Bændablaðið - 28.05.2002, Page 13

Þriðjudagur 28. maí 2002
BÆNDABLAÐIÐ
13
Ari Teitsson, formaður Bændasamtaka Islands
Öflugt atvinnulH er undirstaðan
ingsályktunartillagan um stefnumótun í
m 3 byggðamálum snertir ekki hvað síst íbúa
K. í sveitum landsins. Úrbœtur í
vegamálum, fjarskiptamálum og skólamálum, svo
dœmi séu tekin, má segja að séuforsenda þess að
landið haldist í byggð. Ari Teitsson, formaður
Bændasamtaka Islands, var spurður hvernig
honum litist á þœr hugmyndir semfram koma í
tillögunni.
„Ég er mjög ánægður með
margt í þessari þingsályktunar-
tillögu. Mér sýnist að breytinga-
tillögur meirihluta iðnaðamefndar
hafi heldur bætt tillöguna en hitt.
En það er ekki nóg að semja og
samþykkja tillögu, allt veltur á því
hvað gert er,” sagði Ari.
Efling byggðakjarna
-Telur þú að það sé til bóta að
ejJa byggðakjama, á borð við
Akureyri, Isafjörð og Mið-Hérað
til mótvœgis við höfuðborgar-
svœðið?
„Alveg tvímælalaust. Ég tel að
slíkt sé undirstaða þess að það
skapist mótvægi þannig að til séu
möguleikar sem eru jafn gildir
höfuðborgarsvæðinu. Ég veit að
Finnar hafa velt byggðamálum
mjög fyrir sér og þeir segja að
kjami með háskólamöguleikum sé
það eina sem hafi stöðvað flóttann
af landsbyggðinni hjá þeim. Þeir
segja að þetta virki í um það bil
100 km. radíus frá
byggðakjarnanum. Þess vegna tel
ég að það sé mjög þarft að koma
upp sterkum byggðakjömum."
-Það eru ekki allir sammála
um ágceti þess að sameina og
stœkka sveitarfélög. í tillögunni er
lögð áhersla á að gera það. Hvert
er þitt álit á stækkun sveitar-
félaga?
„Ég tel mjög brýnt að sameina
og stækka sveitarfélögin. Sveitar-
félögin verða við það öflugri og
fjárhagslega sjálfstæðari. Við það
verða þau máttugri til að taka á
málefnum sem heyra undir þau.
Má þar nefna sem dæmi menntun-
ar- og atvinnumálin."
Flutningur starfa út á
landsbyggðina
-I tillögunni er rætt um
nauðsyn þess að flytja störf frá
höfuðborgarsvæðinu út á
land. Er það raunhœf
tillaga?
„Ég held að það leiki
enginn vafi á því. Menn
hafa horft upp á það hin
síðari ár að störfum hefur
fjölgað mikið í opinbera
geiranum. Tækni í
fjarskiptum gerir það að
verkum að auðvelt er að
flytja störf út á
landsbyggðina og auka þar með
möguleika hennar. En við höfum
séð að þama er við ramman reip að
draga. Það er búið að marg-
samþykkja tillögur um að flytja
opinber störf út á land. Síðan kem-
ur það í ljós í nýlegri könnun að öll
aukning opinberra starfa á síðustu
árum er í Reykjavík."
Gott vegakerfi eitt af
lykilatriðunum
-Margt hefur verið nefnt sem
forsenda þess að hœgt sé að efla
byggð í landinu. Er ekki bœtt vega-
kerfi eitt af þvímikilvœgasta?
„Það er óhætt að fullyrða að
gott vegakerfi er eitt af þeim atrið-
um sem mestu máli
skiptir. Ég held þó að það
sem ræður úrslitum um
hvort tekst að snúa
þróuninni við sé jöfnun
starfsskilyrða atvinnu-
veganna. Vegakerfið er
vissulega hluti af því en þó
ekki nema hluti. Ég hygg
að mikilvægasta atriðið til
að efla landsbyggðina sé
að atvinnutækifærin þar
séu ekki lakari en á höfuðborgar-
svæðinu. Þar skipta fjarskipti,
samgöngur, aðstaða fólks til
menntunar og lífskraftur öllu máli.
Án öflugs atvinnulífs, sem skilar
fólki tekjum, þrífst ekki mannlíf á
landsbyggðinni."
