Bændablaðið - 17.04.2007, Blaðsíða 2

Bændablaðið | Þriðjudagur 17. apríl 20072
Fréttir
Nýr skáli að Látrum
Ferðafélagið Fjörðungur hefur
pantað nýtt timburhús sem reist
verður á Látrum í sumar.
Til stendur að reisa þar nýjan
50 fermetra gönguskála, bjálka-
hús frá Finnlandi sem leysa á af
hólmi gamla skipbrotsmannaskýl-
ið á Látrum sem er nær ónýtt. Auk
skýlisins að Látrum á Ferðafélagið
Fjöðrungur skipbrotsmannaskýl-
in í Keflavík og á Þönglabakka í
Þorgeirsfirði en nýtur stuðnings
Grýtubakkahrepps.
Gunnar Björnsson bóndi á
Sandfelli í Öxarfirði telur að són-
artæki sem notað er til að skoða
fóstur hjá kindum hafi ótvírætt
skilað afar góðum árangri. Nú
hafi menn komist að því að oft og
tíðum drepist umtalsvert magn
fóstra í kindum, einkum geml-
ingum, þau sjást í sónarnum, en
skila sér ekki, heldur veslast upp
og eyðast. Rannsókn er nú hafi á
því hvað valdi, en þessi „lamba-
dauði“ stingur sér niður á bæi
hér og þar og er alls ekki árviss.
Hallast menn helst að því að eitt-
hvert efni vanti í fóður kindanna
sem verður til þess að þróunin
verður með þessum hætti.
Forsaga þessa er að fyrir um 6
árum síðan kom hingað til lands
Norðmaður og hafði sónartæki af
þessari gerð meðferðist. Hann kom
við á völdum bæjum á Vesturlandi
með tækið og kynnti notkun þess
og sáu menn fljótt fram á að það
hefði umtalsvert notagildi. „Við
fórum svo í framhaldinu að huga
að kaupum á slíku tæki, fyrstu
þrjú tækin komu hingað til lands
og er þetta fjórða árið sem við
höfum yfir þeim að ráða,“ segir
Gunnar, en hann hefur eitt són-
artæki nyðra og fer á milli sauð-
fjárbúa á svæðinu frá Skagafirði
í vestri, um Norðurlandi og allt
austur á Egilsstaði. „Maður þvæl-
ist um býsna stórt svæði, er mikið
á ferðinni en fyrirkomulagið er
þannig að bændur panta þessa
þjónustu og við förum á þá bæi þar
sem óskað hefur verið eftir þessari
þjónustu,“ segir Gunnar.
Hann segir árangur í kjölfar
notkunar tækisins ekki hafa látið á
sér standa. „Það er komin þó nokk-
ur reynsla á þetta, það krefst nokk-
urrar þjálfunar að sjá með sónarn-
um í upphafi hvort kindur eru með
lömbum, en nú er maður orðin
gleggri í þessum efnum, vanari að
telja“ segir Gunnar. Hann nefnd-
ir að fljótlega eftir að hann fór að
nota sónarinn hafi hann tekið eftir
leyfum af lömbum í kindunum,
„ég veitti þessu athygli, en það
bar verulega á þessu á nokkrum
bæjum sem ég heimsótti og mér
fannst þetta einkennilegt. Einkum
og sér í lagi var um að ræða geml-
inga sem svona var komið fyrir,“
segir Gunnar.
Lömbin sjást í sónarnum en
veslast upp og eyðast
Hann segist hafa talið lömb í kind-
um, einkum gemlingum en þau
hafi svo aldrei skilað sér. Menn
hafi því eðlilega velt mjög yfir
þessu vöngum. „Það var greini-
legt í sónarnum að ærnar voru
með lömbum, það sást vel, en þau
virðast hafa drepist og eyðst upp.
