Bændablaðið - 12.03.2009, Qupperneq 2

2 Bændablaðið | fimmtudagur 12. mars 2009
Fréttir
Fjarskiptasjóður og Síminn undirrituðu nýverið
samning um uppbyggingu háhraðanets um allt
land en með samningnum er öllum landsmönn-
um tryggt háhraðanet fyrir árslok 2010. Það eru
tæplega 1800 heimili sem verða tengd og er vinna
við þau fyrstu nú þegar hafin.
Fjölskylda Sigríðar Björnsdóttur á Kálfsstöðum
í Hjaltadal varð fyrsta lögbýlið fyrir valinu við upp-
byggingu háhraðanets um allt land sem Fjar skipta-
sjóður og Síminn undirrituðu á dögunum. Það var
sann kölluð bylting fyrir heimilisfólkið þegar samband
komst á þann 5. mars síðastliðinn en fram að því höfðu
þau ekki haft tengingu.
„Við erum ekki beinlínis fólk sem liggur á Netinu
en það er öryggi í því fólgið og þægindi, sérstaklega
vegna þess að allt þjóðfélagið reiknar með því að
maður sé tengdur. Það gera allir ráð fyrir því að maður
hafi stöðugan aðgang að tölvupósti og ýmsir fundir og
viðburðir eru einvörðungu auglýstir með þeim hætti,“
segir Sigríður. Samskipti við opinberar stofnanir fara að
mestu leyti fram í gegnum Netið og ef maður er með
barn í grunnskóla fara allar upplýsingar í gegnum það.“
Áður en háhraðanetstengingin kom í Kálfsstaði gat
Sigríður fylgst með upplýsingum á Netinu úr vinnunni
sinni þar sem hún hefur aðsetur á Hólum í Hjaltadal,
en um helgar og í öðrum fríum hefur oft þurft að keyra
þangað sérstaklega til að komast á Veraldarvefinn.
„Þetta opnar okkur aðgengi að öllum þeim upp-
lýsingum sem eru á Netinu hvenær sem okkur hentar
og nú getum við fylgst betur með tölvupóstinum. Við
keyrðum stundum á Hóla til að komast á Netið svo
segja má að lífið hér hafi verið eins og í gamla daga,
það var bara lesið og prjónað,“ útskýrir Sigríður
brosandi og segir jafnframt:
„Þetta eykur sveigjanleika í starfi fyrir okkur og
möguleikann á að geta unnið heima. Við stundum
hrossarækt og allt sem tengist hrossarækt er á Netinu
eins og Veraldarfengurinn og aðrar skráningar. Þetta
opnar tækifæri fyrir okkur til að vera með heimasíðu
og kynna starfsemi okkar enn betur á Netinu.“ ehg
Febrúar 2009e r ar 200910 0 10 20 30 40 505 km
Sveitabæir
2009
2010
Háhraðaútboð
Áætluð uppbygging
á ra a t
tl y i
„Þægindi og aukinn sveigjanleiki“
Útbreiðsla háhraðanettenginga. Hér sjást þeir sveitabæir sem tengdir verða við háhraðanetið á þessu ári (ljósbláa-
svæðið) og því næsta (dökkbláa svæðið).
Samtökin Austfirskar krás-
ir - matur úr héraði voru
stofnuð þann 26. febrúar sl. á
Egilsstöðum. Starfssvæði samtak-
anna nær frá Þvottárskriðum í
suðri að Sandvíkurheiði í norðri.
Samtökin standa öllum opin
sem stunda eða hyggjast stunda
rekstur sem byggir á austfirsku
hráefni; hvort sem það er við
matvælaframleiðslu eða veitinga-
rekstur.
Bakland fyrir vinnslu með
austfirskt hráefni
Elísabet Þorsteinsdóttir, fram-
reiðslumeistari hjá Klausturskaffi
að Skriðuklaustri og stjórnarmeð-
limur samtakanna, segir tilganginn
með stofnun samtakanna vera að
búa til bakland fyrir þá sem vinna
með austfirskt hráefni í allri sinni
mynd. „Innan samtakanna eiga þátt-
takendur að geta litið á sig sem eina
heild, unnið að markaðs- og kynn-
ingarmálum saman og gert vörur
og þjónustu með staðbundið hráefni
sýnilegri og aðgengilegri. Þá verður
hluti starfseminnar fólginn í fræðslu-
starfi innan samtakanna með miðlun
á sérfræðiþekkingu og auknu upp-
lýsingaflæði. Síðast en ekki síst er
samtökunum ætlað að hvetja og efla
nýsköpun og frumkvöðlastarf í mat-
ariðnaði á Austurlandi.“ Elísabet
segir að með stofnun samtakanna á
Austurlandi hafi hringnum í kring-
um landið verið lokað, þar sem álíka
samtök hafi áður verið stofnuð í
öðrum landshlutum.
