjóðum Islendinga
verið sýndur. Og ráðherr-
ann virðist una sér vel í
Klondæk heildsalanna, enda
liefur hann ekki komið heim
þaðan i nærfellt þrjá mán-
uði. Væntanlega skýrir hann
frá því í viðtali við Valtý
Stefánsson hvort hann liafi
einnig stofnað þjóðþrifafyrir
tæki á Spáni, t. d. Thors &
F ranco.
■—v—
Þótt ekki scu skráðar aðr-
ar frásagnir um Klondæk-
farir heildsalanna en viðtal
Magnúsar Kjarans við Morg-
unblaðið er almenningur nú
að kynnast afleiðingum
þeirra af eigin raun. Eitt
fyrsta dæmið var að nælon-
sokkar fengust aftur í búð-
um á íslandi, þar sem þeir
höfðu varla sézt árum sam-
an, utan í Kron. Kostuðu
þessu nýju sokkar 96 krónur
parið, en sökkar frá Tékkó-
slóvakíu voru 70 krónum ó-
dýrari, og þarf því ekki að
undra þótt heildsölunum
finnist munur á löndum.
Segja viðskiptafróðir menn
að af verðinu séu 20 kr.
framleiðslukostnaður en 40
kr. mútur til fyrirtækisins
sem annaðist útflutninginn.
Að sjálfsögðu hefur það ekki
verið Kjaran & Monteliu, en
væntanlega hefur þó einhver
lieildsalinn fengið sinn mola
af gullinu. Og það var ein-
mitt í því skyni að menn
þyrptust til Klondæk.
.—v—
Önnur blessunarrík áhrif
eru þau að til landsins hafa
komið 30 tegundir af spönsk
um dúkum. Að sögn heild-
salablaðsins Vísis eru dúkar
þessir „alveg gallalausir".
Hins vegar hafa þeir þá eig-
inleika að þeir rifna. sundur
sé togað lauslega í þá, eru
sem sé einna líkastir lopa-
flóka að styrkleika og end-
ingin í öfugu hlutfalli ,við
verð. Einhver kann að láta
sér detta í hug að þá hefði
verið kveðið og sungið í heild
salablöðunum ef slík vara
hefði verið flutt inn frá
austantjaldslöndum, en það
eru ástæðulausar getsakir.
Hinir vörufróðu heildsalar
hafa auðvitað. valið þessa
dúka sérstaklega úr eða lát-
ið framleiða þá handa sér,
til að tryggja sem örasta
umsetningu. Enda hvikaði
ráðherra Klondækmanna
hvergi þótt smávægis olíu-
sprenging yrði í verðgæzlu-
stjóranum.
Það gengur sem sé allt
að óskum í hirtu nýja Klon-
dæk. Heildsalarnir fljúga á
milli í hópum og íslenzkar
búðir fyllast af vörum sem
e'ru í bezta samræmi við
þarfir og hagsmuni heild-
salastéttarinnar. En það eru
ekki aðeins yndislegir vcrzl-
imarhættir og vörugæði sem
til fyrirmyndar má telja í
landi Francós. Væntanlega
líður ekki á Iöngu þar til
reynt verður að móta einnig
þetta land í æ rikara mæli
af stjórnarháttum þeim sem
tíðkast á Spáni og daglega
eru lofsungnir í Morgunblaði
Madrídar, en Spánn er sem
kunnugt er einn traustasti
hornsteinn vestræns lýðræðis
að sögn bandarískra stjórn-
málamanna. Að vísu hefur
bólað nokkuð á austrænum
verkföllum síðustu vikúrnar,
en þeir kunna ráð við slíku
í Klondæk heildsalanna, og
það eru ráð sem gaman
væri að . »
flytja inn ZJ X
og beita.
rvjA*d>
Beðið um nýtt hernám
Bandarískt mansal
Dórnari rænir svertingjakonu börnum henn-
ar og afhendir þau fjölleikahúsi til s)'ninga
Samkvæmt bandarískum lögum skal réttur ósvíf-
inna fjárplógsmanna til að gera sér vansköpuð börn að
féþúfu ganga fyrir rétti foreldranna til að annast þau,
að minnsta kosti ef foreldrarnir eru fátækir og þar að
auki svertingjar.
Framhald af 1. síðu.
að geta tengt ísland sem fast-
ast við árásarkerfi Bandaríkj-
anna og fengið sem öflugastan
bakhjarl í valdabaráttu simii.
