Fréttabréf Ættfræðifélagsins - 01.07.1988, Side 13

13
höfðu takmarkab leyfi kenndu sig við föður eða móbur samkvæmt lögum.
Allmikib er um svokölluð “dulbúin" ættarnöfn, en þau verða til á þann hátt
að barn fær vib skírn eða nafngjöf ættarnafn sem annað nafn af tveimur,
t.d. Jón Breiðf jörð Guðmundsson Oft eru þetta börn kvenna sem bera
ættarnöfn en þau ganga aðeins áfram í karllegg. Sem dæmi má nefna að af
2224 drengjum sem fengu nafn 1976 bera 75 ættarnafn sem annab nafn
eða þribja nafn, en 33 af 2068 stúlkum. í ávarpi fellur síðan föburnafnib
oft nibur fyrir misskilning. Sumir sleppa vísvitandi ab kenna sig vib föður
og skíra börn sín sama viburnafni og þeir bera sjálfir. Þannig er til orbib
nýtt ættarnafn í trássi vib lögin.
6. Tvínefni.
Til tízkusveiflna má einnig telja tvínefnasibinn. Hermann Pálsson
prófessor í Edinborg telur ab af Landnámu og öbrum heimildum í heibnum
sib sjáist ab tvínefni hafi þá tíbkazt ab einhverju ráði og vitnar þar m.a. í
kafla í Hauksbók þar sem segir að menn hafi mjög borið tvö nöfn í
fyrndinni. Sem dæmi nefnir Hermann nöfnin Helgi Bjóian, Ólafur
Feilan, Snæbjörn Galti, Þórður Gellir og mörg fleiri Þab verbur
sennilega seint sannab eba afsannað hvort einhverjir íslendingar hétu
tveimur nöfnum til forna, en hafi svo verið hefur sá sibur fallib í
gleymsku í nokkrar aldir. Ég tel líklegra að í Hauksbók hafi fremur verib
átt vib viburnefni sern f jöldi landnárnsmanna bar.
í manntalinu 1703 báru tveir íslendingar tvö nöfn. Þetta voru
systkin sem hétu Axel Friðrik og Sesselja Krístín. Móbir þeirra var
dönsk en tvínefnasiðurinn barst hingað frá Darimörku. Árib 1801 telst mér
til ab 43 konurhafi borib tvö nöfn, þaraf 21 kona sem hét Anna ab fyrra
nafni og þar af var algengast Anna María. Færri karlmenn hétu þá
tveimur nöfnum, alIs 21, og eru nöfnin Hans og Jens þar algengust. Engin
Guðrún hét hins vegar tveimur nöfnum þótt fimmta hver kona á landinu
hafi verib sk írb Gubrún og enginn Jón bar tvö nöfn þótt fjórbi hver
karlmabur hafi borib þab nafn. Þetta sýnir, ab hér er upphaílega um
tízkufyrirbrigbi að ræba en ekki vaxandi þörf á aðgreiningu manna. 1855
hétu Z% karla tveimur nöfnum og 5% kvenna. 1910 heita um 22% karla
tveimur nöfnum og um 26% kvenna. Árib 1982 bera eftir því sem rába má
af þjóbskrá yfir408 karla og kvenna tvö nöfn. Af skírnarskýrslum má sjá
ab yfir 60£ barna eru nú skírb tveimur nöfnum.
Þessar vaxandi vinsældir tvínefna hafa ýtt undir notkun nýrra nafna.
Athuganir okkar sýna ab hlutfall samsettra nafna hefur farib lækkandi
bæbi mebal karla og kvenna en hlutfall einliba nafna hefur hækkab ab
sama skapi. Mebal karla hækkar þetta hlutfall einlibanafna úr 22% 1910 í
57% á árunum 1921-50 og mebal kvenna úr 7,5£ upp í 19% á sama tíma.
Er augljóst ab vinsældir einsatkvæbisnafna hafa vaxib mikið. Þessi tízka
hefur orbib æ meira áberandi á síbustu árum bæbi í nöfnum karla og