Hreindýrin vega þungt
Elísabet segir að margt megi nefna
þegar talað er um austfirskar krás-
ir. „Matvælaframleiðsla hér eystra
stendur á gömlum merg bæði í land-
búnaði og sjávarútvegi. Við höfum
t.d. hreindýra-, lamba-, nauta- og
geitakjöt, ferskan fisk, síld, loðnu,
hákarl og harðfisk. Þá höfum við líf-
rænt ræktað bygg, lerkisveppi, hrúta-
ber, fjallagrös, hvönn og ýmis önnur
ber og jurtir. En hvað varðar sérstöðu
Austurlands þá vega hreindýrin
þungt því heimkynni þeirra eru hér.
Á Austurlandi er mikið skóglendi
þar sem er úrval af berjum og svepp-
um sem verið er að nýta. Lífræn
ræktun á byggi og ýmsum vörum
úr því er eitt okkar aðalsmerkja. Hér
er eitt af fáum geitabúum á land-
inu sem vinna kjötið beint til neyt-
enda. Við erum með miklar hefðir
við vinnslu og matargerð úr sjáv-
arfangi, s.s. hákarl og síld og í raun
má segja að við höfum allan skalann
sem finna má í mat, frá fjöru og upp
að hæsta byggða bóli. Mikil starf-
semi í kringum staðbundið hráefni
svæðisins er til staðar en við viljum
gera hana aðgengilegri og sýnilegri.
Samtökin eru að sjálfsögðu í órjúf-
anlegum tengslum við ferðaþjónustu
og menningarlíf,“ segir Elísabet.
Eitt af fyrstu verkefnum samtak-
anna, ef fjármögnun gengur eftir,
verður að auglýsa eftir verkefn-
isstjóra sem mun m.a. sjá um kynn-
ingar- og markaðsmál fyrir samtökin.
„Þetta telja samtökin að sé forsenda
þess að öflugur og farsæll árangur
náist í kynningar- og markaðsstarfi
samtakanna,“ segir Elísabet. „Þá
stendur til að búa til gagnagrunn
yfir það hvar hægt er að nálgast
austfirskan mat, beint frá framleið-
anda eða á veitingahúsum. Einnig
verður öllum þeim sem framleiða og
selja mat á svæðinu haldið til haga
í gagnagrunni og þeir kortlagðir á
aðgengilegan hátt í bæklingi samtak-
anna og á vefnum. Allt verður þann-
ig gert til að auðvelda ferðamönnum
og öðrum að nálgast mat af svæðinu,
hvort sem menn vilja kaupa beint frá
framleiðanda eða snæða á veitinga-
húsi. Inni á heimasíðunni mun einn-
ig verða komið upp spjallsvæði þar
sem menn geta skipst á skoðunum,
góðum ráðum og hugmyndum.“
Elísabet segir að á döfinni sé
þátttaka í matreiðslukeppni lands-
hlutanna, þar sem keppt verður um
titilinn Íslenskt eldhús 2009. Fer
keppnin fram á sýningunni Ferðalög
og frístundir í Laugardalshöllinni
8.-10. maí nk. „Austfirskar krásir
munu senda keppanda fyrir hönd
Austurlands. Þar gefst okkur frá-
bært tækifæri til að skarta aust-
firsku hráefni og kynna það, auk
þess sem samtökin munu verða
með kynningarsvæði þar sem
aðilar að samtökunum munu geta
komið sínum afurðum á fram-
færi.“
Á stofnfundinum voru eftir-
talin kosin í stjórn og varastjórn:
Elísabet Kristjánsdóttir frá Fjalla-
dýrð, Elísabet Þorsteinsdóttir frá
Klausturkaffi, Eymundur Magn ús-
son í Vallanesi, Hrafnhildur Geirs-
dóttir frá Hrefnuberjum, Klas Poul-
sen frá Hótel Öldunni, Guðveig
Ey glóar dóttir á Valþjófsstað og Þór-
ólf ur Sigjónsson frá Sels burst um.
