Nýi tíminn - 02.04.1953, Qupperneq 9

Pimmtudagur 2. apríl 1953 — NÝI TÍMINN — (9
Jón Árnason.
Tveir ískyggilegir banka-
stjórar
Hinn nýbakaði bankastjóri
lameríska framkvæmdabankans
á ísiandi er strax kominn í
skritinn bobba. Þannig er mál
með vexti að þegar sem óðast
var verið að koma þessari nýju
þjóðlegu stofnun á ilaggirnar,
þá skeðu þau ótrúlegu fim að
igamall og- gróinn fjármála-
þjarkur, einn af bankastjórum
sjálfs þjóðbankans, reis upp á
afturfótunum og lagði til að
svokallaður mótvirðissjóður,
sem raunar á að verða kjami
framkvæmdabankans, yrði
greiddur upp að fullu.
Þetta þykja nýja bankastjór-
anum .að vonum hin hlálegustu
tíðindi. Hvað meinar þessi
gamii tmaður? Er hann svona
smásálarlega afbrýðissamur út
af nýja bankanum? Eða er það
virkilega alvara hans iað halda
því fram að hætta geti stafað
af ihlutun Bandaríkjamanna
um ráðstöfun mótvirðissjóðs-
ins? Hefur þá enn eitt heims-
undrið skeð: er Jón . Ámason
orðinn kommúnisti eins og
Benjamín Eiríkssop var í gamla.
daga?
Það er satt að segja ekkert
undarlegt þó Bandaríkjastjóm
sé á verði gegn kommúnista-
hættunni ef það skyldi nú ciga
eftir að sann.ast að Jón Áma-
son sé að verða byltingamað-
ur. En Jón Árnason er klókur
og hefur sitt gilda mótspil ef
sú caméríska skyldi verða send
hingað til að athuga málið.
Hann -er þá nefnilega viss með
að spyrja sem svo: Hvað mein-
ið þið með því að skella manni
sem einu sinni var blóðrauður
bolsi í þessa nýju bankastjéra-
stöðu? Hvaða .tryggingu hafið
þið fyrir því að hann sé hót-
inu öruggari en til dæmi; Stef-
án greyið Pétursson sem þið
þorið ekki að hleypa inn í
guðs eigið land? Hvernig getið
þið sanmað að Benjamín þessi
sé ekki útsendari frá Moskvu
og sé bara alltaf að leika ;■
ykkur?
Hér er vissulega alvariegt
mál á ferðinni. Sá er þe«sar
linur rit.ar elur ekkj í b'-jósti
meiri kuBa í «arð Bandaríkja-
stjómar en svo að hann legg ■
ur til að hún láti rannsaka ná-
kvæmlega hjörtu og nýru og
önnur grunsamleg líffæri
beggja þessara bankastjóra áð-
ur en verra hlýzt af.
Frámunaleg lítilmennska
Nýi hankartjórinn er öllu
fremur armaeddur en rciður yf-
ir þessu óskiljaniega uppátæki
gamla bankastjórans, Það er
næstum eins og maður heyri
votta fyrir grátstaf í lcverkun
um — og það má hann eiga
að sitji hann á svikráðum við
gjafarann allra. goðra hluta, þá
fer hann eJnkar smðuglega að.
Krufning hans á báðum hlið-
um málsins, hinni siðgæðisiegu
og raunhæfu, er i eðli sinu
klassísk og má ekki með
no.kkru móti fara fram hjá
neinum góðum íslendingi.
Hann segir orðrétt í Morgun-
blaðinu hinn 10. þ. m.: „Banda
rikjainenn eiga enga siðgæð's-
lega kröfu til endurgreiðslu,
enda liafa þeir marglýst því
yfir að slíkt væri ekki í huga
þeirra. Þá er það, hvort okkur
beri sjálfra okkar vegna að end
urgreiða gjafimar. Það, hlýtur
að vera þessi spuming, sem
Jón Árnason svarar játandi.
Að óbreyttum kringumstæðum
svara ég hiklaust neitandi".
Þar næst ræðir hann af frá-
þó til þess að fela í kúgrasi
úti um hagann, neldur til þess
að negla þær yfir dyr hins
nýja ameríska framkvæmda-
banka.
Nýja bankastjóranum telst
svo til að gjafir Bandaríkja-
mann.a hingað til lands séu
orðnar 404 milljónir króna og
rannsakar síðan angurvær þá
raunhæfu hlið málsins, hvort
möguleikar séu á að endur-
greiða -alla þessa fúlgu. Niður-
staðan verður hræðileg: að
vísu mun þetta ver.a hægt, en
með því ein.a móti að verja til
þess fr.amkvæmdabankanum
sjálfum.