Af þessu voru og eru töluverð
brögð og ég lenti í þessu sjálf-
ur eitt vorið,“ segir Gunnar. Það
var fyrir tveimur árum, 2005, en
þá hafði hann talið fjölda lamba í
gemlingum sínum, en þau þrosk-
uðust ekki heldur virtust veslast
upp, drepast og eyðast svo. Varð
Gunnar fyrir töluverðum afföllum
af þessum sökum.
„Ég varð fyrir umtalsverðu
tjóni af þessum völdum, ég hygg
að það hafi verið á bilinu 70 til
80 fóstur sem ég missti þetta eina
vor,“ segir Gunnar, en hann telur
að nú þurfi með öllum tiltækum
ráðum að leita svara við því hvað
veldur, „við þurfum að finna út
hvað gerir að verkum að lömbin
drepast á fósturstigi, við verðum
að reyna að koma í veg fyrir þetta
vandamál,“ segir hann.
Upplýsingar af ýmsu tagi
liggja nú fyrir segir Gunnar, enda
hafi tækið verið í notkun í nokkur
ár og geti menn gengið að þess-
um upplýsingum vísum og nýtt til
rannsókna.
Gunnar nefnir að menn hafi
velt fyrir sé hvort eitthvað vant-
aði í fóður kindanna, sem yrði
þess valdandi að þær misstu lömb
sín með þessum hætti og sagði
augu manna hafa beinst að seleni,
en það efni hefðu menn einnig
tengt kálfadauða í upphafi með-
göngu. Þá hafi einnig komið fram
getgátur um hvort eitthvert efni
í áburði sé þessa valdandi. „Ég
er orðinn nokkuð öruggur um að
þetta er eitthvað í fóðrinu,“ segir
Gunnar og dregur upp myndlík-
ingu; Keðja með 100 hlekkjum,
þar sem hver og einn inniheldur
ákveðið efni sem kindin þarf á að
halda, „ef eitthvað vantar, brest-
ur hlekkur í keðjunni, hún slitn-
ar, við vitum enn ekki með fullri
vissu hvað það er sem vantar og
veldur fósturdauðanum, en við
munu leggja allt kapp á að komast
að hinu sanna,“ wsegir Gunnar.
Hann kvaðst þó óttast að ekki
væri endilega um að ræða sama
vanda á hverjum og einum bæ,
þannig að málið gæti orðið erfitt
viðureignar.
Eftir að uggvænlegar tölur
um fósturdauða hafa borist, segir
Gunnar að loks sé verið að taka
málið föstum tökum. Nú hefur
verið ráðinn starfsmaður til að
safna saman öllum þeim upplýs-
ingum sem fyrir liggja og fara yfir
þær. „Mér finnst við hafa fram til
þessa talað fyrir daufum eyrum,
en nú höfum við fengið viðbrögð,
menn hafa áttað sig á að þetta er
verulegt vandamál sem þarf að
taka föstum tökum og ég vona að
það verði gert núna í framhaldinu,
þó vissulega hefði ég gjarnan vilj-
að að það hefði verið gert fyrr,“
segir Gunnar.
„Stjórnvöld hafa lagt millj-
arð í þetta verkefni um árin án
þess að neitt hafi miðað,“ segir
Sigmar B. Hauksson, formaður
Skotveiðifélags Íslands, Skotvís,
en félagið hefur hrint af stað
minkaveiðiátaki sem stendur yfir
í ár og það næsta.
Sigmar segir að bændur og
stjórnvöld hafi á liðnum árum af og
til hvatt frístundaveiðimenn til að
taka þátt í eyðingu minks í íslenskri
náttúru þar sem hann er svo sann-
arlega vágestur. Mikið fé hafi verið
lagt í eyðinguna en árangurinn
sé lítill. „Og ef eitthvað er virðist
hann sífellt nema ný lönd,“ segir
Sigmar. Þannig hafi hann á síðast-
liðinum tveimur árum sést á nýjum
lendum þar sem hann hafi ekki
verið áður og það sé áhyggjuefni.
