Bændablaðið - 12.05.2011, Qupperneq 38

38 Bændablaðið | fimmtudagur 12. maí 2011
Lesendabásinn
Fyrir nokkru var haldinn í
Reykjavík fundur í sameigin-
legri þingmannanefnd Íslands og
Evrópusambandsins. Hlutverk
nefndarinnar er m.a. að fylgjast
með umsóknarferlinu og veita því
þinglegt aðhald og mögulega að
taka afstöðu til einstakra þátta sem
hæst bera í ferlinu.
Nú er rýnivinnunni vegna aðildar-
viðræðnanna að ljúka. Þá styttist í að
eiginlegar aðildarviðræður hefjist.
Reiknað er með að svo geti orðið í
júní á þessu ári.
Ísland hefur það forskot á aðrar
umsóknarþjóðir að vera EES-ríki
sem hefur á 17 árum sem aðili að
innri markaði Evrópu innleitt stóran
hluta af regluverki sambandsins.
Reyndar án þess að hafa nokkur
áhrif á löggjöfina. Sá lýðræðishalli
myndi hins vegar leiðréttast við aðild
að ESB og fullveldið fengist til baka
sem afsalað var við samþykkt EES-
samningsins.
Greitt mun líklega ganga með
samninga um það sem út af stendur
þar til kemur að sjávarútvegi og land-
búnaði. Þeir málaflokkar, auk pen-
ingamálastefnunnar, eru stóru málin
sem ráða úrslitum um hvort góður
samningur náist sem þjóðin fellir sig
við og samþykkir í atkvæðagreiðslu.
Mikilvægi langt umfram
efnahagsstærðir
Það kom í minn hlut á fundinum að
fjalla um stöðu landbúnaðarins og
um muninn á stuðningskerfi okkar
og Evrópusambandsins. Sá munur er
nokkuð mikill og mun aðild að ESB
hafa umtalsverðar breytingar í för
með sér á umgjörð og fyrirkomulagi
stuðningsins. Hlutverk samninga- og
þingmannanefndanna er að tryggja að
greinin verði fyrir sem minnstu raski
við aðild. Til þess eru ýmis tækifæri
og að mörgu er að hyggja í því efni.
Mikilvægi landbúnaðarins þegar
kemur að samþykki samnings um
aðild Íslands að Evrópusambandinu
er langt umfram efnahagslegt vægi
hans sem atvinnugreinar í landinu að
mínu mati. Landbúnaðurinn og sá
stuðningur sem er veittur til hans nú
í formi beingreiðslna og tollverndar
upp á annað tug milljarða á ári nýtur
almenns stuðnings og um hann er lítið
sem ekkert deilt í samfélaginu.
Stuðningurinn við landbúnaðinn er
sem betur fer þvert á flokka. Á þeim
tólf árum sem eru liðin frá því að ég
tók fyrst sæti á Alþingi man ég ekki
eftir verulegum átökum eða deilum
um fyrirkomulagið. Sá almenni stuðn-
ingur á sér margvíslegar skýringar.
Þótt þjóðin búi að stærstum hluta
í þéttbýlinu á suðvesturhorninu og
byggðunum í 50 kílómetra radíus út
frá höfuðborgarsvæðinu á stærstur
hluti hennar rætur sínar að rekja til
sveitanna og dreifbýlis landsins í
eina eða tvær kynslóðir. Forsendur
þess að við viljum viðhalda öflugri
Íslandsbyggð hringinn í kringum
landið byggjast að hluta til á þeirri
skynsemi að vilja tryggja fæðuöryggi
og sjálfbærni landsins við öflun matar
ofan i þjóðina. Auk hefðbundinna
byggðasjónarmiða, en ekki bara
þeirra. Hinn hlutinn skiptir ekki minna
máli, en það er menningin og sagan.
Það er saga sem á djúpar rætur
og sterka tengingu flestra okkar
við sveitirnar og landið sem slíkt.
