Nýi tíminn - 15.12.1955, Blaðsíða 4

4) — NÝI TÍMINN — Fimmtudagrur 15. desember 1955
Hver áhrif rentu á verð-
myndun er verður ekki svar-
að, þannig, að niðurstaðan sé
nákvæmlega ein tiltekin tala,
en það má með nokkurri vissu
reikna út að þau liggi innan
vissra marka.
Þriggja mánaða víxill að
upphæð kr. 1000.00 kostar
aðeins kr. 20.00, auk stimpil-
gjalds og þóknunar, séu árs-
vextir 8%. En rentan er nú
orðin svo samgróin hagkerfi
okkar að hún er mælikvarði
fc.
3% af krórnun
135300,00 ...... kr. 4059,00
Samtals kr. 5637,00
1 öðru lagi eru vinnulaun
áætluð kr. 60993,00. Af nettó-
tekjum manna hér á landi
mun hluti fara til greiðslu
húsnæðiskostnaðar. Setjum
svo að í sveitum kosti hús-
næðið ekki nema Vs hluta
teknanna. Af vinnulaunum,
kr. 60993,00 kostar húsnæðið
Vextir af öðrum
lánum og eigin
fé áætlað
1000000,00 X 0,05 kr. 50000,00
Samtals kr. 86000,00
Við útgerð hátsins vinna 21
manns í 4,5 mánuði. Það eru
94,5 vinnumánuðir. Mánaðar-
hlutur kr. 7000,00. Hlutafé
alls kr. 94,05 x
700 ........... kr. 661500,00
Önnur vinnu-
HaUdór
Halldórsson,
arkitekt:
V-
á gildi eigna. Á það jafnt við
um eignir öðrum leigðar sem
og eignir í eigin notkun.
1 októberhefti Hagtíðinda f.
þ. á. er sundurliðun útreikn-
ings á vísitölu framfærslu-
kostnaðar í Reykjavík fyrir
október í ár. Með því að at-
huga áhrif rentunnar á hvern
einstakan lið og bera síðan
saman summu allra liðanna
við heildarframleiðslukostnað
fæst hugmynd um það hve
etór þáttur rentunnar er í
verðlagsmynduninni.
^ Landbúnaðarvörur
I nýju hefti Freys er
skýrsla eftir Sverri Gíslason
um verðlagsgrundvöll land-
búnaðarafurða fyrir tímabil-
ið 1955-1956. Samkv. skýrsl-
unni eru tekjur og kostnað-
ur meðalbús áætlað krónur
85066,00. Af kostnaðarliðum
búrekstursins eru vextir af
skuldum......... kr. 1578,00
og vextir af eigin fé.
þá kr. 12198,60. Húsnæðis-
kostnað má yfirleitt sundur-
liða þannig, að viðhaldskostn-
aður, fyming, vátrygging og
opinber gjöld sé V4 hluti, en
þáttur rentunnar % hlutar
eða 75% heildarkostnaðar. Af
kostnaði meðalbús verður
hluti rentunnar samkv. þessu:
vextir af búrekstri kr. 5637,00
vextir af íbúðarhús-
næði 12198,00x0,75 kr. 9150,00
Samtals kr. 14787,00
Hlutfallstala vaxta af land-
búnaðarafurðum er þá 14787,
00 : 85066,00 = 0,174 eða
17,4%.
'k Fiskmeti
Nýr 55 tonna fiskibátur
kostar 1,3 millj. kr. Auk þess
þarf hús og veiðarfæri fyrir
um 0,5 millj. kr. eða samtals
kr. 1,8 millj. Hjá fiskveiða-
sjóði fæst lán kr. 800.000,00
með 4,5% árs-
vöxtum ......... kr. 36000,00
-----------------------------
innar, segir í ritstjórnargrein í
gær, að Vesturveldin verði að
gera sér ljóst að þau geti ekki
lengur litið á löndin við Mið-
jarðarhafsbotn sem áhrifa-
svæði sitt, þar sem þau geti
skipað málum eftir geðþótta
sínum. Egyptaland og fleiri ríki
séu orðin sjálfstæð á borði engu
síður en í orði og láti ekki leng-
ur neinn segja sér fyrir verk-
um.
Fulltrúi Sýrlands hjá SÞ kenndi í gær Vesturveldunum
lim viðsjárnar sem ríkja við Miðjaröarhafsbotn.
Sagði fulltrúinn, að það væri
yfirdrepsskapur af Vesturveld-
unum að kenna vopnasölu
Tékkóslóvakíu til Egyptalands
og tilboðum Sovétríkjanna um
tækniaðstoð til Arabaríkja um
viðsjárnar á þessum hjara
lieims. Ástandið þar hefði verið
viðsjárvert löngu áður en þetta
tvennt kom til.
