Fréttabréf Ættfræðifélagsins - 01.07.1988, Page 1

FRETTABREF
ITRÆÐIFELAGSINS
4. tbl. 6. árg.______________________________________________________JQlí 1988
GUÐRON KVARAN:
íslenzk mannanöfn séð frá ýmsum hliðum
Fyrirlestur fluttur í Ættfræbifélaginu 26.5. 1988.
"Því engi er sá mabur, hvorki meira háttar né minna, ab ekki fái
eitthvert nafn, þá hann eitt sinn er til kominn, því allir foreldrar gefa
heiti börnum sínum, þá þau eru fædd.”
Þetta lætur Hómer Alkinóus segja við hina róðrargjörnu Feaka í
áttunda þætti Odysseifskviðu. í þúsundir ára hefur tíðkazt að mönnum séu
gefin nöfn, og dæmi eru urn þau í elztu rituðum heimildum. Astæöur
nafngifta eru margvíslegar. Eskimóar trúa því t.d. ab rnaburinn sé saman
settur úr þremur hlutum: líkama, sál og nafni. Gybingar gáfu alvarlega
veikum sjúklingi nýtt nafn til þess að hann gæti styrkzt og orðið að
nýjum manni. Sem dærni um slíkt nafn er Rafael sem merkir "guð
læknar". Ýmsir þjóðflokkar telja að nafrii fylgi vernd. Það er trú
indíánaþjóðflokks í Suður-Ameríku að hinn látni hafi undir höndum iista
með nöfnum ættingja sinna og til þess að hanri komi ekki og sæki þá eru
eftirlifendum gefin ný nöfn. Þeir leika þannig á hinn látna og hann þekkir
þá ekki aftur. Aðrir þjóðflokkar gefa Ijót nöfn til þess að verja fólk gegn
illurn öflum, t.d. rnerkir Sara á sanskrít, hinrii fornu tungu Iridverja,
"rotin, skemmd" og Mara merkir "dauði".
Nafngiftir eru svipabar í flestum evrópskum málum, og fjöldi
nafnliða er öllum germönskum málum sameiginlegur. Að fornu báru
Germanir aðeins eitt nafn, og þetta nafn varb um leið að vera hlekkur í
ættartengslum. Elzta abferð þeirra til þess að minna á fjölskylduna var
ab nota stuðlun. Tacitus segir í bók sinni um Germani frá bræðrunum
Segestesi og Segimerusi, en nöfn þeirra hefjast bæði á s-i. i
Nif lungaljóðinu þýzka nefnast búrgúndsku bræðurnir Gunther, Gernot
og Giselher og konungarnir í Skjöldungasögu hétu Halfdan, Hróar og
Helgi.
Yngri abferb Germana var sú að foreldrar gáfu börnum sama náfn að
hluta eba þá að hlutar nafna gengu í arf, en þab hafði þekkzt lengi hjá
öðrum þjóbum. T.d. hétu synir Odysseifs Telemakhos og Telegonos,
Sophokles var sonur Sophillosar og Sokrates sonur Sophroniskosar