-Hugmyndin um lœgri skatta á
landsbyggðinni er viðruð í
tillögunni. Þetta atriði er umdeilt
en hvert er þitt álit á henni?
„Mér hefur alltaf þótt sú
hugmynd skynsamleg og
þjóðhagslega hagkvæm. Við
höfum heyrt það í
kosningabaráttunni á Suð-
Vesturhominu hversu gífurlegur
kostnaður fylgir landvinningum og
uppbyggingu nýrra hverfa á því
svæði með skólamannvirkjum og
öðmm þjónustustofnunum. Á
landsbyggðinni er kostnaður á
hvem íbúa miklu minni á þessu
sviði, landrými nóg og jafnvel til
staðar húsnæði bæði til íbúðar og
þjónustu. Það er því margt til
staðar fyrir fólk sem kýs að flytja
út á land og aukin atvinnustarfsemi
samfara lægri sköttum gætu verið
hvati í þeim efnum."
Fjarskiptamálin
-Fjarskiptamálin eru í ólagi
víða úti á landsbyggðinni. I
tillögunni er lögð áhersla á að
bœta þar úr. Er það eitt af
lykilatriðunum við eflingu búsetu á
landsbyggðinni ?
„Á því leikur enginn vafi. Þau
em stór hluti þess að jafna
aðstöðuna milli landsbyggðar og
höfuðborgarsvæðisins en eins og
allir vita vantar mikið þar á bæði
hvað varðar aðgengi og kostnað.
Nauðsynlegt er að kostnaður við
gagnaflutning verði sá sami á öllu
landinu. Góð fjarskipti eru
forsenda þess að hægt sé að koma
á viðunandi fjarvinnslu. Mikið
hefur verið rætt um að efla hana en
ósköp lítið hefur gerst í þeim
málum ennþá. Þess vegna segi ég
það um þessa
þingsályktunartillögu að ef henni
verður fylgt eftir mun hún efla
landsbyggðina.
Eins og er sýnist mér allt vera
heldur óljóst um fjármuni til
verkefnisins sem er afl hlutanna.
Síðan verður að horfast í augu við
það að reynslan kennir okkur að
allar breytingar og flutningur
verkefna af Suð-Vesturhominu
mun mæta mikill andspymu hjá
þeim sem þar búa. Því er og verður
við ramman reip að draga," sagði
Ari Teitsson.
Aðalsteinn Baldursson, formaður
Verkalýðsfélags Húsavíkur:
Orð og efndir
fara ekki saman
„Ég tel að það sé búið að gera
allt of mikið af tillögum, plöggum
og gögnum um byggðamálin sem
því miður hafa skilað afskaplega
litlu. I þessari þingsályktunar-
tillögu er vissulega margt vel
orðað og góð hugsun í mörgu en
raunvemleikinn er bara allt annar.“
Þetta segir Aðalsteinn Baldursson,
formaður Verkalýðsfélags
Húsavíkur, um þings-
ályktunartillöguna.
Flutningsskatturinn
Aðalsteinn segir að tilllagan sé
almennt orðuð - í henni sé sagt að
stefnt skuli að eða unnið skuli að
eða kannað skuli o.s.frv. Hann
segir að það fylgi ekki hugur máli í
þessum efnum og bendir á sem
dæmi flutningsskatt sem lagður
var á allan gámaflutning út á land.
Sá skattur hafi gert það að verkum
að fyrirtæki flytji
starfsemi sína til
höfuðborgarsvæðisins til
að losna við skattinn.
Þegar það varð ljóst sagði
ráðherra að strax yrði að
bregðast við og breyta
þessu því atvinnulíf á
landsbyggðinni væri í
hættu. Síðan hefði ekkert
gerst og áfram væri
haldið að íþyngja
fyrirtækjum á landsbyggðinni.
Menntunarmálin
„Annað mál, sem er mjög stórt
í þessu öllu saman, eru menntunar-
málin á landsbyggðinni. Að
mínum dómi verður að taka á þeim
málum með myndarlegum hætti.
Mjög stór hluti þeirra sem bregða
búi út á landi og flytja til Reykja-
víkur, hvort heldur það er úr sveit-
um landsins eða kaupstöðum, er
fólk sem á börn í skóla og getur
ekki haldið úti tveimur heimilum
þegar börn þeirra fara til fram-
haldsnáms í Reykjavík. Fólkið
flytur því á eftir bömum sínum til
höfuðborgarsvæðisins. Ég
hefði viljað sjá í þessari
þingsályktunartillögu um
stefnu í byggðamálum mun
betra aðgengi fyrir ungt
fólk til að stunda nám sitt
á landsbyggðinni," segir
Aðalsteinn.