Samstaðan með sveitunum og lífinu
á landsbyggðinni er tilfinningaleg
og menningarleg að stórum hluta
og það er eðlilegt þegar litið er til
Íslandssögunnar.
Sjálfur tel ég að samningur um
aðild að ESB, sem almennt væri tal-
inn ógna stöðu landbúnaðarins, verði
aldrei samþykktur í þjóðaratkvæða-
greiðslu. Í reynd má leiða rök að því
að afstaða fólks til þessa þáttar aðildar
geti ráðið úrslitum um lyktir málsins.
Að því gefnu að góður samningur
náist um sjávarútvegsmálin enda tekur
því ekki að kjósa um samning sem nær
því markmiði ekki.
Því er vægi landbúnaðarins langt
umfram efnahagslega stærð hans í
bókhaldi ríkisins og mun miklu skipta
þegar upp er staðið hver afdrif hans
verða. Verkefnið er að semja um að
staða hans sem atvinnugreinar verði
trygg og góð, komi til aðildar. Líkt og
mælt er fyrir um í þingsályktuninni
með aðildarumsókninni frá 2009.
Hvað þýðir aðild að ESB?
Bændum á Íslandi hefur fækkað um
25% á áratug. Búum hefur fækkað
og þau hafa stækkað. Þessi þróun
hefur gengið hraðar fram hér en á
hinum Norðurlöndunum, en staðan
er um margt þokkaleg þótt hún sé æði
misjöfn á milli greina. Sérstaklega er
afkoman ágæt í mjólkuriðnaði sem er
án efa sterkasta greinin innan land-
búnaðarins.
Andstaða meðal bænda við aðild
að ESB er mikil og hefur aukist,
ef eitthvað er. Því þurfum við sem
styðjum umsókn um aðild að standa
ríkan vörð um hagsmuni bænda og ná
þeim með í leiðangurinn sem snýst
ekki um neitt annað að lokum en
að styrkja stöðu lands og þjóðar á
öllum sviðum í leit okkar að nýjum
stöðugleika til framtíðar.
Skýringuna á andstöðu bænda
og búaliðs við aðild að Evrópu-
sambandinu má m.a. finna í sterkum
áróðri forystu Bændasamtakanna
gegn henni, en ekki síður í óvissunni
um hvað breytingarnar hafa í för
með sér. Fólk veit hvað það hefur
og vill forðast breytingar. Það er
skiljanlegt og út frá því á að vinna;
að lágmarka áhrifin og tryggja stöðu
greinarinnar.
Í meginatriðum er munurinn á
stuðningsfyrirkomulagi ESB og
Íslands eftirfarandi:
Stuðningskerfi Íslands við land-
búnaðinn byggist annars vegar á
framleiðslutengdum beingreiðslum
til mjólkur- og dilkakjötsfram-
leiðslu, auk gripagreiðslna út á
nautakjötsframleiðslu. Hins vegar
á tollvernd sem takmarkar verulega
möguleikana á innflutningi, sem
aftur má segja að sé einnig sjálfkrafa
haldið frá vegna fjarlægðar okkar frá
erlendum mörkuðum.
Það sem margir bændur óttast við
aðild að ESB er niðurfelling toll-
verndarinnar frekar en breytingar á
framleiðslutengdum beingreiðslum.
Sumum greinum landbúnaðar myndi
breytt fyrirkomulag stuðnings örugg-
lega gagnast vel, til dæmis greinum
á borð við ferðaþjónustu, hrossarækt
og skógrækt. Breytingarnar hafa mest
áhrif á kjúklinga- og svínakjötsfram-
leiðslu vegna niðurfellingar tolla, en
þó er ekki allt sem sýnist þar.
Einn gamalreyndur svínabóndi
hefur bent á að allt eins gæti aðild að
ESB falið í sér mikil tækifæri fyrir
hans grein þar sem ESB styrkir að
mestu út á landnotkun og landnýtingu
á hvern hektara. Því myndu styrkir til
kornræktar vegna fóðurframleiðslu
snarlækka verð á fóðri og greinin því
verða samkeppnishæf við evrópska
svínaframleiðendur.
