Nýi tíminn - 15.12.1955, Blaðsíða 6

■é) — NÝI TÍMINN — Fmuntudagur 15. desember 1055
NÝI TIMINN ]
títgefandi.
Sósialisfnflokkurinn
Ritstjóri og ábyrgðarm.;
Ásmundur Sigurðsson
Prentsm. Þjóðviljans h.f. |
Öfugmæli
í forusl.ugrein Morgunblaðsins
í gær m;'. >esa þessar setningar:
„Komrr.únistar hafa undanfar-
in . ár bcint aliri orku sinni
nð því að skapa efnahagslega
tipplausn og hrun í landinu.
• Allur málflutningur þeirra hefur
miðað að því, að telja þjóðinni
trú um að afkoma bjargræðis-
vega hennar skipti engu máli
fyrir hac; hennar."
Öllu álgerara öfugmæli er vart
hægt að hugsa sér. Sósíalista-
flokkurinn — sem Morgunblað-
ið nefnir jafnan kommúnista —
hefur einu sinni átt sæti í rík-
isstjórn og sýnt þjóðinni og
sannað stefnu sína og starfs-
aðferðir í efnahagsmáium. Allt
atvinnukerfi landsmanna hafði
þá um langt skeið verið mótað
af stöðnun og afturför, togararn-
ir voru úr sér gengnir og marg-
ír að heita má ónýtir, bátaflotinn
ófulikominn, allt fiskvinnslu-
kerfið á frumstigi, farskipaflot-
inn lélegur og annað eftir því.
Það vr: þá Sósíalistaflokkur-
inn sem kvað upp úr um nýja
stefnu, steínu framfara, ný-
sköpunar og stórhuga þróunar
- í atvinnumálum og það tókst
ttð mjTida ríkisstjóm um þá
Stefnu, þrátt fyrir mjög mikla
andstöðu innan íhaldsflokksins
hg Alþýðnflokksins og enda þótt
JFramsókn skærist úr leik. Sú
ríkisstjórn umskapaði allt at-
vinnukerfi landsmanna, endur-
nýjaði togaraflotann, bátaflotann
og farskipaflotann, lét gera ný-
tízku frystihús, fiskiðjuver og
. síldarverksmiðjur, hleypti fjöri
í húsbyggingar, tryggði öllum
landsmönnum atvinnu við þjóð-
hýt störf og vísaði á bug her-
stöðvakröfurn Bandaríkjamanna
1945. Framkvæmdir þessarar
stjórnar hafa síðan verið undir-
staða íslenzks efnahagslífs; menn
þurfa aðeins að ímynda sér
hvemig umhorfs væri í þjóðfé-
laginu ef stefna Sósíalistaflokks-
ins hefði ekki sigrað og nýsköp-
unarstjómin hefði aldrei verið
mýnduð,
Þróunin síoan sýnir nákvæm-
lega hið sama. Um leið og sósíal-
istar hættu þátttöku í stjóm
landsins tók að nýju við stefna
afturhalds og niðurlægingar.
Sjávarútvegurinn, undirstaða
efnahagslífsins, er á heljarþröm,
framleiðslan stöðvuð langtímum
saman, togurum hefur fækkað
í tíð núverandi stjórnar og ann-
að er eftir því. Verkin eru ólýg-
in um stefnu sósíalista annars-
vegar og stefnu afturhaldsins
hinsvegar.
Hitt má Morgunblaðið vita að
sósíalistar báru stefnu nýsköp-
unárstjórnarinnar fram til sig-
urs í þágu alþýðunnar, til að
fcæta kjör hennar og öryggi, en
ckki til þess að milliliðir og fjár-
málamenn mötuðu krókinn. Sú
afstaða er og verður óhögguð;
SósíaJistaflokkurinn mun aldrei
taka í má) að sigrum alþýðu-
sámlakanna sé kastað á glæ til
þess að stór hópur óþurítar-
iiiáhna geti lialdið áfram að
mergsjúga sjávarúíveginn. Öll-
liiii slikum árásum hefur verið
svarað með harðri baráttu og
mun enn verða.