„Þær aðferðir sem beitt er við eyð-
inguna virðast ekki hafa dugað og
því förum við nú af stað með átak-
ið. Við viljum virkja fleiri í barátt-
unni,“ segir hann.
„Tilgangur átaksins er að veiða
eins marga minka og unnt er á ári
hverju og halda þar með stofninum
í skefjum og helst að útrýma honum
alveg, í það minnsta á viðkvæmum
stöðum í íslenskri náttúru,“ segir
Sigmar.
Þátttaka í veiðiátaki Skotvís er
öllum heimil. Íslendingar allir eru
því hvattir til að veiða mink og
þegar honum hefur verið náð að
taka mynd af veiðimanni með bráð
sína og senda til félagsins, í pósti
eða tölvupósti. Upplýsingar um
nafn veiðimanns þurfa að fylgja,
sem og kennitala, heimilisfang,
sími og netfang, hvar minkurinn
var veiddur og með hvaða veiði-
aðferð.
Sigmar segir að síðan sé ætl-
unin að veita verðlaun. Hver sá
sem veiðir mink og sendir félaginu
áðurnefndar upplýsingar þar um
fær að launum barmnælu með
mynd af minki en 1. desember í
ár og hið næsta, 2008, verður svo
dregið úr potti og geta menn þá
hlotið vegleg verðlaun; riffla, utan-
landsferðir, úttekir í verslunum
og fleira. Flokkarnir eru þrír, þ.e.
fyrir veiðar með skotvopni, veiðar í
gildru og veiðar með hundi.
„Við vonum svo sannarlega
að landsmenn leggist á sveif með
okkur og geri sitt í baráttunni við
þennan vágest. Það er nauðsynlegt
að hefja markvissa baráttu gegn
minknum, halda honum sem mest
í skefjum og allra helst að útrýma
honum með öllu,“ segir Sigmar.
Skotvís hvetur landsmenn til minkaveiða
Markmiðið að útrýma
mink úr íslenskri náttúru
Sónartæki sem skoðar fóstur hjá kindum skilar árangri
Töluvert um að lömb veslist upp og eyðist
og beinist grunur manna helst að fóðri
Nýir tómatar frá garðyrkjustöð-
inni Melum á Flúðum, sem er í
eigu þeirra Guðjóns Birgissonar
og Helgu Karlsdóttur hafa slegið
í gegn hjá íslenskum neytendum
því þau hafa ekki undan að fram-
leiða tómatana. Um er að ræða
Lýkópen tómata eða heilsutóm-
ata eins og eigendur Mela kjósa
að nefna þá.
Það eru aðeins tvær garðyrkju-
stöðvar í heiminum sem framleiða
þessa tómata, stöð í Hollandi og
Melar. Þetta afbrigði af tómötum
er markaðssett sem markfæði
(Functional Foods) vegna þess
hve auðugt það er af lýkópen eða
að lágmarki 9 mg í 100 g sem er
nær þrefalt það magn sem mælist
í hefðbundnum tómötum. Þetta
mikla magn lýkópens hefur feng-
ist með náttúrulegum kynbótum
tómata. En hvað er lýkópen?
“Lýkópen er í flokki karótínóíða
og gefur tómötum rauða litinn og
er öflugt andoxunarefni. Sú tilgáta
hefur verið sett fram á síðustu árum
að lýkópen veiti vörn gegn hjarta-
sjúkdómum og krabbameinum í
blöðruhálskirtli og meltingarvegi
og styðja nokkrar faraldsfræðileg-
ar rannsóknir þá tilgátu. Sýnt hefur
verið fram á að lýkópen hamlar
vexti krabbameinsfruma í ræktun
í rannsóknarstofu”, sagði Magnús
Ágústsson, garðyrkjuráðunautur
Bændasamtakanna í samtali við
blaðið.MHH
Guðjón Birgisson með nokkrar
pakkningar af nýju tómötunum,
sem slegið hafa í gegn frá því að
þeir voru settir á markað um síð-
ustu áramót. Myndir: MHH
Lýkópen tómatar frá Flúðum
slá í gegn hjá neytendum
Nýju heilsutómatarnir eru eingöngu
framleiddir á tveimur stöðum í
heiminum, í Hollandi og á Flúðum.
