Bændablaðið - 01.01.1993, Page 7

ÞRIÐJUNGS SAMDRATTUR
í SAUÐFJÁRRÆKTINNI
Með síðari niðurfærslu réttar til framleiðslu
sauðQárafurða, sem fram fór á síðastliðnu hausti,
hefur framleiðsluréttur minnkað um rúm 3,700 tonn
eða 31,3% yfir landið frá því aðlögun sauðQárræktar-
innar að innanlandsmarkaði hófst á síðasta ári.
Grciöslumark sauöfjárafuröa
fyrir verðlagsáriö 1993 til 1994
verður 8.150 tonn og hefur virkur
franileiösluréttur minnkað um tæp
29% frá þvf 31. ágúst 1991.
Aðlögun sauöf'járframleiösl-
unnar að innanlandsmarkaði var
framkvæmd eftir landssvæðum en
f einstökum tilfellum var tekið tillit
til mikilvægis sauðfjárræktarinnar
þegar samdráttur var ákveðinn.
Nokkuö tóksl að kaupa upp af
framleiðsiurétti með tilboðum hins
opinbera og frjálsum samningum
en þö varð að beita flatri fram-
leiðsluskerðingu af meiri þunga en
í upphaft var gert ráö fyrir.
Síöari niðurfærslan, er fram
fór á síðastliðnu hausti, varð mest f
uppsvcitum Borgarfjarðar eða
18,4%. Þá varö rúmlega 18%
niðurfærsla f Dölum og Austur -
Baröastrandarsýslu. Strandir komu
næst á eftir með 18,2% niður-
færslu. Austur-Húnavatnssýsla og
Skagafjarðarsýsia voru með yfir
17% niðurfærslu f haust og Vest-
ur-Húnvetningar með tæp 17%. Á
öðrum framleiðslusvæðum varö
sfðari niðurfærslan nokkru minni
eða á bilinu 13 -14%, er aö mestu
stafar af meiri frjálsum uppkaup-
um á fyrri hluta niöurfærslutíma-
bilsins. Þrjú framleiðslusvæði
skáru sig nokkuö úr hvað síðari
niðurfærelu varðar en þaö er
Noröur-ísafjarðarsýsla, þar sem
færa þurfti framleiðslurétt niður
um 9,1% í haust, Reykjanes með
5,3% niöurfærslu og suöurhluti
Borgarfjaröar með aðeins 0,9% en
þar hafði nær öll niöurfærslan
náðst með frjálsum uppkaupum.
ÞI
Vandaöur og spameytinn 5 dyrajeppi
Aflmikil 16 ventla vél með beinni innspýtitigu, 96 hö.
Vökvastýri - vandaður búnaður
Gormaíjöðrun á öllum hjólum, aksturseiginleikar í sérflokki.
Grindarbyggður - auðvelt að hækka bílinn upp.
Eyðsla frá 8 lítrum á 100 km.
$ SUZUKI
SUZUKIBÍLAR HF
SKEIFUNNI 17 . SlMI 685100
Aukin nautakjötsframleiðsla:
MISHEPPNAÐ RÁÐ
TILAÐ MÆTA SAMDRÆTTI
í HEFÐBUNDNUM
ur aö semja viö löglegt sláturhús
um slátrun. Sláturleyfishafar geta
neitað einstökum bændum um
slátrun ef þeim býöur svo viö aö
horfa og gegna því f raun stóru
hlutverki f þeirri viðleitni kúa-
bænda að verja lágmarksverö á
nautakjöti.
Rekja má offramleiöslu á
nautakjöti beint til framleiðslu-
takmarkana f mjólkurframleiðslu
og sauðfjárrækt. Bændur sem hafa
þurft að draga verulega saman í
þeim búgreinum hafa gripið til
Bændur ætluðu að
bæta sér tekjutap
vegna kvótaskerðingar
- snýst það í höndum
þeirra?
Því er ljóst að ekki er séð fyrir
endann á vanda nautakjötsfram-
leiöenda. Staða veröjöfnunar-
gjaldsins er ótrygg, óljóst er hvaða
magn verður unnt að selja á er-
lenda markaði og einnig óvíst
hvort tekst að standa vörð um það
lágmarksverð sem kúabændur
GREINUM
Vandi nautakjötsframleiðenda er óleystur og vand-
séð á hvern hátt þeim tekst að losna við birgðir sínar
á næstunni. Erfitt er að meta til fulls hversu mikið
nautakjöt er til í landinu þar sem nokkur hluti þess
er enn á fæti og bíður slátrunar. Þeir gripir bæta við
sig þunga frá degi til dags og munar nokkru um
hvern mánuðinn sem líður án þess þeim sé slátrað.
