Bændablaðið - 19.11.2009, Blaðsíða 4

4 Bændablaðið | fimmtudagur 19. nóvember 2009
Út er komið heftið Prjónadagar
2010 eftir textílkennarann
Kristínu Harðardóttur, sem
er dagatal fyrir næsta ár með
einni prjónauppskrift í hverj-
um mánuði. Uppskriftirnar
eru auðveldar og fjölbreyttar
og henta jafnt byrjendum sem
lengra komnum en þar er að
finna handstúkur, tátiljur og
vínflöskupoka svo fátt eitt sé
nefnt.
Kristín er textílkennari við
Hvaleyrarskóla í Hafnarfirði en
hún hefur áður gefið út bókina
Vettlingar og fleira árið 2006,
sem hefur selst gríðarlega vel og
er nú nýlokið prentun á fjórða
upplagi bókarinnar. Einnig hefur
Kristín gefið út tækifæriskort
með vettlingauppskriftum á
nokkrum tungumálum sem fást í
hannyrðaverslunum.
„Ég fékk hugmyndina að
dagatalinu síðasta sumar þegar
ég var stödd úti á landi. Þá sá
ég auglýstan handverksmarkað
sem ég stoppaði við, en þar var
alls kyns handverk til sölu. Síðan
er ég að skoða borð með fullt af
vettlingum og húfum, sem voru
upp úr bókinni minni Vettlingar
og fleira, og þar sem ég stend
við borðið ganga konur framhjá
mér og segja orðið „dagatal“. Ég
greip orðið á lofti og þar var hug-
myndin komin,“ útskýrir Kristín.
Kristín hafði samband við
mágkonu sína, Önnu Margréti
Tómasdóttur, til að aðstoða sig
við gerð dagatalsins en hún tók
allar myndir og sá um umbrotið.
„Við ákváðum að slá til og
hrinda þessu í framkvæmd áður
en einhver annar yrði fyrri til.
Eftir að dagatalið kom út var
mér sagt að álíka hefur verið
gert í Danmörku, í handavinnu-
skólanum Skals. Þar er reyndar
útbúið minna dagatal sem inni-
heldur fjölbreyttari handavinnu.
Sem barn var ég alltaf prjónandi
og var alin upp við þetta en það
var alltaf til lopi heima hjá mér.
Ég nota eingöngu íslensku ull-
ina því hún er albesta hráefnið
sem hægt er að hugsa sér. Ég finn
þennan mikla prjónaáhuga núna
eftir að kreppan skall á og hann
eykst frekar en hitt, sem er mjög
jákvætt.“
ehg
Prjónauppskriftir
fyrir hvern mánuð
2010
Sun Mán Þri Mið Fim Fös Lau
Október
23. Fyrsti vetrardagur
1 2
3 4 5 6 7 8 9
10 11 12 13 14 15 16
17 18 19 20 21 22 23
24 25 26 27 28 29 30
31
39
40
41
42
43
44
Kragi
Má hafa á ýmsa vegu.
www.storkurinn.is
Sýnishorn af uppskrift októbermánaðar, sem er kragi með tölum sem
hægt er að hafa á marga vegu. Dagatalið fæst í bóka- og hannyrðabúðum.
Fyrir rúmu ári síðan byrj-
aði Matís að kanna hvað væri
almennt séð að gerast í þurrverk-
un kindakjöts hér á landi. Óli Þór
Hilmarsson, kjötiðnaðarmeistari
og sérfræðingur á nýsköpunar-
og neytendasviði Matís, segir að
til að byrja með hafi verið rætt
við bændur og síðan hafi verið
falast eftir áhugasömum þátttak-
endum í eins konar forverkefni.
„Í því fólst að haldnir voru tveir
fundir, sunnan og norðan heiða, þar
sem farið var yfir ferla, takmörk,
efni og umhverfi sem tengist þess-
ari framleiðslu. Í lokin var svo
boðið upp á heilsdags námskeið
að Hólum þar sem fjallað var um
heimavinnslu afurða frá A til Ö. Í
september hófst svo nýtt verkefni,
„Vöruþróun á loftþurrkuðu lamba-
kjöti“, styrkt af Framleiðnisjóði.
Þar fórum við af stað með fimm
bændum/býlum á landinu þ.e.
Jónasi og Ragnhildi í Fagradal,
Vilhjálmi og Elísabetu á Möðrudal,
Ólöfu og Jóni í Vogafjósi, Steinunni
og Birgi á Hellu við Mývatn og svo
Matthíasi og Hafdísi í Húsavík við
Steingrímsfjörð. Hvert þessara býla
hefur viðurkennda aðstöðu heil-
brigðisyfirvalda til rekstrar kjöt-
vinnslu og reykhúss. Hvert býli
hefur síðan sína vöru sem það
ætlar, með okkar hjálp, að þróa í
söluhæft ástand. Það sem er sam-
eiginlegt með býlunum fimm er að
viðfangsefnið er lambakjöt og þurr-
verkun og auk þess að búa að sjálf-
sögðu við viðurkenndar aðstæður
eru sauðfjárbændur með mikinn
áhuga og flest þeirra með ein-
hverskonar ferðaþjónustutengingu.
