Bændablaðið - 19.11.2009, Blaðsíða 6

6 Bændablaðið | fimmtudagur 19. nóvember 2009
Málgagn bænda og landsbyggðar
LOKAORÐIN
Bændablaðið kemur út hálfsmánaðarlega. Því er dreift til allra bænda landsins og fjöl margra annarra er tengjast land búnaði.
Bændablaðinu er dreift ókeypis til þeirra er stunda búskap en þéttbýlisbúar geta gerst áskrifendur að blaðinu.
Árgangurinn kostar kr. 5.400 en sjötugir og eldri greiða kr. 2.400.
Bændablaðið er í eigu Bændasamtaka Íslands.
Bændablaðið, Bændahöll við Hagatorg, 107 Reykjavík. Sími: 563 0300 – Fax: 562 3058 – Kt: 631294-2279 –
Ritstjóri: Þröstur Haraldsson, ábm. th@bondi.is – Sími: 563 0375 – Blaðamenn: Erla H. Gunnarsdóttir ehg@bondi.is – Margrét Þ. Þórsdóttir mth@bondi.is –
Freyr Rögnvaldsson fr@bondi.is – Sigurður M. Harðarson smh@bondi.is – Matthías Eggertsson me@bondi.is
Auglýsingastjóri: Eiríkur Helgason eh@bondi.is – Sími: 563 0303 – Myndvinnsla og frágangur: Prentsnið ehf.
Netfang blaðsins (fréttir og annað efni) er bbl@bondi.is Netfang auglýsinga er augl@bondi.is Vefsíða blaðsins er www.bbl.is
Prentun: Landsprent ehf. – Upplag: sjá forsíðu – Íslandspóstur annast dreifingu blaðsins að mestu leyti. ISSN 1025-5621
Hvað á blessað
fólkið að gera?
Skattahækkanir eru aldrei
skemmtilegar, enda sér maður
það á stjórnmálamönnum hvað
þeir óska þess heitt að vera ein-
hvers staðar allt annars staðar
þegar þeir þurfa að tilkynna aukn-

  !"#$   alltaf dans á rósum og eftir of
mikinn rósadans þarf nú að borga
fyrir gleðskapinn og seilast dýpra
í vasa skattborgaranna.
Miðað við þær æsifréttir sem
verið hafa í fjölmiðlum að undan-
förnu má með nokkrum sanni
segja að við höfum bara sloppið
sæmilega frá skattasmellinum
sem loks var gerður opinber í
gær. Að vísu hækkar bensínið
enn og aftur. En heildarhækkanir
skatta eru samt fjórðungi minni
en til stóð um það leyti sem fjár-
lagafrumvarpið fór í prentun.
Bændur þurfa eins og aðrir
að axla sinn hluta byrðarinnar,
ekki eyða þeir minna eldsneyti
en aðrir, svo mikið er víst. Þeir
geta þó fagnað því að hringlið
með virðisaukaskattinn endaði
með því að skattur á matvæli sem
þeir framleiða verður óbreyttur,
7%. Einnig ákvað ríkisstjórnin
að fresta því að leggja sérstakan
skatt á ferðaþjónustuna, en nefnd-
in verður áfram að störfum…
Þá lækkuðu orkuskattar í
meðförum stjórnarinnar úr því
að skila 16 milljörðum niður í
1,8 milljarða „að teknu tilliti til
endurgreiðslna til garðyrkju og
heimila á svokölluðum köldum
svæðum“. Hvað þetta þýðir er
ekki alveg ljóst. Getur verið að
stjórnin ætli loksins að manna sig
upp í að segja Rarík-forstjóranum
fyrir verkum og skipa honum að
lækka taxtann til garðyrkjunnar?
Hver veit? –ÞH
HÉR Á LANDI höfum við búið við þann munað
að geta notað íslensku þegar fjallað er um
grundvallarréttindi okkar, svo sem í umræðum
um lög og stjórnvaldsskipanir. Nú þegar aðild-
arferli Íslands að ESB er í raun hafið verður hér
breyting á. Talið er að íslenska fái þá stöðu sem
eitt af opinberum tungumálum sambandsins.
Það þýðir að leggja má fram skjöl á íslensku
og að lagalegir gjörningar verða þýddir. Spurn-
ingar vakna um öll hin skjöl sambandsins,
svo sem vinnuskjöl, frumvörp, nefndarálit og
skýrslur.
Á heimasíðu sambandsins segir að vegna
tíma- og fjárhagsramma séu tiltölulega fá
vinnuskjöl þýdd á öll tungumál sambandsins.
Framkvæmdastjórnin notar ensku, frönsku
og þýsku vanalega en Evrópuþingið útveg-
ar öðrum aðildarþjóðum þýðingar eftir þeirra
þörfum.
Þetta þýðir væntanlega í raun að nánast
ekkert af málsskjölum annað en þau sem eru
endanlegar tilskipanir eða gerðir verða þýdd á
íslensku. Þekkt er sú afstaða utanríkisráðuneyt-
is að óhægt sé að þýða málsskjöl sem varða
ESB aðildarferlið. Þessi afstaða birtist bændum
m.a. þegar rætt var um þýðingar á spurninga-
og svaralista nú á dögunum.
