Fréttablaðið - 27.09.2012, Síða 23

FIMMTUDAGUR 27. september 2012 23
Ég og allir Færeyingar höfum þá ósk til handa Íslendingum að
ferlið að nýrri stjórnarskrá verði
bæði réttlátt og heppilegt. Miklu
máli skiptir að ótvírætt samkomu-
lag um náttúruauðlindir landsins
fái sinn verðuga sess í stjórnar-
skránni.
Fyrir tæpum 30 árum fengu
íslenskir útgerðarmenn
svo víðtæk yfirráð yfir
hinum lifandi auðlindum
hafsins að þeir hafa að
mestu litið á auðlindirn-
ar sem sína eign. Næst-
um því eins og lóðina
sína. Næstum því eins
og húsin sín. Sá er gjöf-
ina gaf – íslenska þjóðin
– áleit líka yfirráðin vera
meira eða minna töpuð.
Eftir langvarandi
þr ýst i ng , ú rsk u r ð
Alþjóðamannréttinda-
dómstólsins í málinu
og eftir að tillagan að
stjórnarskrá Íslands
hefur staðfest það er
vonarglæta í augsýn:
auðlindin getur nú aftur fengið
sess sem hin sjálfsagða félagseign
þjóðarinnar allrar.
Eins og hún er hér í Færeyjum.
Því hér í eyjum leikur enginn vafi
á hver á auðlindina. Hana eigum
við öll og hún skal þjóna þjóðinni
allri. Bæði í lögum, í stjórnsýslu-
hefðum sem og manna á milli, ríkir
enginn vafi – hafið er sameigin-
legt forðabúr þjóðarinnar. Síðan
við öðluðumst til þess frelsi höfum
við meðhöndlað gjafir náttúrunnar
sem eign okkar allra, allt annað er
óhugsandi.
Almennt er túlkun manna í Fær-
eyjum sú að rétturinn til hvals og
fiskjar sé okkar allra. Við getum
látið öðrum réttinn að hluta í tak-
markaðan tíma en fullur og eilífur
réttur til auðlindanna er félagseign
okkar allra á meðan umhverfinu
þóknast svo.
Þvílík auðæfi virðast þó vera
fólgin í veiðiréttindum í hafinu að
útgerðarmenn og samtök þeirra
beita sér af öllu afli til að standa
fremstir í röðinni þegar stjórn-
málamenn deila út réttindum.
Sama afli beita útgerðarmenn
þegar kemur að hagsmunavörn
þeirra gagnvart þjóðinni.
Þótt það standi í gildandi lögum
um fiskveiðar að fiskiauðlindin sé
„eign þjóðarinnar“ þá meðhöndla
stjórnmálamenn þessa eign eins og
væri hún í eigu lítils útvalds hóps
Færeyinga. Þessi útvaldi hópur fær
á hverju ári úthlutaða alla þá auð-
lind sem fiskurinn er, sem gjöf að
verðmæti tuga milljarða íslenskra
króna, þó svo að hinir útvöldu séu
auðmenn.
Í Færeyjum – eins og á
Íslandi – gera stjórnvöld
gífurlegan mun á þegn-
um landsins þegar að
auðlindamálum kemur.
Örfáir þegnar fá að gjöf
auðlindir upp á tugi
milljarða króna en fjöld-
inn ekkert og í báðum
löndum er um að ræða
grófa mismunun sem
við munum einn góðan
veðurdag líta á með van-
þóknun.
En í Færeyjum – eins
og á Íslandi – er gerð til-
laga að nýrri stjórnar-
skrá sem á ótvíræðan
hátt staðfestir venjuleg-
an sameiginlegan eign-
arrétt á öllum auðlindum.
Af reynslunni í Færeyjum get ég
sagt að það skiptir miklu máli að fá
þessi grundvallarréttindi staðfest
í æðstu lögum landsins – í sjálfri
stjórnarskránni. Því þótt lög með
lægri réttarheimildastöðu stað-
festi sameiginlegan rétt þjóðar-
innar á auðlindum hafsins þá fara
stjórnmálaflokkarnir með auð-
lindina eins og eigin tromp í póli-
tíska spilinu.
Verði málinu ekki lyft svo hátt
að stjórnarskrá landsins staðfesti
sameiginlegan eignarrétt á fiski-
auðlindum landsmanna, líkt og hún
staðfestir tjáningarfrelsi þeirra og
réttinn til að safnast saman, þá er
hætta á að eignarrétturinn tapist.
Svo gráðugir eru útgerðarmenn í að
sölsa hann undir sig og svo mikil
eru framtíðarverðmæti hans.
Með þessum fáu orðum ætla ég
að óska ykkur góðrar gæfu með
þjóðaratkvæðagreiðsluna 20. októ-
ber.
Almennt
er túlkun
manna í
Færeyjum sú
að rétturinn
til hvals og
fiskjar sé
okkar allra.