J ö L DI vina minna og ekki taka það út af heimilinu kæra hefði borizt úr næsta
kunningja hefur farið og fyndist það í bíl, var bíllinn húsi, þvi fólk gæti ekki sofið
J. þess á leit, að ég segði gerður upptækur auk annarra fyrir hávaðanum í okkur og
frá samveru okkar Halldórs sekta. Gestgjafinn hafði fram- báðu okkur að loka glugganum
Laxness í Kalifprníu, því nú leitt hið ágætasta vín og nutum 0g hlæja ekki alveg eins hátt.
vilja allir vita allt sem vitað við þess ríkulega með máltíð- Ef við hefðum haft vínið með-
verður um þetta fræga skáld inni. ferðis, hefðum við e laust allir
okkar. Mér er bæði ljúft og Það hafði verið ákveðið að við verið teknir á lögreglustöðina
skyit að verða við óskum þeirra, færum allir þrír á fund skálds- og sennilega orðið að dúsa í
þó ég sá enn ekki nógu gamall ins unga frá Islandi eftir mat. steininum alla jólanóttina.
til að fara að skrifa endur- Og nú vildi Jón Þorbergsson Þetta voru okkar fyrstu
minni ngc ?■ mínar yfirleitt. að við tækjum með okkur átta kynni.
Það ha • ri gengið slíkar trölla- potta ílát með víni til að dreypa Að ytra útliti kom Laxness mér
sögur af félagsskap okkar á á um kvöldið, en kona hans og þannig fyrir sjónir: Hann var
þessum árum, að hætt er við ég öftruðum því, sem betur fór allhár, rúmlega meðalmaður á
að þeir, sem búast við einhverj- eins og síðar kom á daginn. hæð, mjög grannur og óvana-
um reyfarasögum, verði fyrir Ég hafði heyrt talsvert um iega mjóbeínóttur; hárið Ijóst
vonbrigðum. skáldið talað, þó erútt væri að en lítið, ennið hátt, augabrúnir
Skömmu eftir að stríði lauk fylgjast með því sem gerðist ljósar, nefið fremur stórt og
kom Thompson, sá er þýddi heima, enda fór það ekki dult neðri vör framstæð nokkuð
Sjálfstætt fólk á ensku, í heim- eftir vestur-íslenzku blöðunum Augun voru einstaklega falleg,
sókn hingað. Hann spurði mig að dæma, hverskonar maður ljósblá og tindrandi og lýstu
hvort saga, sem hann hafði væri hér á ferð. Auk þess hafði vökulli íhygli, góðvild og kímni.
heyrt af okkur Halldóri meðan Ársæll bróðir minn skrifað mér Hendurnar voru sérlega falleg-
við vorum í Kaliforníu, væri af óvenjulegum áhuga um nr og langar og fingur mjóir,
sönn. Við hefðum verið auralitl- skáldið, um það leyti sem hann og hefðu hæft píanista engu
ir, eins og satt var, og þá var að gefa út Undir Helga- síður en rithöfundi. Hann var
hefði Halldór farið með gítar hnúk. Iiaildór þekkti mig einnig snyrtilega til fara, fjörlegur í
um öxl á ýmsa skemmtistaði af orðspon og einkum fyrir rasi, ekki fríður, en cvenjulegur
og sungið og spilað fyrir fóllcið, þýðingar mínar á Tagore. Svo ag mörgu leyti og bauð af sér
en ég gengið í kring með hatt- hafði hann einnig orðið svo góðau þokka.
inn á eCtir. Ég hló, en svaraði frægur að sjá mig og heyra á síðar heimsótti ég Halldór að
ekki spurningunni. Þeir sem kvöldskemmtun þar sem ég degi til. Þá hringdi síinirm 0g
þekkja okkur báða þurfa ekki hafði lesið upp frumsamm æ in- fér fram langt samtal. Það var
á neinu svari að halda. týri, ég 17 og hann 10-11 ára, við liúseigandarm, sem var ís-
í París sagði Pétur Benedikts- og þótt mjög til fyrirmyndar. lenzkur harðjaxl og dugnaðar-
son sendiherra mér aðra sögu, Auk þess áttum við sameigin- forkur — og skáld. Hann var
sem er '-sýnilega samin útaf legan kunningja þar sem Jó- að láta Laxness heyra síðasta
skeggi mínu, sem mér tók þó hann Jónsson var. kveðskap sinn, en Halldór end-
ekki áð vaxa fyrr en tuttugu Halldór bjó þá í lítilli en snot- urorti ljóðið í símanum og stór-
árum eftir að sagan hafði átt urri íbúð, stofa, svefnherbergi bætti. Mér skiidist að þetta
að geriist. Við hefðum verið og eldhús. væri næstum dagleg iðja og að'
auralitlir eins og vant var, en Um kvöldið var mikið talað og með því greiddi hann húsa-
þá hefði Halldór gerzt leikpré- mikið hlegið. Jón hafði jafn leiguna.
