Bændablaðið - 01.01.1993, Blaðsíða 17

1.TBL. 7. ÁRG. JAN. - FEB. 1993
"ÞESS ER
VANDLEGA
GÆTT AÐ ÖLL
VÖLD HALDIST í
REYKJAVÍK
- segir Jón á Ósiandi,
sveitarstjóri í Hofshreppi hinum nýja
Fyrir nokkrum árum mátti
heyra stöðugar fréttir af
slæmri fjárhagsstöðu Ilofs-
óss og himinháum skuldum.
Allir fjölmiðlar voru með
stöðugar fréttir frá þessu
litla samfélagi út við ysta
sæ, svo sumum þótti nóg um
og félagsmálaráðuneytið tók
sveitarfélagið í sína umsjá
til að bjarga því sem
bjargað yrði. Minna hefur
hins vegar heyrst frá
Iiofsósingum í seinni tíð og
því má eflaust draga þá
ályktun að nú séu þeir
komnir á lygnari sjó. Hvað
hafa þeir verið að gera til að
leysa sín vandamál og
hvernig stendur þetta
samfélag að vígi í dag? Og
hver er hinn raunverulegi
orsakavaldur
vandkvæðanna?
Til aö leita svara viö þessum
spurningum og fleirum ræddi
BÆNDABLADIÐ viö Jón Guö-
mundsson, sveitarstjóra f Hofs-
hreppi og bónda á Óslandi.
Sameiningin styrkti
sveitarfélögin
Ýmislegt hefur breyst frá því
skellurinn mikli reið yfir Hofs-
ósinga. Strax f kjölfariö fóru menn
aö huga aö því aö sameina Hofsós
tveimur nágrannahreppum sfnum,
Hofshreppi og Fellshreppi. Þeir
voru sfðan formlega sameinaðir
10. júnf áriö 1990. "Sameining
hreppanna þriggja hafði verið lengi
til umræöu, en ekki var gerö nein
alvara úr henni fyrr eftir aö erfið-
leikarnir á Hofsós fóru aö láta
verulega á sér kræla. Menn gerðu
sér grein fyrir aö margir mála-
flokkar voru á sameiginlegri
ábyrgð hreppanna þriggja, t.d.
félagsmál og atvinnumál og þess
vegna komu erfiöleikarnir á Hofs-
ósi sér einnig illa fyrir sveitina f
kring, en mikill hluti þeirra sem
búa í sveitinni hafa atvinnu á
Hofsósi," sagöi Jón Guömundsson,
sveitarstjóri.
Jón segir, aö þegar menn síðan
hafl sest niöur til að ræöa sam-
eininguna, kom í ljós aö engir ann-
markar voru á þvf aö ná hrepp-
unum saman. "Sameiningin gekk
vel og ég hef ekki hitt neina sem
segja, aö meö henni haft verið
stigiö vitlaust skref. Allir hrepp-
arnir voru á sama báti og sam-
einingin styrkti okkur við þær
aöstæöur, og í mínum huga er
engin spurning aö sveitin hér
stendur mun betur aö vfgi eftir
sameiningu en fyrir."
Sveitarfélagiö er aö rétta mikið
úr kútnum, segir Jón, ekki sé
ástæöa til aö óttast skuldastöðuna
lengur og þakkar þaö fyrst og
fremst sameiningunni. Ýmsa aöra
öröugleika er hins vegar viö að
etja, sem ógna f raun enn undir-
stööu byggöarlagsins, en þaö er
einkum óvissan sem ríkir í at-
vinnumálum. "Viö höfum varla
nógu mikla atvinnu, hún er alveg f
lágmarki og erfttt er aö fá fyrir-
tæki til aö setjast að f byggðar-
laginu. Heimamenn hafa ekki
mikiö fjármagn til aö leggja f at-
vinnuskapandi verkefni og því er
ekki viö rniklu aö búast."
Ónóg atvinna
Frystihúsiö á Hofsósi, sem
hefur verið stærsti vinnuveitandinn
á svæöinu, var lýst gjaldþrota fyrir
bráöum þremur árum og lengi vel
var mikil óvissa um framhald
reksturs þess. Fiskiöja Sauöár-
króks tók aöstööuna á leigu til aö
byrja meö, en keypti síðan þrota-
búiö og hefur haldið rekstrinum á
Hofsósi gangandi áfram. Reyndar
hefur fækkaö um nokkur störf þar
sem öll skrifstofustarfsemi var
færö yfir á Sauöárkrók. Jón segir
aö á móti komi stöðugri vinna f
frystihúsinu en áður var.