Það var ekki auðvelt fyrir skóla-
börn sem dvöldu í norðanverðum
Arnarfirði um páskana að kom-
ast yfir Hrafnseyrarheiði þegar
skólahald hófst að nýju eftir
páskaleyfi.
Vegagerðin hafði ákveðið að
moka ekki heiðina vegna veðurs og
snjóflóðahættu að mati starfsmanna
Vegagerðarinnar, að því er fram
kemur á vef Þingeyrar. Þar segir
einnig að þessar upplýsingar hafi
ekki reynst réttar þegar að var gáð.
Þegar heiðin var skoðuð af
fólki sem þurfti að koma börnum
sínum yfir, kom í ljós að lítil sem
engin snjósöfnun var í hlíðum og
þar af leiðandi ekki mikil hætta á
snjóflóðum. Heiðin var fær jeppum
beggja vegna, að einum skafli und-
anskildum, um 20 metra löngum.
Það var blíðskapaveður, logn og
sól, segir Þingeyrarvefurinn.
Snjóruðningstæki er staðsett
neðantil í heiðinni norðanverðri og
var ákveðið að athuga hvort hægt
væri að fá það til að koma upp og
hreinsa skaflinn og þannig auðvelda
fólkinu að komast yfir, en menn
áætluðu að um 20 mínútna verk
væri að ræða. Hjá Vegagerðinni
á Ísafirði var hins vegar ekki vel
tekið í erindið – ákvörðun um að
moka ekki heiðina skyldi standa.
Tóku vegfarendur þá til óspilltra
málanna, skóflur voru teknar fram
og handmokað en verkið tók um
eina klukkustund. Á meðan stóð
moksturstækið aðgerðalaust neðar
í heiðinni.
„Á meðan á mokstri stóð velti
fólk því fyrir sér fyrir hverja starfs-
menn Vegargerðarinnar á Ísafirði,
sem taka svona mikilvægar ákvarð-
anir, eru að vinna. Hvort tillits-
leysi þeirra gagnvart fólki sé ekki
hluti af vandamálum okkar hér á
Vestfjörðum? Er þetta ekki byggð-
arþróunin í hnotskurn, fólk gefst
upp á þessu þjónustuleysi, tillits-
leysi, samgönguleysi og flytur
burt!? Til hvers að vera að ergja sig
á þessu þegar það er hægt að hafa
það miklu betra annars staðar?“
spyr skrifari á vef Þingeyrar.
Handmokað yfir Hrafnseyrarheiði
Komu niður á gjöfula æð
Bormenn sem verið hafa að
störfum skammt innan við
þéttbýlið á Djúpavogi komu
í liðinni viku niður á gjöfula
æð af snarpheitu vatni. Um
er að ræða 5 sekúndulítra
af 41°C heitu vatni á 187
metra dýpi. Undanfarin ár
hafa þarna farið fram jarð-
hitarannsóknir undir stjórn
Ómars Bjarka Smárasonar,
sem leitt hafa til þessarar nið-
urstöðu.
Á vefsíðu sveitarfélagsins
segir að óvíst sé um árangur, en
vissulega lofi fundurinn góðu.
Nefna má að það vatn sem
þegar er fundið myndi duga til
að kynda öll íþróttarmannvirki
og aðrar stofnanir á vegum
sveitarfélagsins. Vatn í sund-
laugarpottum er gjarna 41°C
heitt en eins og staðan er nú er
allt sundlaugarvatn á Djúpavogi
hitað með raforku.