Íbúar Möltu eru viðlíka margir og Ís lend-
ingar. Maltneska er eitt af opinberum tungu-
málum ESB. Ef til vill er hefð fyrir notkun
maltnesku sem ritmáls sambærileg við það sem
við þekkjum með okkar tungumál. Næsta sjálf-
stæða tungumálið ef þau eru skoðuð miðað við
fjölda íbúa í viðkomandi landi virðist vera eist-
neska, en íbúar Eistlands eru um 1,3 milljónir.
Önnur málsvæði innan ESB virðast við fyrstu
skoðun mun fjölmennari.
Aðrir verða að dæma um það hvort íslenskri
tungu stafar hætta af þegar hún verður ekki
lengur notuð við setningu reglna sem varða
okkur öll, en þess í stað notuð sem tungumál
sem þýtt er á. Ýmis hugtök sem eiga sér ekki
fyllilega samsvörun í öllum hinum evrópsku
málunum verða vandmeðfarin. Vissulega
verða margir gjörningar ESB sjálfsagt þýddir,
en þá þarf að hafa í huga að þýðingin má eðli
sambandsins samkvæmt ekki vera betri eða
nákvæmari en upprunalegi textinn.
Við bændur verðum að fara að tileinka
okkur daglega notkun á enskum, frönskum
eða þýskum orðum yfir fyrirbæri sem verða
á vegi okkar, um ýmsa eiginleika og marg-
breytileika landsins og búfjárins svo dæmi séu
tekin. Að öðrum kosti er hætta á að við verð-
um ekki gjaldgengir þegar við þurfum að fara
gæta hagsmuna okkar í Brussel, því ef ein-
hver árangur á að nást þar í hagsmunagæslu
íslenskra bænda, þá þurfa þar allir að vera með
á nótunum.
Refaveiðar
Ástæða er til þess að mótmæla fyrirhuguðum
niðurskurði ríkisins á framlagi til refaveiða.
Formaður Bjarmalands sem er félag atvinnu-
manna við refa- og minkaveiðar hefur lýst því
ágætlega í fjölmiðlum hvaða niðurstöðu við
fáum ef hirðuleysi um þessi mál fær að ráða
ferð. Því miður verður að túlka þetta sem enn
eitt skrefið til aukinnar mismununar á þjónustu
milli þéttra og dreifðra byggða en margir kunna
dæmi um hverskonar uppþot verða þegar refur
eða minkur hættir sér inn í bæi eða þorp. Þarna
er verið að spara til skaða.
Matur
Við bændur tökum eftir því hversu mjög fjöl-
miðlaumræða um matvælaframleiðslu heims-
ins nálgast þau sjónarmið sem við höfum hald-
ið á lofti lengi. Þrátt fyrir ýmis kreppueinkenni
í atvinnugrein okkar eins og öðrum er samt
íslenskur landbúnaður sem atvinnugrein vel í
stakk búinn til þess að takast á við aukin verk-
efni á vettvangi matar- og fóðurframleiðslu.
EBL
LEIÐARINN
Dagur
íslenskrar tungu
Í LOK október mánuðar s.l. kom
upp heiftarleg lungnasýking í
minkabúinu að Syðra Skörðugili
í Skagafirði. Á búinu voru um
14.000 minkar og varð sjúkdóm-
urinn á fjórða þúsund dýrum að
fjörtjóni. Sjúkdómsins varð einn-
ig vart á öðru búi í Skagafirði,
Ingveldarstöðum, en þar hefur tjón
ekki orðið eins mikið.
Orsök
Um er að ræða sjúkdóm af völdum
bakteríunnar Pseudomonas aerog-
inosa. Sjúkdómurinn hefur komið
upp öðru hvoru á minkabúum hér-
lendis allt frá upphafi minkarækt-
arinnar og oft valdið miklu tjóni.
Vegna þess hve hastarlegur hann
getur verið hefur hann verið nefnd-
ur lungnafár á íslensku.
Einkenni sýkilsins
Pseudomonas aeroginosa bakter-
ían er svokallaður tækifærissýk-
ill. Bakterían finnst alls staðar í
umhverfi dýranna, í jarðvegi, rotn-
andi jurtaleifum, vatni og hugs-
anlega í fóðrinu. Við vissar aðstæð-
ur getur hún valdið sýkingum og ef
smit magnast upp getur sjúkdóm-
urinn farið sem eldur um sinu.
Sjúk dóm urinn kemur helst upp á
haustin þegar mikill raki er í lofti
og stillur. Bakterían veldur blæð-
andi lungnabólgu. Lungun verða
mjög blóðþrungin og dökkrauð.
Við smásjárskoðun sést mjög mikið
af bakteríum í lungnavefnum. Á
þessum árstíma er oft mjög þétt á
dýrunum og dreifast bakteríurnar
auðveldlega á milli dýra með and-
rúmsloftinu enda er sjúkdómurinn
bráðsmitandi. Dýrin snöggdrepast
og úr vitum vætlar yfirleitt blóð.