Jón segir aö menn séu sífellt að
ræöa málin og velta vöngum yfir
hugsanlegum möguleikum í stöö-
unni og nýsköpun í atvinnulífi.
Minna veröi þó úr verki, enda er
hér um að ræöa fjölþættara
vandamál en svo, aö það veröi
Ieyst í einu vetfangi innan
hreppsins. "Hér er um að ræöa
vandamál sem er ríkjandi vföast
hvar f dreifbýli. Við reynum þó aö
klóra í bakkann eins og viö getum,
margir hverjir horfa til þjónustu
ýmiss konar. einkum við feröa-
menn. í þvf sambandi hefur átt sér
staö töluverð uppbygging f ein-
stökum bæjum og einnig á Hofs-
ósi. Þjóöminjasafniö hefur látið
endurgera hér gamalt bjálkahús,
sem kom hingaö til lands árið 1777
og er því meö elstu húsum f land-
inu. Þaö haföi veriö notað sem
pakkhús og geymsla, en nú hefur
veriö selt þar upp lítið minjasafn
sem einkum tengist Drangeyjar-
útveg fyrri tföar."
Svart í landbúnaðinum
Jóni lfst hins vegar dauflega á
horfur í landbúnaöarmálum og
væntir ekki mikilla nýjunga á því
sviði. "Allir vita hvernig fór fyrir
loödýraræktinni. Hér var búiö aö
reisa sex loödýrabú og nú eru tvö
eftir og hvort þau halda áfram
rekstri veit maöur ekki. Hann segir
greinilegt, að samdrátturinn f land-
búnaöi sé í vaxandi mæli farinn aö
hafa áhrif á þéttbýlið vftt og breitt
um landið. "Og þegar slæmt
350 DRÁTTARVÉLAR
AÐ JAFNAÐI FLUTTAR
INN Á ÁRI HVERJU
A undanförnum 10 árum hafa
verið fluttar inn 3500 dráttarvélar
hingaö til lands, eða að jafnaði
350 vélar á ári. Þetta kemur fram
í fréttatilkynningu frá Vélum og
þjónustu hf, í fréttinni segir að í
innilutningnum skeri einstök ár
sig úr. Annars vegar árið 1984
þegar fluttar voru inn 514
dráttarvélar og svo hins vegar
1987 þegar 523 vélar komu til
landsins.
Nú er hins vegar gert ráð fyrir
aö innflutningurinn veröi ekki
nema um 200 dráttarvélar á allra
næstu árum. Mest er flutt inn af
70-90 hestafla vélum með fjór-
hjóladrifi og eru þær þá gjarnan
meö ámoksturstækjum, sem nota
má viö aö llytja rúllufóöur milli
staða.
Vélar og þjónusta hafa nýlega
hafiö innflutning á nýrri gerð af
Case dráttarvélum, þ.e. Case
Magnum 182 hestafla vélum með
fjórhjóladrifi. Þetta eru mjög
fullkomnar vélar og "eru ótvírætt
einar fullkomnustu dráttar\'élar
sem fluttar hafa verið til landsins"
segir í frétt frá fyrirtækinu. Þá
hefur fyrirtækiö fleiri gcröir Case
véla á boðstólum og hefur nú
nýlega fengiö Carraro Case frá
Ítalíu sem cr hentug vél fyrir
verktaka og garöyrkjubændur.
Fyrirtækið er einnig að hefja
innflutning á nýrri gerö Ursus
dráttarvéla, þ.e. Ursus 1224 -125,
auk Ursus 1014 sem eru 100
hestafla vélar. Jafnhliöa þcssu
Jón Guðmundsson sveitarstjóri á
Hofsósi. Á neðri myndinni er gamla
pakkhúsið á Hofsósi þar sem nú
hefur verið opnað minjasafn um
Drangeyjarútveg.
ástand í sjávarútvegi bætist viö, þá
veröur staöan enn erfiöari. Óhætt
er þvf aö segja, aö ekki er mjög
bjart framundan, en myrkur er þaö
ekki heldur og engin ástæöa til aö
leggja árar í bát þó á móti blási."