Lái svo hver sem vfll þeim
gaml-a bolsa, nýja bankastjór-
anum, þó honum finnist sá nýi
bolsi, gamli bankastjórinn,
heldur lítill karl.
engin lýðræðisstjó.rn getur tek-
ið han-a upp á ábyrgð þegmanna
að þeim lalgerlega fornspurðum,
hversu rækilega sem um hnút-
ana kann að vera búið að því
e.r tilgang og afleiðingar snert-
ir. Það eitt iað bjóða heilli þjóð
upp á slíkt er í sjálfu sér
ruddaleg móðgun — hv-að þá
að semja um það heimildar-
iaust í hcnnar nafni? Þó keyr-
ir fyrst um þverfcak þegar Það
kemur upp úr kafinu að hin
marglofaða g'jöf er' ekki e’inu
sin-n-i venj-uleg ö.imus-a, heldur
rétt og slétt múta. Þá hetur
þjócfmni verið slík svívirða ger
-að vari-a kemur t'i-1 mála að hún
fari ,að borga hana með 404
milljónum króna.
Ég er því -algerlega siammál-a
nýja bankastjóranum um svar-
ið við því, ;,hvort okkur beri
o&.

»Sjálfra okkar vegna«
bærri rökvísi -um „líkn-arst irí-
semi“ og ,hjálpsemi“ Banda-
rikjam-anna sem sé „söjfð vera
frá landnámstímun-um‘.
Síðan segir — og bá s.iopp-
ungar hann aumingja Jón fyrst
fyrir -a-lvöru: „í stað þess að
endurgreiða Mót /irðissjóðinn
þá álít -ég að við eigum að
þakka Bandaríkjamönnum á
viðeigandi hátt fyrir veitta að-
stoð þegar henni iýkur. Þ?ö,
að reyna að gera lítið úr að-
. ..gtoð Bandpfíkjamanna, ■ að ab)
,.á tortryggni á tilgangi þeirra,
'
eða telja sér vansæmd að því
-að st-anda í þakklætisskuld við
Bandaríkjamenn, ejr lítil-
mennska“.
Þetta finnst mér svo trú-
verðuglega mælt að manni
koma í hug hin dauðdyggustu
vinnuhjú uppi í sveitum í
gamla daga og er það tillaga
mín iað kl-ausur þessar verði
meitlaðar á gullnar töflur, ekki
Hvernig gjöfin er til
koniin^
Nú víkur sögunni að íslenzku
þjóðinni. Það mun sem sé vera
tilætlun bankastjór-ann-a beggja
að það yrði hún sem endur-
greidd-i þessar 404 milljónir ef
til kæmi. Er þá ekki úr vegi
að rifj.a upp hvernig þessi
merkilegi sjóður er til kominn.
Það er fljótsagt. Hann hefur
myndazt samkvæmt ákvæði í
samnin-gi, um efnaha-gssamvinnu
ís-lahds og Bandaríkjann-a sem
Bj-ami Benediktsson utanrikis-
ráðherra undirritaði fyrir hönd
ríkisstjórnar Stefáns Jóhanns
Stefánssonar hinn 3. júlí 1948.
Samningur þessi v-ar gerður
upp á algert eindæmi þeirrar
stjómar. Hann var ekki borinn
undir .Alþingi, ekki einu sinni
ut-anrikismálanefnd — hv-að þá
sjálfa þjóðina. Nú eru snikjur
svo óvenjuleg fjáröflunar-aðferð
fullvalda og bjargálna ríkis að
sjálfra okkar vegna að endur-
greiða gjöfima“. Eigi hann
þarna við þjóðna, þá „svara ég
hikl-aust neitandi", nákvæmlega
eins og hann. Þjóðinni kemur
þessi digri sjóður' ekki nokk-
urn skapaðan hlut við. Hún
hefur aldrei um hann beðið.
Hún hefur aldrei gefið neinni
ríkisstjóm umboð til að gera
S'i-g að betlara.
Ei-gi einhver að borga brús
iann, þá er það ráðuneyti Stef-
áns Jóhanns er sat að völdurn
3. júlí 1948. En það er aigert
einkamál þess og Bandaríkja-
manna.
„Þegar aðstoðinni Iýkur“
Samkvæmt framansögðu læt-
ur að líkum -að ég er nýja
bankastjóranum ekki síður
sammála um hltt, -að B.anda-
ríkjamenn eigi „enga siðgæðis-
lega kröfu til endurgreiðslu“ á
hendur íslenzku þjóðinni. Það
Benjamín Eiríksson.
- er ekki einungis að þeir hafi
fengið íhlutuna-rrétt um efna-
ha-gslíf þjóðarinniar. Það er
ekki einungis að framkvæmda-
bankinn nýi sé beinlínis til
þess stofnaður að greiða ame-
rísku einkafjármagni veg að
islenzku-m auðlindum. Allt ís-
land haf-a þeir einnig fengið
sem cskorað umráðasvæði til'
eigin, hemaðarþarfa, j-afnt í
friði sem stríði. Allt stolt þjóð-
arinnar, tur-.g-a henn-ar og'
men-ning, liggu.r nú undir fargi
auðs þeirra og vopn-a. íslenzk-
ar meyiar verða æ fleiri að
skækjum o-g í ráði er að -gera
ís-lenzk-a sve-ina sem fyrst, að
manndrápurum.
Hv-að er þá eiginlega eftir?'
Eða segir allt þetta ekk-i ofur-
lítið upp i gjöfina?