dikari, farið út í garð og staðið dillandi hlátur og rödd hans Nú fór ég til San Francisco
upp á kassa til að prédika. En var heillandi. Bjami var snjall aftur og hafði Bjama Bjöms-
hann iét sér ekki nægja að skopleikari, en skemmtilegastur son með mér, sem varð upp-
flýtja fójtónu’ guðsorð, heldur í góðum félagsskap, því þá kom hafið að hans löngu pílagríms-
sagðist hann hafa Jesúm Krist kímni han3 og glettni berast göngu heim, en það er nú önn-
hérna mcS sér — og ýtti fram í ljos. Og auðvitað höfðum ur saga.
vini sínum Magnúsi Ámasyni, við Halldór olckar sögur að Eftir þetta s’rrifuðumst við
alskeggjuðum. ... segja. Halldór á og nokkm síðar varð
Nú héit ég að sagan væri öll, sv0 Var það klukkan eitt um það úr, að hann kom til mín
en nokknun mánuðum^ síðar nóttina. Ég stóð frammi á gólfi, og settist að í vinnustofu minni.
varð ég samskipa Kristjáni Al- sneri baki að hurð og var að Æitlunin var að reyna að þýða
bertssyni á leið heim og þá að segja einhverja sögu, þeg- Vefarann á ensku, sem við og
sagði hann mér niðurlag sög- ar skyndilega var barið harka- gerðum, þó af vanefnum væri.
unnar: Þegar leikprédikariim á iega ag dymm. Ég sneri mér Það tókst þó ekki verr en það,
næsta kassa sá hvað Halldór við og opnaði og óðara var rek- að Upton Sinclair, sem las þýð-
dró að sér mikinn mannfjölda, inn stór fótur milli stafs og inguna rækilega yfir, taldi að
varð hann öfundsjúkur og hurðar, en lögregluhúfa skagaði hver góður pró arkalesari gæti
heimtaði að Jesús gerði krafta- yfir höfði mínu og önnur á lagfært hana í hendi sér. En út-
verk. En þá flýtti Magnús sér bak við. Þeir mddust þegar inn gefanda fengum við engan, þó
til rakarans. og Spurðu hvað gengi hér á. Sinclair hefði úti allar klær.
Það væri synd að segja, að
Halldór Kiljan Laxness væri
eina skáldið á Islandi.
★
Skömmu fyrir jól 1927 hafði ég
tækifæri til að skreppa suður
til Los Angeles, þar sem kunn-
ingi minn fór einn í bíl frá San
Francisco og ætlaði að vera í
burtu í viku. Ég hafði verið
sex mánuði í Los Angeles
nokkrum árum áður og átti þar
nokkra góða kunningja. Á að-
fangadagskvöld var mér boðið
til miðdags hjá Jóni Þorbergs-
syni söngvara'* ásamt Bjama
Björnssyni skopleikara. Þetta
var á þeim árum, þegar vín-
bann var 1 Bandaríkjunum, en í
Kaliforníu er mikil vínviðar-
rækt, og nú voru allir markaðir
yfirfullir af rúsínum og því
ekkert við vínberin að gera en
að fleygja þeim. Þá var það
ráð tekið að leyfa hverju heim-
ili að fiamleiða 400 potta af
rauðvíni á ári til eigin þarfa.