Undir lok átjándu aldar gerðu bandarískir þrælar uppreisn
gegn kúgurum sínum og vildu
frelsi. Kúgararnir vildu reyndar
líka frelsi, frelsi frá alríkinu banda-
ríska til að halda þræla. Þess vegna
var þetta réttnefnt frelsisstríð.
Uppreisninni lauk með sigri þræl-
anna og annarra sem skildu frelsis-
hugsjónina þeirra skilningi. Þetta
var vorið í Norður-Ameríku. Þess-
ir vindar bárust einnig til Frakk-
lands og þar var gerð bylting undir
yfirskriftinni „frelsi, jafnrétti og
bræðralag“. Vorið var komið til
Evrópu. Það gerði reyndar hret,
mörg hret og frelsið reyndist síður
en svo auðfengið.
Vorið kom líka til Íslands, smátt
og smátt þokaðist samfélagið nær
því að geta talist samfélag jafn-
ingja. Ekki af því að allir væru
beinlínis jafnir, heldur vegna þess
að hrein og klár mismunun studd af
yfirvöldum og fest í lög var numin
úr gildi. Þetta gerðist m.a. með því
að konur fengu kosningarétt, verka-
menn á skipum fengu rétt til að
sofa, börn og ungmenni fengu rétt
til að ganga í skóla og gamalt fólk
fékk tækifæri til að hætta að vinna
án þess að lenda á vonarvöl.
Eftir því sem frelsið jókst, og
eftir því sem fleirum hlotnaðist
sjálfstæði og sjálfræði til að nýta
sér það svigrúm sem aukið frelsi
veitti, komu í ljós nýir hópar fólks
sem bjuggu ekki bara við bág efna-
hagsleg kjör heldur yfirgripsmikl-
ar frelsisskerðingar. Hér á ég við
fólk sem bjó við fötlun. Til skamms
tíma hefur líf fólks með fötlun verið
undir gæsku og góðvild annarra
komið. Stuðningur við þennan hóp
miðaði fyrst við að gera því kleift
að lifa af, kannski líka að gefa for-
eldrum og öðrum aðstandendum
svigrúm til að sinna vinnu og eigin
áhugamálum. Á síðustu árum hafa
þær raddir heyrst að þessu fólki
bæri frelsi og jafnrétti ekki síður
en öðrum. Þessar raddir hafa ekki
síst heyrst frá því fólki sem sjálft
býr við fötlun, því eins og öðrum
finnst því lítilsvirðing í því fólg-
in að vera upp á gæsku og góðvild
annarra komið. Það vill fá að vera
sjálfstætt, fá að taka þátt í þjóðlíf-
inu, setja sér sín eigin markmið og
vinna að þeim eftir eigin getu. Það
vill fá að stjórna eigin lífi sjálft.
Nýlegar hugmyndir um skyldur rík-
isins við fatlaða hafa einmitt þessa
hugmyndafræði að leiðarljósi.
Það er skylda ríkisins að búa svo í
haginn fyrir fólk sem er með fötlun
að það sjálft og aðstandendur þess
geti lifað með reisn. Þetta er reynd-
ar ekki sérstök skylda ríkisins við
fólk með fötlun, heldur hefur rík-
isvaldið þá skyldu gagnvart öllum
borgurum að þeir eigi þess kost að
lifa með reisn.
Um þetta ætti að vera víðtæk
sátt. Enginn sem hefur lágmarks-
skilning á mannréttindum ætti að
vilja mæla þessu mót. Þess vegna
brá mér í brún þegar ég sá í blaði
um daginn eftirfarandi orð: „Það
þarf líka að stokka upp í kerf-
inu. Ég er í hópi þeirra sem hafa
áhyggjur af því að það sé verið
að ríkisvæða náungakærleikann.
Í stað þess að við sameinumst til
stuðnings náunga okkar sem á erf-
itt t.d. í gegnum eigin framlög með
vinnu eða fjármunum, kirkjufélög,
sjálfboðasamtök, er öllu vísað á
ríkisstofnanir, af því að skattarnir
og bótakerfi eigi að sjá um alla þá
sem þurfa á hjálp að halda, aldraða,
sjúka, fatlaða eða atvinnulausa.“
Mér brá í brún því ég hafði ekki
skilið stuðning við þá sem höll-
um fæti standa sem ríkisvæðingu
náungakærleikans, heldur sem við-
leitni ríkisins til að stuðla að frelsi
og réttlæti – til að tryggja að fólk
njóti mannréttinda. Skattarnir og
bótakerfið eiga meðal annars að
tryggja öllum mannsæmandi líf,
þ.e. líf sem byggist á því að mann-
réttindi séu virt, hvernig sem fólk
er til líkama og sálar. Betur má ef
duga skal, en viðleitnin er þó í þessa
átt. Sjálfstæði og sjálfræði fólks er
auk þess forsenda þess að samfé-
lagið geti einkennst af vináttu og
virðingu fólks – náungakærleika –
því einungis meðal jafningja getur
vinátta verið sönn og gagnkvæm.