Það eru Vesturveldin en ekki
Sovétríkin sem hafa komið sér
upp herstöðvum hvar sem þau
hafa getað í löndunum við Mið-
jarðarhafsbotn, sagði fulltrúi
Sýrlands. Það eru Vesturveldin
en ekki Sovétríkin sem reynda
að knýja ríkin á þessum slóðum
etja þeim hverju gegn öðru þeg-
í hernaðarbandalag við sig, og
ar það tekst ekki. Það eru þessi
ntanaðkomandi afskipti sem
valda ólgunni á þessum slóðum.
Ekki lengur áhrifasvæði
Vesturveldanna.
Blaðið AI-Gumhurye í Kairó,
ínálgagn egypzku ríkisstjórnar-
ÞíóSveriar nú
húskœndur
Sendiherra Sovetríkjanna í
Austur-Þýzkalandi tilkynnti í
gær sendiherrum Vesturveld-
. anna í Bonn að stjórn Austur-
Þýzkalands hefði tekið við öll-
um yfirráðum yfir Austur-
Þýzkalandi, þar á meðal landa-
mæravörzlu og yfirumsjón með
samgöngum milli Vestur-Þýzka-
lands og Berlínar.
HENNAR
Á VERB-
MYNDUN
laun við útgerð-
ina áætluð .... kr. 88500,00
Vinnulaun alls kr. 750000,00
Hér er áætlað að *4 hluti
vinnulauna fari til húsnæðis-
kostnaðar og eins og áður sé
hluti rentunnar þar af 75%.
Hluti rentu af vinnulaunum
er þá 750000 : 4 x 0,75 ....
140625.00.
Vextir af stofnfé kr. 86000,00
Vextir af launum kr. 140625,00
Vextir alls kr. 226625,00
Brúttótekjur bátsins eru 1400
skippund sem gera krónur
1250000,00. Hlutfallstala rentu
í fiskverði er þessu samkv.
226625 : 1250000 .... 0,18
eða 18%. Hér hefur hluti
rentunnar ekki verið talinn af
beitukostnaði og ýmsum út-
gerðarvörum. Er sízt of hátt
að áætla það 2% heildar-
kostnaðar. Hluti rentu í heild-
arkostnaði útgerðar þessa
báts væri þá um 20%. (Þess-
ar tölur eru fengnar í viðtali
við útgerðarmann á Suður-
nesjum). — Væri aflahlutur
minni en hér er talinn, mundi
hluti rentunnar verða ennþá
meiri.
^ Kornvörur, nýlendu-
vörur, eldsneyti og
ljósmeti
Af útsöluverði erlendrar
vöru mætti áætla að álagn-
ing smásölu sé 25% og álagn-
ing heildsölu sé 8% eða alls
33%. Hér á landi umsetja
verzlanir vörulager sinn vart
meir en þrisvar á ári. Vextir
af vörulager væru þá (reiknað
með 8%) 0,67x8 : 3 .. 1.8%.
Þá má ætla að y5 hluti verzl-
unarkostnaðar sé leiga eftir
húsnæði og áhöld. Hluti rent-
unnar af þessum lið væri þá
33 x 0,75 : 5 = 5%. Ef
helmingur verzlunarálagning-
ar væri kaupgreiðsla, en af
því hluti húsnæðiskostn-
aður, þá er hér hluti rent-
unnar 33 : 2 : 4 x 0,75 ....
4,1%. Enn eru þó ótalin þau
áhrif sem rentan hefur á
flutningagjöld og tolla. Er
það sízt of hátt áætlað á
1,1% útsöluverðs. Hluti rentu
af útsöluverði erlendrar vöru
væri þessu samkvæmt 1,8+ 5,0
+ 4,1 + 1,1 .... 12%.
TÁr Iðnaðarvörur
1 verðmyndun iðnaðarvöru
mun algengt að 28% sé hluti
fyrirtækjanna í heildarverði.
Þar af mun um % vera leiga
eftir hús og áhöld. Nú er
fyming véla mun meiri en
fyrning húsa og því rétt að
áætla hluta rentunnar hér
af ekki nema 60%. Af þess-
um lið væri hluti rentu þá
28 x 0,60 x % . .. um 10,1%.
Sé áætlað að 22% af heildar-
verði iðnaðarvöru séu vegna
efniskaupa, en helmingur
vöruverðsins vegna vinnul., þá
er hluti rentu af því vegna
húsnæðiskostnaðar verkafólks-
ins 50 x 0,75 x ^4 ■ • • • 9,4%.
Af útsöluverði iðnaðarvöru er
hluti rentu þá 10,1 + 9,4 ..
19,5%.
^ Ýmisleg útgjöld
Hvað svo sem innifalið er
í þessum lið vísitöluútreikn-
ingsins, en hann er næstum
1/7 hluti ' alls framleiðslu-
kostnaðar, þá mun það var-
lega áætlað að hluti rentu af
því sé aðeins 1/10, eða 10%.