Að öðru leyti giltu sömu lög
um meðfarð vínsins og mátti
* Jón Þorbsrgáson hafði fegurstu
söngrödd som ég hefi noklcru
Þessi mynd af Ilalldóri Laxness er, eins og liin mynd-
In, tckin í Los Angeles í Kalifomíu árið 1928, og
birtist hún framan við 1. útgáfu Alþýöubókarinnar
árið eftir.
sinni he.ytl úr íslenzkúm barka,
Mér er aútaf minnisstætt er hann
söng fyrir mig Fífilbrekku Árna
Thorsteinr-sonar með allri fegurð
Ijóðs og ;>ags, en lagði auk þess í
það tuttugu ára söknuð þrettán
ána drengs af Vesturgötunni í
Reykjavik. Þvi miður varð ekkert
úr hans r-.ik’u hæfileikum sökum
jrfiðra heiaiilisástseðna og heilsu-
brests (bronkítia).
Ekkert, sagði ég, við emm hér
aðeins fjórir samlandar að
skemmta okkur. Við sjáum nú
til, sögðu þeir og leituðu dyr
um og dyngjum að vínföng-
um, en fundu ekki. Þá báð-
ust þeir afsökunar, sögðu að
Nú liggur handritið í Lands-
bókasafninu.
Við störfuðum að þýðingunni
saman í fjóra ti) fimm mánuði,
en alls tók það mig hálft annað
ár að Ijúka henni. Jafnhliða
unnum við auðvitað að okkar
eigin störfum. Laxness orti sum
af sínum beztu ljóðum á þess-
um mánuðum, en ég samdi lög
við jafnóðum. Ljóð frá Syríu
(Ég er sú sorg —) orti hapn
12. febrúar ’28, en ég lagið
daginn eúir. Þá orti hann Leir
skálmandi um gólfið og hnoðaði
leir um leið, en ég samdi lagið
sama dag. Islenzk vögguljóð
urðu þá einnig til og lagið litlu
síðar. Ég á enn frumdrög kvæð-
isins, sem sýna vel starfsaðferð
skáldsins við yrkingar sínar.
Síðar sendi hann mér frá Los
Angeles Hún var það alt — og
Vor hinsti dagur er hniginn,
sem ég einnig samdi lög við.
En alls eru lögin orðin ellefu
r
Magnús Á. Ái
v
við ljóð Halldórs og kallast
syrpan Laxnessía.*
Halldór skrifaði þama nokkra
kafla Alþýðubókarinnar. Ann-
ars var eins og hann hefði
„tæmt“ sig eftir Vefarann, eins
og hann væri að þreifa fyrir
sér og sækja í sig veðrið til
enn stærra átaks. Ég tel engan
vafa að hann hafi þroskazt
mikið þennan tíma, sem hann
var 1 Ameríku, þó lítið liggi
eftir hann af fögrum bókmennt-
um frá þeim árum. Það er
geysilegt stökk frá Vefaranum
til Sölku Völku. I Vefaranmn
er hann eins og brokkgengur
foli eða hestsefni, en í síðara
verkinu eins og vel taminn gæð-
ingur. En síðan hefur hann
heldur ekki linnt sprettinum og
vaxið með hverju meiriháttar
verki.
Hann skrifaði þá ýms brot, sem
síðar urðu að þáttum. Ég mun
hafa gefið honum tilefni til
tveggja þeirra. Það fyrra var
frásaga frá Alaska tvinnuð
saman við uppúnningu, sem ég
þóttist hafa gert. En sagan
var svo djörf, að Halldór kom
sér ekki til að lesa hana fyrir
kunningja okkar, þó ég þrá-
bæði hann um það. Nú mun
það handrit týnt. Hitt var af
Sigga vini mínum og mér, er
við hittumst í heimsókn hjá
gamalli íslenzkri konu,** sem lá
veik. Báðir voru nokkuð brjóst-
góðir, en fremur trúlitlir. En
Siggi hafði köllun til að aftrúa
alla,*** þar sem' ég bar fulla
virðingu fyrir hvers manns trú.
Það var ekki að sökum að
* Ekkert þessara laga hefur enn
verið sungið hér heiraa. að undan-
skiidu Ég er sú sorg —, sem Guð-
mundur Jónsson söng í útvarpið i
fyrra.
** Oddný Sigurðsson, móðursystir
Valtýs Stefánssonar ritstjóra.
*** Irskur vinur minn einn sagði
um hann: There is no God but
Ingersoll and Siggi is His propheb