Afurðirnar eru hinsvegar afar mis-
munandi og engar tvær eins, sumar
reyktar, sumar kryddaðar, sumt í
vöðvum og annað á beini, en allar
eru þær þurrkaðar.“
Á markaði eru vörur sem standast
ekki kröfur um þurrverkun
„Ein ástæða þess að við förum
af stað með þetta verkefni er að
hér á markaði eru vörur sem stan-
dast ekki kröfur um þurrverkun,“
segir Óli Þór. „Samt eru þær seld-
ar sem slíkar, eins og t.d. tvíreykta
hangikjötið sem er sívinsælt um
jólin. Oft er slík vara hrá, þ.e. ekki
verkuð öðruvísi en söltuð og reykt
mikið. Sú vara þarf ekki að vera
slæm eða hættuleg heilsu manna
en hættan er vissulega mikil, þar
sem vöðvinn er hrár og við rétt
skilyrði er það ákjósanlegur staður
fyrir gerla að fjölga sér. Þurrverkun
hinsvegar gengur út á það að binda
sem mest af vatni í vöðvanum
þannig að gerlar geti ekki athafn-
að sig. Það er gert á löngum tíma
við stýrðar aðstæður þar sem sölt-
unin, þurrkunin og kannski reyking
er í ferli, þar sem hita- og rakastigi
er stýrt eftir því hvernig verkunin
gengur. Við hjá Matís erum í því
fyrst og fremst að gefa faglega ráð-
gjöf um vinnslu, verkun og þróun
úr frumgerð í söluhæfar vörur,
meira að segja ráðgjöf við val og
útlit umbúða. Samhliða þessu verk-
efni er unnið að því að koma á sam-
starfi milli Norðurlandanna um að
dreifa og deila upplýsingum varð-
andi framleiðslu og þróun á loft-
þurrkuðu lambakjöti. Fyrsti fundur
í því sambandi er væntanlega núna
í lok nóvember.“
Tilraun með hráverkaðan kinda-
vöðva gengur vel í reykhúsinu í
Fagradal. Verkunin tekur að lág-
marki tvo mánuði og verður kjötið
tilbúið fyrir jól.
Andlát
Stefán Aðalsteinsson
Stefán Aðalsteinsson, búfjár-
fræðingur og rithöfundur frá
Vaðbrekku í Hrafnkelsdal,
lést í Reykjavík 5. nóvember
sl. Ævistarf Stefáns var helg-
að landbúnaði en hann lauk
búfræðikandidatsprófi frá
Landbúnaðarháskólanum
í Ási og síðar doktorsprófi
frá Edinborgarháskóla árið
1969. Doktorsritgerð hans
fjallaði um erfðir sauðfjárlita
en þær erfðarannsóknir eru
þekktar víða um heim. Hann
varð þjóðkunnur fyrir störf
sín að búfjárrækt og talaði
hann mjög fyrir verndun
gömlu íslensku búfjárstofn-
anna.
Stefán var lengst af deild-
arstjóri á Rannsóknastofnun
landbúnaðarins og háskóla-
kennari eða á árunum 1970 til
1991 þegar hann tók við starfi
framkvæmdastjóra Norræna
genabankans þar sem hann
starfaði til ársins 1996. Auk
þess að sinna fræðistörfum
skrifaði hann bækur, bæði fyrir
börn og fullorðna. Liggur eftir
hann fjöldi fræðiritgerða auk
greina um þjóðhagsleg efni.
Margvíslegar viðurkenningar
fékk Stefán á sínum starfs-
ferli en meðal þeirra var ridd-
arakross hinnar íslensku fálka-
orðu sem hann hlaut árið 2003
fyrir framlag sitt til erfðafræði
og búvísinda.
Vöruþróun á loftþurrkuðu lambakjöti
Matís kennir rétta meðhöndlun
Samtök íslenskra loðdýrabænda
(SÍL) hafa látið gera úttekt á
gæðaþróun í íslenskri loðdýra-
rækt í ljósi þess hver áhrif það
hefur haft að flytja inn eldisdýr
frá Danmörku. Sá háttur hefur
verið hafður á um nokkura ára
skeið og greinilegt er, ef marka
má orð danska sérfræðingsins
sem úttektina gerði, að innflutn-
ingurinn hefur skilað miklum
árangri. Spáir hann því að með-
alverðið sem íslenskir loðdýra-
bændur fá fyrir skinn sín muni
með sama áframhaldi fara upp
fyrir það sem danskir bændur
fá en þeir hafa löngum framleitt
dýrustu minkaskinn í heimi.