★
Þetta stórmál verður nánar
rætt í næstu blöðum, og þá
skýrizt væntanlega einnig af-
staða þingmanna. Hcr skal að-
eins bent á að landráð þessi
eru meira að segja svik á öllum
þeim loforðum sem sjálfir
Bandaríkjalepparnir gáfu þeg-
ar þeir neyddu Islendinga inn 5
Atlanzhafsbandalagið. Bjarni'
Benediktsson, Emil Jónsson og
Eysteinn Jónsson skýrðu svo
frá í opinberri greinargerð um
för sína vestur að bandarísk
stjórnarvöld hefðu lýst yfir
eftirfarandi og væri það for-
senda að þátttöku Islands:
óska svipaðrar aðstcðu á Is-
„Að ef til ófriðar kæmi,
myndu bandalagsþjóðirnar
óska svipaðrar aðstöðu á Is-
landi og var í síðasta stríði
og að það myndi algerlegn
vera á valdi Islands sjálfs
livenær sú aðstaða yrði lát-
in í té (þ. e. eftir að til ó-
friðar væri komið).
2. Að allir aðrir sanmings
aðilar hefðu l'ullan skilning
á sérstöðu íslands.
3. Að viðurkennt væri að
Island hefði engan her og
ætlaði ekki að stofna her.
4. Að ekki kæmi til mála
að erlendur her eða herstöðv
ar yrðu á íslandi á íriðar-
tímum.“
„Ég swer“.. .
Framhald af 4. síðu.
ist skuldbinding um crlendar
herstöðvar hér á Iandi.“
Jóhann Haf-
stein 25. júlí
1946:
„Eg er al-
gerlega and-
vígur her-
stöðvum hér
á Iandi.“
Sigurður Bjarnason 25. júlí
1946:
„Eg hef frá því að styrjöld-
inni lauk staðið fast gegn því,
að nokkru her
veldi yrði til
lengri eða
skemmri tíma
leigcar hér á
landi her-
stöðvar. Enn
fremur hef ég
taJið sjálf-
sagt, að gerð-
ar yrðu kröfur um það að hið
ameríska herlið, sem hér dvaldi
styrjaldarárin, færi héðan í
brott.“
Fréttaritari Kaupmannahafn-
arblaðsins „Aftenbladet" í
Nevv York skýrir svo frá:
Samvaxnir tvíburar.
„Grátandi svertingjakona,
frú Willie Jones, flýði nýlega
útúr fjölleikatjaldi, þar sem
tve&gja ára gamlir samvaxn-
ir tvíburar hennar, vaxnir sam
an á höfðunum, voru hafðir til
sýnis. Hún er móðir fimm ann-
arra barna.
Fáum klukkutimum áður
stóð frú Jones í réttarsal öng-
viti nær og lilustaði á dóm-
arann kveða upp úrskurð um
það, að taka mætti börn henn-
ar af sjúkrahúsinu, þar sem
þau hafa verið hingað til. Frú
Jones neyddist til að reyna að
fá börn sín „gefin frjáls“
vegna þess að hún skuldaði
sjúkrahúsinu 5000 dollara;
(80.000 ísl. kr.) ■ fyrir læknis-
hjálp og hjúkrun barnanna
fyrstu hörmungaárin. Nú gat
hún fengið peningana, ef hún
vildi afhenda börnin fjölleika-
hússtjóra, sem vildi greiða
78.000 kr. fyrir að sýna þau í
sex mánuði og sömu upphæð
áfram, ef börnin héldu áfram
að draga að áliorfendur. Úr-
skurður dómarans var: 78.000
kr. greiðsla á misseri í fimm
ár, hvort sem aðsókn verður
áð börnum eða ekki. Úrskurð-
urinn var kveðinn upp þrátt
fyrir mótmæli móðurinnar.
Dómarinn sagði: „Ef börnun-
um er ekkert gert, geta for-
eldrarnir ekkert haft á móti að
þau séu hcVfð til sýnis“.
„Eg ætla að spara og spara,
þá get ég kannske eftir nokk-
ur ár keypt mér lítið hús og
haft öll börnin mín hjá mér“,
sagði frú Jones milli grátkvið-
anna, ér-hún fór útúr réttar-
salnum“.
Vaxandi
eitiirlyfjanevzla
unglinga
Bandaríska heilbrigðismála-
stjórnin hefur tilkynnt, að
vegna vaxandi eiturlyfjaneyzlu
unglinga hafi orðið að taka
fyrir þá 300 sjúkrarúm. Síðan
1946 hefur eiturlyfjasjúkling-
um innan 21 árs fjölgað svo í
Bandaríkjunum, að tala þeirra
hefur liundrað og fimmfaldazt.
25.iS.6i dollara
mútur
Dómarinn Leibowits í Brook-
lyn segir það sína skoðun, að
lögreglan í New York taki á
móti 25.000.000 dollurum í
mútur á ári. Máli sínu til sönn-
unar bendir hann á að einung-
is einn fjárhættuspilakóngur
Harry Gross, hafi greitt millj.
dollara í mútur á ári. Mútu-
greiðslurnar ná allt frá götu-
lögreglunni til lögreglustjór-
anna, segir Leibowits. I New
York eru um 19.000 lögreglu-
þjónar, svo að ef mútumar
skiptust jafnt ættu um 1.300
dollarar (20.000 ísl. kr.) að
koma í hlut.