A síðasta ári ákváðu bændur
að lækka verð á nautakjöti um
15% og um allt að 30% á kýrkjöti
til afuröastöðva. Biö varð á að
þessi verðlækkun skilaöi sér í
útsöluveröi fverslunum og sökuðu
bændur milliliðina í landbúnaðar-
kerfinu um að stinga hluta hennar
beint f vasann. Eftir könnun Verð-
lagsstofnunar á veröi á nautakjöti
á sfðastliðnu hausli og umræðum í
fjölmiölum í framhaldi af henni
lækkaði veröiö nokkuð.
Kúabændur reyna að
halda samstöðu -
5% verðjöfnunargjald
Kúabændur hafa reynt að
halda samstöðu um sölu á naut-
gripakjöti og gerðu á síðastliðnu
hausti samkomulag um að lagt yrði
5% verðjöfnunargjald á sláturgripi
til að standa straum af niöur-
greiðslum vegna útflutnings. Með
útflutningi var ætlunin að minnka
birgðir og draga úr offramboði
þannig að vinnslu- og söluaðiium
takist síöur að brjóta samstöðu
bænda með beinum samningum
og undirboðum við einstaka fram-
leiðendur. Verðjöfnunargjaldið
skyldi taka gildi 1. desember 1992
og verða viö lýöi til ársloka 1993.
Um þetta tókst samkomulag milli
Landssambands kúabænda og
Landssamtaka sláturleyfishafa f
trausti þess að einstakir bændur og
sláturleyfishafar styddu gjaldtök-
una. Landbúnaöarráðherra gaf
síðan út heimild til töku 5% verð-
jöfnunargjaldsins í nóvember 1992.
Ekki lagaheimild fyrir
gjaldtöku - Kári í Garði
lætur til sín heyra
Þrátt fyrir samkomulag Lands-
sambands kúabænda við slátur-
leyfishafa tóku bændur þessari
aögerð misvel. Sumir voru ósáttir
við hana og Kári Þorgrímsson í
Garði, sem þekktur er fyrir aö fara
eigin leiðir f afuröasölumálum,
kom fram í fjölmiðlum og kvaöst
ekki ætla aö greiða þetta gjald.
þess ráðs að ala kálfa og hafa
hugsað sér það sem einhverja
búbót. Þegar öörum gripum hefur
fækkað losnar húspláss, hey verða
afgangs og einstakir bændur hafa
einnig notað mjólk, sem orðið
hefur til umfram framleiðslu-
heimildir, og er því verðlaus, til að
ala kálfa. Við þann vanda sem of-
framleiðslan hefur skapað fram-
leiöendum nautgripakjöts bætist
síöan sérkennilegt ástand á mat-
vörumarkaðinum á höfuöborgar-
svæðinu - stærsta neytendamark-
aði landsins. Þar ráöa um þessar
mundir ríkjum fáir en stórir aðilar
og eölilegra er að tala um fákeppni
í sölu malvæla en raunverulega
samkeppni. Stóru verslunarfyrir-
tækin, einkum Hagkaup-Bónus,
hafa af þeim sökum tök á aö fara
sfnar eigin leiðir f viðskiptum viö
kúabændur og bjóða þaö verö sem
þær vilja greiða fyrir nautgripa-
r\n onnoA <alrlri
Hann myndi láta reyna á hvort það
stæðist lög.
Þessi ráðstöfun hefur einnig
mætt andstöðu á meðal kaupenda
kjötsins, sem fremur vilja losna við
birgðir meö almennri verðlækkun
á innanlandsmarkaöi en með niö-
urgreiddum útflutningi. Engin
lagaheimild er fyrir töku verö-
jöfnunargjaldsins og byggist hún
þvf alfariö á að bændur og slálur-
leyfishafar viröi hana til aö skapa
jafnvægi á nautakjötsmarkaðin-
um en freistist ekki til aö selja kjöt
til einstakra kaupenda á lægra
verði.
Sláturleyfishafar geta
neitað að slátra fyrir
þá sem skerast úr leik
Sláturleyfishafar eiga tromp á
hendi til að sporna við framhjá-
sölum. Bóndi, sem gert hefur sölu-
samning VÍð ktötvinnsln<!töö verö-
hafa ákveðiö. Viö þennan vanda
bætist síðan hækkun vegna lækk-
unar endurgreiðslu á virðisauka-
skatti, sem framleiöendur hafa
ekki treyst sér til að taka aö neinu
leyti á sínar heröar. Inn í þetta
gætu svo blandast deilur um sölu-
kerfi landbúnaöarins, sem margir
neytendur telja sig hafa sitt hvað
við aö athuga og krefjast aukinnar
samkeppni. Þótt eðlileg samkeppni
hljóti að eiga erfitt uppdráttar þar
sem fákeppni ríkir í sölu matvæla
er ljóst aö kröfur um breytingar á
sölukerfi landbúnaöarins koma til
með að aukast á næstunni og get-
ur vandi naugripabænda orðið lóö
á þá vogarskál.
Með nautakjötsframleiðslunni
ætluðu margir bændur að bæta
sér upp skertar tekjur vegna
kvótaskerðingar en nú hafa vakn-
aö spurningar um hvort þaö snýst f
höndum þeirra.
w
i