Bændablaðið - 18.10.2012, Blaðsíða 30

30 Bændablaðið | Fimmtudagur 18. október 2012
Niðurstöður úttektar á verkun og gæðum
heyja í stæðum og flatgryfjum
Hér á landi hefur áhugi kúabænda
á verkun votheys í stæðum og flat-
gryfjum aukist á undanförnum
misserum en þessar verkunar-
aðferðir eru taldar geta dregið úr
kostnaði við fóðuröflun.
Hér verða kynntar nokkrar niður-
stöður verkefnis sem hafði þann
tilgang að kortleggja hlut, verkun
og fóðurgildi votheys í stæðum og
flatgryfjum á tíu völdum kúabúum
á Íslandi, sem og að kanna ástæð-
urnar fyrir vaxandi áhuga bænda
á að verka hey í stæður/flat-
gryfjur. Verkefnið er BS-verkefni
Helga Eyleifs Þorvaldssonar við
Landbúnaðarháskóla Íslands og var
það styrkt af Þróunarsjóði nautgripa-
ræktarinnar.
Kúabúin í úrtakinu eru í Eyjafirði,
Borgarfirði og á miðju Suðurlandi. Í
meðfylgjandi töflu eru þessi stæðu/
flatgryfjubú borin saman við meðal
kúabú og kemur þar fram skýr
munur, einkum í bústærð en einnig
í meðalafurðum (ársnyt) og kjarn-
fóðurnotkun.
Einkenni stæðu/flatgryfjubúanna
felast meðal annars í markvissri
endurræktun og sáðskiptum, en að
jafnaði höfðu 74% túna verið endur-
ræktuð á síðustu tíu árum og yfir-
leitt er stunduð mikil kornrækt með
á mörgum búum, eins og kemur fram
á meðfylgjandi kökuriti. Þá eru sumir
bændur að prófa sig áfram í ræktun á
heilsæði sem hentar sérstaklega vel
til stæðuverkunar.
Ríflega 80% af heyfeng búanna
eru verkuð í stæðum eða flatgryfjum
en afgangurinn er yfirleitt verkaður
í stórböggum. Þá eru bændurnir
farnir að fjárfesta meira í þessari
tækni, til dæmis með því að gera flat-
gryfjur. Þetta kemur vel fram í með-
fylgjandi mynd, sem sýnir aukningu
í flatgryfju verkun á kostnað stæðu-
verkunar milli áranna 2010 og 2011
á þessum búum. Yfirleitt er byrjað að
prófa sig áfram með stæðuverkun en
síðan skipta bændur smátt og smátt
yfir í flatgryfjur með steyptu plani og
veggjum, sem tryggir betri verkun og
nýtingu á fóðri.
Á átta búum voru notaðir ein-
hvers konar múgsaxar við hirðingu
(dragtengdir, sjálfkeyrandi eða á
heyhleðsluvagni) en á tveimur búum
voru notaðir heyhleðsluvagnar með
fjölhnífabúnaði). Við gjafir voru
á sex búum notaðir svokallaðir
blokkarskerar en á hinum búunum
voru notaðir stæðuskerar. Munurinn
á þessum tækjum kemur skýrt fram á
meðfylgjandi myndum. Gjaftæknin
er þrenns konar; heilfóðrun (sex bú),
Weelink-sjálffóðrunarkerfi (tvö bú)
eða gefið beint á fóðurgang (tvö bú).
Á þremur búum voru ekki notuð
íblöndunarefni í heyið.
Alls töldu níu af tíu bændum að
verkunaraðferðin hefði fyllilega stað-
ist væntingar en svör bænda (einn
eða fleiri) við öðrum spurningum
eru tekin saman hér á eftir;
Af hverju var skipt yfir í stæðu-/
flatgryfjuverkun úr stórbagga-
verkun?
1. Minni kostnaður og vinna við
heyskap og heilfóðrun
2. Jafnara fóður
3. Minna brottkast (skemmt fóður)
4. Hærra fóðrunarvirði (meira át)
5. Geymist betur
Hverjir eru helstu ókostir og vanda-
mál sem komið hafa upp?
1. Hitamyndun eftir að stæður eru
opnaðar fyrir gjafir
2. Stæðu- og flatgryfjuverkun er
vandasamari en stórbaggaverkun
3. Erfitt getur verið að opna og
taka úr stæðum í miklum snjó
eða frostum
4. Rokskemmdir á yfirbreiðslum
og fóðri
5. Vond lykt
6. Meiri vinna að skera og gefa
fóðrið borið saman við stór-
bagga. Þó gátu fimm af tíu
bændum ekki nefnt neina ókosti
eða vandamál sem komið hefðu
upp við þessar aðferðir.
Hvernig lágmarkar þú hitamyndun
í stæðum?
1. Mjóar og langar í staðinn fyrir
breiðar og stuttar stæður
2. Vönduð og mikil þjöppun
3. Mikil ferging, vandaður frá-
gangur og rétt staðsetning
a. Tvöfalt plast (þunnt
næst fóðrinu og þykkt yfir)
b. Þéttriðið net breitt yfir
þykka plastið (dregur úr ágangi
fugla)
c. Dekk eða sandpoka til
aðfergja plastið og mikið af
þeim
d. Möl yfir plastenda á jöðrum
(vandamál í frostum við gjafir)
eða fergja með stórböggum
4. Gefa jafnt og þétt úr hverri
stæðu
Athuganir og mælingar frá
úrtaksbúunum
Á búunum voru tekin heysýni um
leið og rúmmál og rúmþyngd var
mæld. Sýnin voru efnagreind á rann-
sóknastofu Landbúnaðarháskóla
Íslands á hefðbundinn hátt og strá-
lengd mæld, sem er mælikvarði á
gæði söxunar. Helstu niðurstöður eru
Helgi Eyleifur Þorvaldsson
Athuganir og mælingar frá úrtaksbúunum
95% fráviksmörk
Meðaltal Lægri Hærri
Rúmmál stæðu, m3 475 280 611
Rúmþyngd, kg/m3 471 339 643
Heyþurrefni, % 39 19 55
Þurrefni/rúmmetra, kg 163 103 220
Strálengd heys (söxun), sm 5,7 3,4 8,2
Sýrustig, pH 4,3 3,6 5,1
Meltanleiki þurrefnis, % 72,3 66,5 79,2
Próteinhluti þurrefnis, % 13,8 11,9 15,9
NH4-N, % 5,5 2,2 8,8
Árskýr, fjöldi 38,5 73,9 92
Ársmjólkurframleiðsla, tonn 209,3 447,4 114
Meðal ársnyt/árskú, tonn 5,4 6,2 14
Kjarnfóður, tonn/árskú 0,8 1,1 41
Fita, % 4,2 4,1 -3
Prótein, % 3,4 3,3 -2
Blokkskeri á skotbómulyftara.
Vel skorinn kubbur sem skilur eftir sig snyrtilegt skurðarsár. Þjöppun er
Stæðuskeri.