-smh
Austfirskar krásir reiddar fram
Samkeppniseftirlitsins sem ákvörð-
un þess byggir á. Búnaðarþing geti
ekki talist samtök fyrirtækja held-
ur sé það hagsmunaþing bænda.
Bændasamtök Íslands séu stéttar-
sam tök bænda og fullkomlega
eðli legt að bændur komi saman og
ræði sína hagsmuni enda sé bein-
lín is gert ráð fyrir því í lögum. Í
því felist ekki samráð, frekar en
þegar Alþýðusamband Íslands
heldur sitt ársþing. Í almennum
umræðum á þinginu kom fram
mjög skýr vilji þingfulltrúa til að
látið yrði reyna á málið ef úrskurð-
ur Samkeppniseftirlitsins yrði
Bænda samtökunum í óhag, eins og
nú hefur orðið raunin.
Formaður Bændasamtakanna
segir úrskurðinn vonbrigði
Haraldur Benediktsson formaður
Bændasamtakanna segir úrskurðinn
vera vonbrigði. „Bændasamtökin
eru heildarsamtök allra bænda og
búgreina. Ekkert í tilvísuðum máls-
skjölum sem Samkeppniseftirlitið
birtir bendir til að umræða og að-
gerð ir hafi verið á nokkurn hátt á
skjön við þau meginmarkmið starf-
semi okkar að sinna hagsmuna-
gæslu fyrir bændur. Það vekur sér-
staka athygli hve mikið er gert úr
einstökum ummælum starfsmanna
samtakanna sem hafa það hlutverk
fyrst og fremst að vera ráðgjaf-
ar bænda og vekja athygli á stöðu
þeirra. Það verkefni er okkur bein-
línis ætlað lögum samkvæmt.“
Haraldur segist telja úrskurð-
inn byggðan á hæpnum forsendum.
Bændasamtökunum sé ætlað að
gæta hagsmuna bænda og neyt-
enda og vera stjórnvöldum til ráð-
gjafar um atvinnuveginn. Það sé
þeim ætlað með lögum, m.a. með
búvörulögum og búnaðarlögum.
Haraldur segist ekki skilja hvern-
ig Bændasamtökin eigi að upp-
fylla lögbundna skyldu sína eftir
úrskurð Samkeppniseftirlitsins.
„Bændasamtökin geta tæplega upp-
fyllt þessar skyldur sínar án þess
að umræða fari fram. Ég minni á
að við sameiningu Búnaðarfélags
Íslands og Stéttarsambands bænda
árið 1995 flutti landbúnaðarráherra
frumvarp um breytingar á ýmsum
lögum sem leiddu af þeirri sam-
einingu. Ekkert er þar minnst á að
um breytingar geti verið að ræða
gagnvart samkeppnislögum sem
sett voru fyrst 1993 og síðan endur-
skoðuð 2003. Aldrei hefur komið
ein ábending eða umræða frá hendi
löggjafans um að staða samtaka
bænda hafi breyst vegna ákvæða í
samkeppnislögum,“ segir Haraldur.
Hljótum að mega taka undir
erlenda umræðu
Haraldur segir vissulega rétt að
mismunandi geti verið hvernig
samkeppnislög horfi við einstökum
búgreinum. Hins vegar sé hvergi
í þeim umræðum sem vísað er til
í úrskurðinum nefndar tölur um
hækkanir og hvergi sé rætt sérstak-
lega um einstakar búgreinar.
Fyrst og fremst hafi verið rætt
um hækkun aðfanga til bænda. „Ég
hlýt því væntanlega áfram að mega
segja sem formaður bændasam-
takanna að áburður sé að hækka
og fóður sé að hækka. En þegar
ég verð spurður um hvaða áhrif
það hefur þá verð ég að segja:
ég veit það ekki. Að stofni til er
málið reist á viðtali blaðamanns
Morgunblaðsins við bændur. Ég
geri mér ekki nokkra grein fyrir
því hvernig Bændasamtökin geta
borið ábyrgð á bændum í blaðavið-
tölum.“
– En það er líka vísað í blaða-
viðtal við þig í aðdraganda Bún-
aðarþings í fyrra þar sem þú segir
að nauðsynlegt sé að hækka verð á
afurðum til bænda. Voru þau um-
mæli óvarleg af þinni hálfu?