’jÁr Húsnæðiskostnaður
Af húsnæðiskostnaði er
fyrning, viðhaldskostnaður, vá-
trygging og skattar samt. ekki
meira en % hluti. Hér er
því hluti rentunnar langsam-
lega mestur, eða 75%. Með
tilliti til þess að í sjálfum
byggingarkostnaðinum er
hluti rentunnar vart innan
við 20% er varlega áætlað,
að af heildarkostnaði hús-
næðis sé hluti rentu áætlað-
ur. 75%.
Samkvæmt framangreindri
sundurliðun er hluti rentunn-
tölur vegna húsnæðiskostnað-
ar væri hlutfallstala rentunn-
ar 17461,09 : 43303,55 = 0,403
eða '40,3%.
Samkvæmt þessum lang-
dregnu útreikningum hér að
framan ætti hluti rentu í
verðlagsmyndun að vera á
bilinu milli 25% og 40% a£
heildarverði, eða um þriðjung-
ur framfærslukostnaðar. Þetta
er ótrúlega mikið. Þó er hér
aðeins reiknað með tiltölulega
lágum vaxtatölum, eða frá
3%-8%. Lánsfé, fengið með
sölu skuldabréfa, þar sem af-
föllin eru allt í 35% af nafn-
verði, eru jafnan með mun
hærri vöxtum, jafnvel um og
yfir 15%.
Renta af húsnæðiskostn-
aði er langsamlega veigamesti
þátturinn. Hann er samslung-
inn hverjum einstökum lið út-
reikninganna. Og þó að sá
kostnaður sé greiddur af
tekjum heimilanna, eftir að
verð framleiðslunnar er á-
kveðið, þá hvílir hann á fram-
leiðslunni, atvinnuvegunum.
Kostnaður af álagi rentunn-
ar er innifalinn í vöruverðinu
hverju sinni.
Undanfarandi ár hefur
verðlag hér á landi farið sí-
hækkandi. Að sjálfsögðu hafa
launagreiðslur einnig hækkað.
Síðustu 8 árin hefur kaup-
máttur launa þó ekki aukizt.
Orsakir verðbólgunnar geta
því ekki legið í hækkuðum
launagreiðslum. Séu framan-
greindir útreikningar nærri
lagi, þá er rökrétt að álykta
að einmitt hinn ofurþungi
skattur rentunnar á atvinnu-
vegum þjóðarinnar sé hin
raunverulega orsök verðbólg-
unnar. Það er undiralda rent-
unnar sem ber verðbólguna
sífellt áfram, lengra og lengra.
Lokamörk verðbólgunnar er
verðlaus gjaldmiðill, saman-
ber verðhrun þýzka marksins
1923, þegar á seðlana voru
prentaðar billjónir marka.
Þrátt fyrir stórvirk fram-
leiðslutæki og vaxandi fram-
leiðslu, framleiðslumagn,
langtum meira en áður hefur
þekkzt, eiga atvinnuvegimir
í sívaxandi erfiðleikum. Und-
irstöðuatvinnuvegir þjóðarinn-
ar í verðlagsmyndun: ar eru reknir með styrkjum
Útreikningar vísitölu Hluti rentunnar
okt. 1955 % kr.
Kjöt 4360,12 17,4 758,66
Fiskur 1066,10 20,0 213,22
Mjólk, feitmeti 4896,88 17,4 852,06
Kornvörur 1914,68 12,0 229,76
Garðávextir og aldin .. 583,27 17,4 101,48
Nýlenduvörur 1392,29 12,0 167,07
Eldsneyti og ljósmeti.. 1602,58 12,0 193,31
Fatnaður 5323,87 19,5 1029,15
Ýmisleg útgjöld 4163,76 10,0 416,38
25303,55 3961,09
Húsnæði 5075,31 75 3806,48
30378,86
7767,57
í útreikningum Hagstofunnar er húsnæðiskostnaður allt o£
lágt áætlaður. Mun sanni nær að áætla húsnæðiskostnað nú
fyrir 5 manna fjölskyldu kr. 1500,00 á mánuði eða kr. 18000,00
á ári. Með þeim tölum yrði niðurstaðan eftirfarandi:
Utreikningar vísitölu
okt. 1955
Annað en húsnæði,... 25303,55
Húsnæði .............. 18000,00
43303,55
Hluti rentunnar
% kr.
3961,09
75 13500,00
17461,09
Miðað við heildartölur fram-
færslukostnaðar í okt. 1955 í
Reykjavík samkv. útreikningi
Hagstofunnar væri þá hlut-
fallstala rentunnar 7767,57 :
30378,86 = 0,255, eða 25,5%.
Miðað við hinar leiðréttu
af almannafé, svo þeir ekki
stöðvist með öllu. Og svo á
að ráða bót á þessu ástandi
með því að hækka útlánsvexti
bankanna. Það væri eins og
að gefa sjúklingi meðöl, sem
magna veikindin-