Ég er nýjia ba.nkastjóranum’
■algerlegia sammál-a um það, að
„í stað þess að endurgreiða
Mótvi.rðissjóðirirr\ þá beri okk-
ur „að þakka Biandaríkj-amönn-
um á viðei-gandi hátt fyrir
v-eitta aðstoð þegar henni ilýk-
ur“. E,n níðumst nú ekki á
„líknarstarfsemi“ þeirra leng-
u.r, heldur látum aðstoðinni
ljúk-a þegar í stiað. Mælumst
til þess, kurteisleg-a ög kulda-
laus-t, að þeir hverfi hið bráð-
asta burt úr þess-u landi .sem-
hafi verið aíhent þeim í óleyfi
okkar og óþökk. Sýnum þ.eim
fram á iað n i þuxfi þjóðin sjálf
á landi sínu -að halda til frið-
samle-grar iðiu, enda h-afi hún
enga löngun til að verða
sprengjumark í styrjöld þeirri
Framhaid á 11. síðu.
jra
-g e -atvs va iwiðildlf i
FróBlegur samanburÓur á þróun nýlendna.
í hinni ái’legu hsgskýnlubók Sameinuöu þjóöanna, sem
nvlega er komin út, eru birtar fróölsgar tölur um lækna
íjölda í ýmsum löndum heims.
Það kemur í Ijós, að •til eru
lönd í heiminum, þar sem að-
eins er einn læknir á hverja
150.000 íbúa (Abessinía), 66.000
íbúa (brezka nýlendan Kame-
rún), 28.000 íbúa (nýlenda
Frakka i Vestur-Afríku), 10.000
(há-lfnýlenda Bandaríkjann-a á
Haiti) o. s. frv.
Hins vegar er getið um lönd
í skýrslunni, þar sem einn lækn-
ir er á nokkur hundruð íbúa og
eru þau flest í Evrópu. Þessi
lönd er.u nefnd, þar sem færri
en 2000 íbúar er-u á hvem lækni:
Sviss 700, Bandaríkin 750, Kan-
iada 900, .ísland 900, Danmörk-
1000, Noregur 1000, Frakkland
1100, Ástralí-a 1200, Svíþjóð 1400,
Finnland 2000. — Frá þessu öllu
er sagt í Morgu-nblaðinu nýleg-a.
Nýi tíminn vi-ll' iupplýsia .þetta
mál betur, og skial því hér á
eftir birt-ur kafli úr ræðu L.
Beria' á 19. flokksþingi Komm-
únistaflokks Sovétrikjanna, þar
sem hann ræðir hinar stórstígu
framfarir sem á síðustu áratug-
um hafa átt sér s-tað í hei-1-
brigðisþjónustu sovétlýðveldanna
í Asíu, sem fyrir byltinguna voru
á sama nýlendustigi og þau lönd,
sem fæsta lækna hafa samkvaemt
skýrslu SÞ:
„Aður en sovétstjórnin komst
á var aðeins einn læknir á livert
31.000 íbúa í Úsbekistan. Þetta
er svipað hlutf-all og nú í Pak-
istan. Sem stendur er hlutf-allið í
IJsbekistan einn Iæknir á 895
íbúa. í Úsbekist-an er fólki la-n-gt-
um betur séð fyrir læknishjálp
en itil dæmis í Egyptalandi, þar
sem einn læknir er fyrir hverja
4350 landsmenn og betur en í
Vestur-Evrópulöndum eins og
Frakklandi, þar sem hlutfallið
er einn læknir á hvert þúsund
landsmanna og Holiandi, þar
sem .það er einn á hverj>a 1160
landsbúa.
í Sovétlýftveldinu Aserbaisjan
er einn læknir á hverja 490
Ianásmenn. Ibúiar Sovét-Aser-
baisjan búa við heilbrigðisþjón-
ustu, sem hefur átta og hálfu
sinni fjölskipaðna starfslið en
sú, sem íbúar írans búa við.
Hvað viðvíkur sovétlýðveldinu
Georgíu er þar einn læknir á
hverja 373 ibúa og í sovétlýð-
veldinu Armcniu eru 483 íbúar
mn hvem íækni. Þjóðir þessar
búa við belri heilbri-gðisþjónustu
en nokkrar aðrar þjóðir í veröld-
inni. En ekki er nóg að líta á
það að -læknastéttin í sovétlýð-
veldunum er fjölmenn. Ef heild-
armyndin, á að verð-a rétt verð-
ur það að koma fram að í Sovét-
rikjunum er öll læknishjálp veitt
ókeypis og að milljónir vinnandi
fólks fá vist á hinum beztu-
heis-luhælum og hvíldarheimil-
0
um á ári hvérju, þar sem hins-
vegar í auðvaldslöndunum verð-
ur viðast hvar að greið-a fyrir
læknishjálp og hún er svo dýr
að allur fjöldinn hefur ekki efni
á að veita sér hana. Hvað heilsú-
hælu-m viðvíkur eru það alger
forréttindi iðjulausra arðræn-
ingja að geta sótt þau“.