„Í þessu viðtali er leitt út af um-
ræðum sem spunnist höfðu vegna
gjörbreyttra aðstæðna í heimin-
um varðandi verð á matvælum.
Samkeppniseftirlitið gerir meðal
annars sérstaklega mikið úr þeim
orðum sem höfðu fallið um að tími
lágs verðs á matvælum væri liðinn.
Tilvitnuð orð eru beint af forsíðu
The Economist. Ef okkur er óheim-
ilt að færa hingað heim umræðu
sem fram fer í aðþjóðasamfélaginu,
þá er margt öðruvísi en ég hélt.“
– Ertu því þá ósammála að þú,
og aðrir forsvarsmenn bænda, hafi
viðhaft ummæli sem voru til þess
fallin að það mætti flokka þau sem
samráð?
„Ég fæ ekki séð af mínum um-
mælum og umræðu innan Bænda-
samtakanna að við höfum talað
með öðrum hætti en til að mynda
systursamtök okkar erlendis. Ég
veit ekki til að þau séu í sérstakri
gíslingu samkeppniseftirlita sinna
landa. Þó eigum við öll að starfa
eftir sambærilegri löggjöf. Mun ur-
inn er þó sá að flestir okkar kollega
þurfa ekki að standa frammi fyrir
slíkri fákeppni í smásöluverslun og
við. En hér virðast samtök margra
smárra framleiðanda vera meira
vandamál en markaðsráðandi aðil-
ar á smásölumarkaði.“

Á okkar ábyrgð að framleiða mat
Haraldur segir að úrskurður eftir-
litsins komi á undarlegum tíma
fyrir íslenska bændur, sem og
fyrir íslenska þjóð. „Við upplifum
afar sérstaka tíma. Efnahagslífið
er lamað og bankakerfið hrunið.
Flestir eru sammála um að eftirlits-
stofnanir brugðust. Gagnvart bænd-
um hefur undanfarin ár verið gerð
ítrekuð aðför. Ráðist var í lækkun
á tollum og tollvernd íslensks land-
búnaðar er nú mun lakari en norsks
landbúnaðar svo dæmi séu tekin.
Ráðist var sérstaklega gegn hvíta
kjötinu. Augljós afglöp eru gerð
við tollalækkun gagnvart kjúkling-
um, sem alls ekki fást leiðrétt. Rík-
is stjórnin samþykkir haustið 2005
að heimila hér enn frekari inn-
flutning á búvöru, bæði með samn-
ingum við Evrópusambandið um
gagnkvæmar tollalækkanir og yfir-
töku á matvælalöggjöf sambands-
ins. Búvörusamningar eru brotn-
ir. Samningar sem er sérstaklega
ætlað að tryggja byggð og matar-
framleiðslu. Við hljótum að spyrja
hvernig bændur eigi að mæta öllu
þessu í einu ef á sama tíma á að
brjóta niður samtök þeirra. Hvenær
finnst stjórnvöldum vera nóg að
gert til að lama landbúnaðinn?“
Haraldur segist ekki sjá stafkrók
í úrskurði Samkeppniseftirlitsins
sem dregur línur varðandi hvar
verði látið staðar numið. „Við sjáum
þar engar leiðbeiningar um hvernig
breyta skuli starfsháttum samtak-
anna. Stjórnvöld sem að baki þessu
standa eru að brjóta niður menn-
ingu sveitanna. Menning sveitanna
sem byggir á samstarfi, samstöðu
og því ábyrga hlutverki að fram-
leiða mat.“ fr
Námskeið
fyrir skógar-
bændur

Grænni skógar er námskeiðaröð
fyrir skógarbændur og áhuga-
sama skógræktendur sem vilja
fræðast um skógrækt og flest
það sem henni við kemur. Þessa
dagana er verið að leita eftir
áhugasömum nemendum á tvær
námskeiðaraðir, önnur nám-
skeiðaröðin er í samvinnu við
Suðurlandsskóga og hin í sam-
vinnu við Vesturlandsskóga.
Skráningarfrestur er til 20. mars
og verða báðar námskeiðarað-
irnar settar af stað í apríl ef næg
þátttaka næst. Hámarksfjöldi er
um 30 manns í hvorum lands-
hluta. Nánar á auglýsingu hér í
blaðinu.
Missa bændur
stéttarfélag sitt?
Framhald af forsíðu