Þaö eykur ekki bjartsýni
bænda aö innflutningur á land-
búnaðarafuröum kann að vera
yfirvofandi. Jón segist ekki óttast
slika samkeppni ef fslenskir
bændur stæöu jafnfætis hvaö
varöar verö, en meðan svo er ekki
standi innfluttar landbúnaöar-
afuröir alltaf betur aö vígi. "Ég
held að þeir sem ráöa ferðinni f
þessum málum gerir sér ekki grein
fyrir alvöru málsins, hvorki varö-
andi samkeppnisstöðuna né heldur
hversu mikiö er í húfi fyrir byggöir
landsins."
Hiö freka
framkvæmdavald
Taliö barst að hugsanlegum
skýringum á þessum vanda og
BÆNDABLAÐIÐ t,
LANDSBYGGÐIN
"Ásælni framkvæmdavaldsins
eykst með hverju ári sem líður,
ekki eingöngu ríkisstjórna heldur
einnig embættismannakerfisins,
sem virðist starfa eftir ósettum
lögum." Jón gagnrýnir einnig
ákvaröanatöku innan stjórnkerfis-
ins, en svo viröist sem einstakl-
ingar, sem lítinn skilning haft á
málefnum landsbyggöarinnar t.d.
hafi umboö til að taka ákvarðanir
sem snerta lff hennar og dauða.
"Að mfnu mati er um tvennt
aö ræöa, annað hvort að taka upp
einmenningskjördæmi aftur eöa
kjósa ríkisstjórnina sér."
Jón segir allar rfkisstjórnir og
stjórnmálaflokka bera ábvigð á
þessari þróun og þeirri staðreynd,
að stööugur fólksflótti er frá
dreifbýli til höfuöborgarinnar, þar
sem öll þjónusta og fjármagn er
niður komið. "Og ef stjórnvöld
ætla aö setja eitthvert útibú úti á
landi þá er þess vandlega gætt, að
það veröi svo valdalaust að þar
veröa engar ákvaröanir teknar.
Menn virðast passa vandlega aö öll
völd haldist á einum stað, f
Reykjavík, og stöðugt er unnið aö
þvf aö draga undir ráðuneytin,
sama hvaða stjórnmálaflokkur er
við völd."
Það vandamál sem hér hefur
veriö lýst er eflaust dæmigert fyrir
hinár dreifðu byggöir landsins í
heild sinni. Dreifbýliö á undir högg
aö sækja, einhæft atvinnulíf sem
stendur vföast hvar höllum fæti og
fólk flytur suður f þéttbýlið - þann-
ig heldur vandinn enn áfram að
vinda upp á sig. Jón Guðmundsson
á Óslandi telur ekki vafa leika á, aö
hér sé um þjóðfélagslegt vandamál
aö ræöa, sem leysa ber á landsvfsu
en verður ekki gert f einstökum
sveitum.
Jón vildi segja aö lokum, aö
hann væri ekkert sérstaklega svart-
þeirri þróun sem liggur þarna aö
baki. Jón telur jafnvel aö skýringa
megi leita f uppbyggingu sljórn-
kerfisins. Hann gagnrýnir t.d. þá
staðreynd, aö Alþingi er ekki oröiö
neitt annaö en afgreiöslustofnun
fyrir rikisstjórnir, aöskilnaöur
þarna á milli er enginn og þvf þurfi
aö breyta.
sýnn. "En vandinn er til staðar og á
honum veröur aö taka á skynsam-
legan og viöunandi hátt. Viö ís-
lendingar viljum jú eiga höfúö-
borg, en viö viljum einnig hafa
eitthvert líf úti á landi og hvort
tveggja veröur aö haldast í hendur
á eölilegan hátt."
-hs.
Starfsmenn Véla og þjónustu kynna dráttarvélar. Fremst á
myndinni er Ursus 1224, þá Ursus 1014 og fjærst á myndinni
eru nýju Ursus vélarnar sem hafa framleiðsluleyfi Massey
Ferguson.
veröa fluttar inn nokkrar gerðir framleiösluleyft Massey Ferguson.
Ursus-véla sem fluttar eru inn meö -sbs.