Grundvallarmunurinn á kerfi
ESB og íslenska landbúnaðarkerfinu
liggur í því að sambandið hefur að
mestu aftengt stuðningsgreiðslur frá
búvöruframleiðslu, á meðan styrkirnir
eru að mestu framleiðslutengdir hér. Í
augum Evrópuþjóða er traust dreifbýli
mikilvægara en styrkir til tiltekinnar
framleiðslu.
Verði af íslenskri aðild þýðir hún
nýtt starfsumhverfi fyrir landbúnað-
inn. Því þarf að leita sérstakra lausna
fyrir Ísland á vissum sviðum og eru
margir möguleikar til þess þegar litið
er til ríkrar sérstöðu landsins.
Fyrir það fyrsta blasir við að Ísland
yrði skilgreint sem harðbýlt svæði.
Það er skilgreining sem kennd er við
62. breiddargráðu og var tekin upp í
samningum við Finna og Svía. Það
heimilar þeim að styrkja landbúnað-
inn beint úr eigin ríkissjóði burt séð
frá reglum ESB að öðru leyti. Þannig
má mæta ágjöf vegna niðurfellingar
tolla.
Þá er heimild í regluverki ESB að
styðja sérstaklega við fjarlæg svæði
langt utan markaða meginlandsins.
Nefna má svæði á borð við Azor-eyjar
sem er um margt sambærilegt við
Ísland. Ekki síst þar sem staðbundnir
annmarkar á borð við legu lands og
veðurfar hafa mikil áhrif hér og meiri
en á þeim eyjaklasa.
Rökin fyrir þessum undanþágum
og viðurkenningu á sérstöðu eru þau
að viðhalda samkeppnishæfi land-
búnaðarins og koma í veg fyrir að hún
raski búsetu og búgreinum í landinu.
Opnum sóknarfærin
Við blasir að vel er unnt að ná góðum
samningi fyrir íslenskan landbúnað þó
að alltaf verði breytingar, sérstaklega
út af niðurfellingu tollverndar. Þeim
breytingum má mæta með ýmsum
hætti, sem tryggir að greinarnar fari
ekki halloka en sjálfsagt þarf að berjast
hart fyrir því í viðræðuferlinu.
Þvert á móti má leiða líkur að því
að við aðild opnist fjöldi sóknarfæra
fyrir landbúnaðinn þótt gæta þurfi vel
að stöðu einstakra greina við breyt-
ingarnar.
Að þessi markmið náist er ein
helsta forsenda þess að þjóðin sam-
þykki samning um aðild Íslands að
ESB.
En auk hinna afmörkuðu hags-
muna greinarinnar er bændum þó eins
og öðrum atvinnurekendum nauðsyn
þess að fá nothæfan gjaldmiðil og
stöðugt efnahagsumhverfi í formi
lágra vaxta, afnámi verðtyggingar og
án sífelldra sveiflna í gengi.
Björgvin G. Sigurðsson
þingmaður Samfylkingarinnar.
Landbúnaðurinn er lykilatriði
Eins og kunnugt er hefur ESB
bannað viðskipti með selaafurðir.
Þessi afstaða hefur áhrif á lífsaf-
komu fólks á norðurslóðum, sem
byggir afkomu sína á selveiðum,
einkum í Kanada og á Grænlandi.
Þrátt fyrir ítrekuð mótmæli sel-
veiðiþjóða stendur bann ESB
óhaggað.
Norður-Atlantshafs spendýraráðið
(NAMMCO), sem Ísland er aðili að,
hefur t.d. mótmælt innflutningsbann-
inu kröftuglega.