Í mönnum er Pseudomonas
dæmigerður tækifærisssýkill og
veldur helst sýkingum, þvag-
færa- eða öndunarfærasýkingum,
í ónæmis bældum einstaklingum
eða fólki með einhverja undirliggj-
andi sjúkdóma. Á sjúkrastofnunum
getur hún valdið ígerðum í bruna-
sárum og legusárum. Sýkingar af
völdum Pseudamonas eru oft mjög
erfiðar viðfangs sökum hæfileika
bakteríunnar til þess að mynda
ónæmi gegn sýklalyfjum og þol
gegn ýmsum sótthreinsiefnum.
Hvað er til ráða?
Þegar lungnafár af völdum Pseudo-
monas greininst á minkabúi er mjög
erfitt að segja fyrir um hvernig
sjúkdómurinn þróast. Oftast grein-
ast örfá dýr til þess að byrja með.
Síðan geta aðstæður breyst þannig
að ekki verður frekara tjón. Oftar
en ekki magnast þó sjúkdómurinn
upp og veldur stórtjóni. Bændum er
alltaf bent á að best sé að bregðast
við með því að framleiða bóluefni
úr þeim stofni sem greinist á staðn-
um. Þeir hafa þó oft verið tregir
til að grípa til bólusetningar enda
meira en að segja það að bólusetja
fleiri þúsund dýr á örfáum dögum.
Hafa verið uppi háværar raddir um
að til þurfi að vera sýklalyf til þess
að bregðast við sýkingunni. Það er
skiljanlegt að þegar menn standa
frammi fyrir fári af þeirri stærð-
argráðu sem hér um ræðir en það
er mikilvægt að menn geri sér grein
fyrir því að það er engin lausn þegar
til lengri tíma er litið. Bakterían
sem veldur lungnafári er mjög erfið
viðfangs. Hún er mjög oft ónæm
gagnvart algengustu sýklalyfjum
og þess vegna kemur lyfjagjöf
oft að takmörkuðum notum þó
svo að hún geti í sumum tilvik-
um hægt eitthvað á útbreiðslunni.
Bakterían hefur náttúrulegt ónæmi
gegn penicillin lyfjum og einstaka
hæfileika til þess að þróa með sér
ónæmi gegn öðrum sýklalyfjum.
Hún getur tekið upp erfðavísa fyrir
ónæmi frá öðrum bakteríum. Oft
eru stofnar þessarar bakteríu það
sem kallaðir er fjölónæmir, þ.e.
ónæmir gegn mörgum mismunandi
fúkkalyfjum. Það sem er þó hvað
alvarlegast er að ónæmiserfðavísar
Pseudomonas baktería geta hugs-
anlega flust yfir í aðrar bakteríur,
skyldar jafnt sem óskyldar, þar á
meðal ýmsa aðra sjúkdómsvalda
í mönnum og dýrum. Vaxandi
ónæmi sýkla gegn sýklalyfjum er
ein alvarlegasta heilsuvá í heim-
inum í dag. Ein skýring á útbreiðslu
ónæmis er mikil notkun sýklalyfja
og þess vegna ber að forðast slíka
notkun ef önnur úrræði eru fyrir
hendi.
Hvað varðar lungnafárið eru
til önnur úrræði en sýklalyfjagjöf.
Bólusetning hefur reynst mjög
vel til þess að koma í veg fyrir
sjúkdóminn. Oft gripið til þess
ráðs að framleiða bóluefni gegn
þeim stofni bakteríunnar sem
veldur sjúkdómnum hverju sinni.
Á Keldum var framleitt bóluefni
gegn stofninum sem olli fárinu á
Syðra Skörðugili og tæpri viku eftir
bólusetningu hafði nær alveg tekið
fyrir dauðsföll í bólusettum dýrum.
Gallinn er samt sá að það tekur
tíma að framleiða bóluefnið og svo
tekur einnig nokkurn tíma áður en
full virkni kemur fram. Best er því
að bólusetja minkastofninn fyr-
irbyggjandi um mitt sumar eins
og gert er víða erlendis. Í mínum
huga er ekki vafamál að bændur
ættu að íhuga alvarlega að taka upp
slíka bólusetningu, sérstaklega á
svæðum þar sem lungnafárið hefur
komið upp nær árlega undanfar-
in ár eins og í Skagafirðinum. Á
Tilraunanstöðinni að Keldum er til
safn Pseudomonas stofna sem vald-
ið hafa lungnafári í minkum hér á
landi. Ætti okkur því ekki að verða
skotaskuld úr því að framleiða slíkt
bóluefni ef minkabændur óska eftir
því. Eins gæti komið til greina að
flytja inn bóluefni erlendis frá.
Lungnafár á minkabúum í Skagafirði
Eggert Gunnarsson
dýralæknir, Tilraunastöð Háskóla
Íslands í meinafræði að Keldum
eggun@hi.is
Dýrasjúkdómar