SÍL fengu til verksins Michael
Sønderup ráðgjafa hjá Dönsku land-
búnaðarráðgjöfinni í Árósum en
hann er öllum hnútum kunnugur í
íslenskri loðdýrarækt og hefur fylgst
náið með þróun hennar í rúman
áratug. Hann skoðaði niðurstöð-
ur frá skinnauppboðum fyrirtæk-
isins sem nú nefnist Kopenhagen
Fur sem danskir loðdýrabænd-
ur eiga og starfrækja í útjaðri
Kaupmannahafnar en þar eru öll
íslensk minkaskinn boðin upp.
Sønderup bar saman verðið sem
fékkst fyrir íslensk og dönsk skinn
árin 2001-2002, 2005-2006 og
2007-2008 og komst að þeirri nið-
urstöðu að bilið á milli landanna
hefði minnkað mjög ört eins og sjá
má í meðfylgjandi töflu, eða frá því
að vera yfir 50% niður í 7-16%,
mismunandi eftir litaafbrigðum.
Ekki bara innflutningurinn
Sønderup dregur þá ályktun í lok
skýrslu sinnar að verulegar fram-
farir hafi átt sér stað á síðasta ára-
tug í gæðum íslensku skinnanna. Á
sama tíma hefur framleiðslumagnið
aukist umtalsvert. „Reynsla mín af
danskri loðdýrarækt segir mér að
þótt skipulagður innflutningur eld-
isdýra eigi hér drjúgan þátt þá hefði
þetta ekki gerst nema í krafti auk-
inna fóðurgæða. Þar við bætist að
rekstur búanna, valið á eldisdýrum
og vinnubrögð við pelsun verða
að vera í góðu lagi,“ segir danski
ráðgjafinn og dregur fram eftirfar-
andi staðreyndir um þróun íslensku
skinnanna:
 Skilaverð skinnanna hefur
hækkað verulega
 Staða íslenskrar loðdýrarækt-
ar hefur batnað í samanburði
við önnur lönd í norðanverðri
Evrópu
 Skinnin hafa stækkað, gæðin
aukist og hárin lengst
 Skinnaframleiðslan er orðin
stöðugri og gæðin sömuleiðis.
Björn Halldórsson formaður SÍL
segir að skýrslan sýni að íslenskir
loðdýrabændur séu á réttri leið og
að það hafi verið rétt ákvörðun á
sínum tíma að hefja skipulegan
innflutning á dönskum eldisdýrum.
Hann hafi aukið verðmæti fram-
leiðslunnar. Þetta ýti undir það
að bændur fjölgi hjá sér lífdýr-
um enda mun það vera raunin hjá
mörgum þeirra. Góð staða grein-
arinnar hefur líka spurst út og segir
Björn að samtökin fái oft símtöl
frá mönnum sem eru að hugsa sinn
gang, bæði bændur úr öðrum grein-
um og menn utan landbúnaðarins.
–ÞH
Úttekt á íslenskri loðdýrarækt:
Gæðin aukast og verðið hækkar
 


 

 

 
    Halldórsson formaður Samtaka íslenskra loðdýrabænda
Verð á minkaskinnum í dönskum krónum á uppboðum Kopenhagen Fur
Litaafbrigði
Ísland Danmörk Munur á Íslandi og Danmörku
2001/02 2005/06 2007/08 2001/02 2005/06 2007/08 2001/02 2005/06 2007/08
Black 276 370 370 335 434 386 -59 -64 -16
Brown/Glow 268 353 320 289 376 327 -21 -23 -7
White 311 399 259 364 427 268 -53 -28 -9
Matvælastofnun heldur fræðslu-
fund um upprunamerkingu mat-
væla þriðjudaginn 24. nóvember
kl. 15-16. Á fundinum verður
fjallað um nýja reglugerð um
upprunamerkingu grænmetis og
um upprunamerkingar almennt
m.a. í Evrópusambandinu í
tengslum við nýja reglugerð um
upplýsingar um matvæli.
Þann 1. september tók gildi ný
reglugerð um að merkja skuli ferskt
grænmeti og aðrar ferskar matjurtir
með upprunalandi. Þegar matjurtir
eru seldar í lausasölu eða seljandi
pakkar þeim á sölustað eiga upp-
lýsingar um upprunaland að vera
aðgengilegar með sýnilegum hætti
þar sem matjurtirnar eru á boð-
stólum. Fyrirlesarar munu fara yfir
þessar reglur, framkvæmd þeirra,
eftirlit og ástæður að baki.
Fyrirlesarar: Jónína Þ. Stef-
ánsdóttir, sérfræðingur hjá Mat-
væla stofnun og Baldur P. Erlings-
son, lögfræðingur hjá sjávarút-
vegs- og landbúnaðarráðuneytinu.
Fræðslufundurinn verður haldinn
í umdæmisskrifstofu stofnunar-
innar í Reykjavík að Stórhöfða 23.
Gengið er inn í húsnæði MAST að
norðanverðu (Grafarvogsmegin).
Fræðslufundur um upprunamerkingar