Bann ESB byggir ekki á vísinda-
legum rökum, heldur fyrst og fremst á
hugtakinu um sk. „dýravelferð“, sem
er afar sérstæð og torskilin pólitík
innan ESB. Bent hefur verið á að
selastofnarnir séu stórir og að hófleg
veiði ógnar þeim alls ekki. Bannið
er jafnframt í andstöðu við þá hug-
myndafræði að hver þjóð megi nýta
náttúruauðlindir sínar á sjálfbæran hátt
og bjóða afurðir þeirra til sölu, ef vís-
indaleg rök mæla ekki gegn því. Þá er
bannið furðulegt í ljósi þess að það er
í mótsögn við WTO-samninginn um
alþjóðleg viðskipti, sem Evrópuríkin
eru aðilar að.
Samið við Kínverja
Í nýlegri frétt kanadískra fjölmiðla
kemur fram, að stjórnvöld þar í landi
hafa gert samning við kínversk yfir-
völd um viðskipti með selaafurðir í
Kína og víðar í Austur-Asíu. Um er að
ræða kaup á selkjöti, spiki og skinn-
um. Kanada er að sögn fyrsta landið,
sem flytur selkjöt til Kína, en einhver
markaður mun hafa verið fyrir hendi í
Japan og Kóreu. Samtök frumbyggja
í norðanverðu Kanada hafa fagnað
þessum tíðindum, því að útflutningur
á selaafurðum er afgerandi atriði fyrir
byggð og mannlíf á svæðum þeirra.
Í efnahagslegu tilliti hefur selurinn
sambærilega þýðingu fyrir frum-
byggja Kanada og Grænlands og
þorskurinn hefur hér á landi. Þeir hafa
jafnframt fagnað því að Kínverjar telji
ekki að selveiðar séu stundaðar með
ómannúðlegum hætti.
Hins vegar hafa svokölluð „dýra-
verndarsamtök“ í Kanada og víðar
fagnað banni ESB og benda á að nær
væri að borga frumbyggjum fyrir að
veiða ekki. Spyrja má hvar slík sam-
tök séu stödd í heimi raunveruleikans;
að hafna nýtingu á endurnýjanlegri
náttúruauðlind en mæla í staðinn með
greiðslum úr opinberum sjóðum þar
sem fjármagnið verður m.a. til með
mengandi iðnaði og ágangi á ýmsar
náttúruauðlindir? Þá hafa þessi svo-
kölluðu „dýraverndarsamtök“ dregið
hollustu selaafurða í efa þrátt fyrir
vísindalegar rannsóknir sem sanna
hollustu þeirra.
Gott gengi þrátt fyrir hrakspár
Í ljósi þess að Austur-Asía er þriðji
stærsti kaupandi kanadískra sjávar-
afurða, er líklegt að markaðssetning
selaafurða í Kína muni geta gengið
vel, þrátt fyrir hrakspár og andstöðu
ýmissa svokallaðra „dýraverndarsam-
taka.“
Þótt selveiðar hér á landi séu
ekki umfangsmiklar er því fagnað
ef Kanadamenn finna markað fyrir
selaafurðir. Við munum ávallt styðja
þann grundvallarrétt þjóða að nýta
náttúruauðlindir á sjálfbæran hátt og
ráðastafa afurðum þeirra að eigin vali
og eftir löglegum leiðum.
Þess má geta að fyrir nokkrum
árum hafði Íslendingi tekist að koma
á samningi við Kína um sölu á sel-
kjöti. Yfirvöld hér höfðu gengið frá
leyfum en drógu þau síðan til baka
með þeim afleiðingum að Kínverjar
munu aldrei aftur gera slíka samn-
inga við Íslendinga. Hugmyndin var
að vinna allan sel sem hér veiddist,
ásamt sel frá norskum selföngurum.
Pétur Guðmundsson,
Ófeigsfirði,
formaður Samtaka selabænda.
Selveiðar – réttur frumbyggja:
Kínverjar kaupa sela-
afurðir - Evrópusambandið
bannar innflutning