Hann bendir líka á að
atvinnuþróunarfélögin,
sem hafa verið studd af
Byggðastofnun og eru afar
þýðingarmikil fyrir svæðin, séu í
fjársvelti. Hann segir það ganga
afar illa að fá peninga til að halda
þeim gangandi. Þessi félög eru
hugsuð sem fyrsta hjálp á lands-
byggðinni við að halda at-
vinnulífinu gangandi.
„Það eru ýmsir svona þættir
sem þarf að taka á af festu og
alvöru. Ef það væri gert þá þyrft-
um við ekkert að kvarta og óþarfi
væri að semja plagg eftir plagg um
aðgerðir í byggðamálum, sem
síðan er ekkert farið eftir,“ segir
Aðalsteinn Baldursson.
Reynir
Þorsteinsson,
sveitarstjóri á
Raufarhöfn
Reykjavík eina
píkisstynkta
sveitapfélapið
á landinu
„Mín skoðun á þessari tillögu
um stefnu í byggðamálum er sú
að hún hefur bara eitt markmið
og það er að leggja lands-
byggðina niður í þeirri mynd
sem við þekkjum hana. Svo
einfalt er það. Þetta eru
vissulega stór orð en ég skal
rökstyðja mitt mál.
I þessari byggðaáætlun er
talað um byggðakjama út á landi
og leyfðu menn sér í upphafi að
blása Vestfirðina af með einni
setningu, en því var síðar aðeins
breytt. Og menn tala líka um Mið-
Hérað á síðari stigum en geta ekki
komið sér
saman um
staðinn.
Staðreyndin
er sú að hafi
menn tekið
ákvörðun um
að flytja úr
sinni
heimabyggð
eru þeir mjög
fáir sem fara
ekki beinustu leið suður. Þetta
þýðir að þessir svokölluðu
byggðakjamar, eins og Akureyri,
verða það ekkert lengur eftir það.
Fólkið í byggðunum í kring, sem
sótti þjónustu og verslun í byggða-
kjamann, er farið suður. Og það
fer beint þangað vegna þess að það
þarf að yfirgefa húsið sitt, sem er
verðlaust og leggur ekki í að fara
að byggja í byggðakjamanum og
standa uppi með verðlausa eign
aftur eftir 10 til 15 ár. Það fer strax
alla leið,“ segir Reynir Þorsteins-
son, sveitarstjóri á Raufarhöfn,
ómyrkur í máli um þings-
ályktunartillöguna um stefnu í
byggðamálum.
Ríkisstyrkt sveitarfélag
Hann segir að Reykjavík sé
eina ríkisstyrkta sveitarfélagið á
landinu og fullyrðir að Kári
Stefánsson hefði ekki fengið 20
milljarða ríkisábyrgð ef hann hefði
ætlað að reisa lyfjaþróunardeildina
sína utan höfuðborgarsvæðisins.
„í júlímánuði árið 2000 gerðist
það mjög snöggt að
ávöxtunarkrafa húsbréfa snar-
hækkaði. Á mánudegi var viðtal
við formann félags fasteignasala
um málið og hann sagði að allt
væri ffosið. Hvorki kaupendur né
seljendur vildu taka á sig afföllin.
Formaðurinn sagði málið
grafalvarlegt og að stjóm félags
fasteignasala ætlaði að funda um
málið á miðvikudeginum. Þá um
kvöldið var aftur viðtal við hann
og þá lýsti hann því yfir að stjóm
félags fasteignasala ætlaði að óska
eftir neyðarfundi með ríkis-
stjóminni. Þeir fengu fundinn
tveimur dögum síðar, á föstudegi.
Næsta mánudag keypti ríkissjóður
húsbréf fyrir fimm milljarða.
Bréfunum var kippt út af
markaðnum, ávöxtunarkrafan
Iækkaði og leikurinn gat haldið
áfram.
Ég sé ekki ríkissjóð íslands
koma til ísaljarðar, Akureyrar,
Raufarhafnar eða Egilsstaða og
kaupa upp fasteignir til að halda
Framhald á næstu blaðsíðu.