Á miðöldum varð fólk, sem þurfti
á hjálp að halda, iðulega að reiða sig
á gæsku og góðvild annarra. Lífs-
áform þess voru algjörlega undir
öðrum komin og framfærslan
byggð á betli. Þetta fólk bjó því við
kjör sem voru líkari kjörum þræla
en frjálsra manna. Þegar ég sá
þessa tilvitnun að ofan fannst mér
ég heyra bergmál frá miðöldum.
Samt var höfundur orðanna sam-
tímamaður í stjórnmálum, Árni Sig-
fússon bæjarstjóri í Reykjanesbæ,
sem sagði líka að Alþingi væri of
lítill staður fyrir hann (Reykjanes,
20. september 2012, bls. 8-9).
Frelsi og sjálfræði –
eða bergmál frá miðöldum
Í liðinni viku komst leiðara-höfundur Fréttablaðsins svo
skemmtilega að orði að það væru
hagstjórnarmistök að lækka skuld-
ir íslenskra heimila. Þá hélt hann
því einnig fram að slík aðgerð
kostaði ríkissjóð alltof mikið
án þess að leggja fram nokkra
útreikninga fyrir þeirri fullyrð-
ingu.
Eitt helsta hagræna vanda-
mál Íslands í dag eru gríðarlegar
skuldir heimilanna. Þetta heyrum
við frá Alþjóðagjaldeyrissjóðn-
um sem og helstu hagfræðingum
landsins. Framsóknarflokkurinn
hefur allt frá síðustu kosning-
um lagt áherslu á að koma heim-
ilum í skuldavanda til hjálpar og
hefur nú komið fram með nýja til-
lögu sem gengur út á það að skatt-
kerfið verði nýtt til að grynnka á
þessum skuldum. Framsókn legg-
ur til að hluti afborgana fasteigna-
lána verði frádráttarbær frá tekju-
skatti og skattaafslátturinn verði
lagður beint inn á höfuðstól við-
komandi fasteignaláns. Ef niður-
staðan verður sú að afslátturinn
eigi að vera 20% af 100 þúsundum
eru 20 þúsund kr. greiddar inn á
höfuðstólinn sem þá lækkar um þá
upphæð.
Við teljum eðlilegt að meðfram
þessu færi lánveitandi höfuð-
stól lánsins niður í 100% af fast-
eignamati þar sem heimtur lána
verði betri og þar af leiðir minni
afföll fyrir lánveitanda þegar upp
er staðið. Með þessu móti skap-
ast jákvæður hvati fyrir fólk til
að standa í skilum með lán sín og
betri staða heimilanna leiðir til
meiri veltu í samfélaginu. Flestir
sjá að þessi þróun væri hagfræði-
lega jákvæð fyrir Ísland.
Þessi tillaga Framsóknar hefur
sem fyrr segir fengið þá gagnrýni
að kosta ríkissjóð alltof mikið. Enn
og aftur leiðum við hugann að því
hvað það kostar að gera ekki neitt.
Hvað kostar að hafa heimilin stöð-
ugt áfram í fjárhagslegri spenni-
treyju? Réttast er að skoða alla
þessa þætti áður en skrifuð eru
vanhugsuð orð með pennann að
vopni.
Fyrirtæki, bankar og stór-
eignamenn hafa hingað til notið
úrlausna í sínum skuldavandræð-
um. Það er okkar trú og stefna að
nú sé komið að fólkinu í landinu.
Hagstjórnarmistök
að lækka skuldir?
Þjóðareignina
í stjórnarskrána
Samfélagsmál
Ólafur Páll
Jónsson
dósent í heimspeki
við Menntavísindasvið
Háskóla Íslands
Fjármál
Gunnar Bragi
Sveinsson
þingflokksformaður
Framsóknar
Ný stjórnarskrá
Hermann
Oskarsson
Færeyingur
69.990
Finlux 32FLX905U
WWW.SM.IS
Innbyggður margmiðlunarspilari
Tækið er búið margmiðlunarviðmóti og USB tengi, þannig
að hægt er að tengja USB lykil eða flakkara við tækið og
horfa á ljósmyndir og kvikmyndir. Styður öll helstu snið, t.d.
DivX, MKV, MP3 og JPG.
Vel tengjum búið
Tækið er með öllum helstu tengimöguleikum sem þarf í
dag, 2xHDMI, Scart, VGA, Audio In, heyrnartólstengi og
USB tengi þannig að ekkert mál er að tengja leikjatölvur,
heimabíó, heyrnartól og margt fleira við tækið.
Einfalt en vandað
32" Finlux sjónvarp
með stafrænum
DVBT móttakara,
USB tengi og
innbyggðum
margmiðlunar-
spilara.
Góð myndgæði
Tækið er með vönduðum LCD skjá með 1366x768 punkta upplausn og
5ms svartíma með progressive scan sem gefur skarpa og góða mynd.
CI kortarauf
Tækið er með innbyggðri CI kortarauf þannig að þeir sem eru með
Digital Ísland frá Vodafone geta losnað við afruglarann frá Vodafone
Digital Ísland og fá CA tengi sem er smellt í tækið.