Fréttablaðið - 08.12.2012, Blaðsíða 48

8. desember 2012 LAUGARDAGUR| HELGIN | 48
Mohammed Morsi var kosinn for-seti Egyptalands í júní síðastliðnum. Hann hlaut 51,7 prósent atkvæða í
seinni umferð kosninganna en mót-
frambjóðandinn Ahmed Shafik
hlaut 48,3 prósent. Aðeins munaði
nokkrum prósentum á fylgi þeirra.
Þetta voru fyrstu frjálsu for-
setakosningarnar í sögu landsins.
Morsi leit á sig sem fulltrúa bylt-
ingarhreyfingarinnar sem kollvarp-
aði veldi Hosni Mubaraks í byrjun
árs 2011. Shafik var hins vegar síð-
asti forsætisráðherra Mubaraks og
almennt talinn fulltrúi gömlu valda-
klíkunnar.
Margvíslegar rætur
Það sem flækti málið var að stór
hluti hreyfingarinnar sem steypti
Mubarak af stóli leit alls ekki á
Morsi sem fulltrúa sinn heldur sem
fulltrúa íslamista sem vilja að ísl-
ömsk trú verði grundvöllur stjórn-
skipunar Egyptalands.
Uppreisnarhreyfingin sem fór af
stað í Egyptalandi eins og víðar í
arabaheiminum á fyrstu mánuðum
ársins 2011 átti sér margvís legar
rætur: óánægju með þrúgandi
ofríki þáverandi stjórnvalda og þrá
eftir betri lífskjörum og virkari
áhrifum almennings í stjórn lands-
ins.
Nokkuð stór hluti mótmælenda-
hópsins virðist beinlínis hafa horft
til Vesturlanda og gert sér vonir um
lýðfrelsi og lýðræði í vestrænum
anda þar sem veraldlegt frjálslyndi
næði yfirhöndinni í stjórn skipan
landsins. Íslömsk trú ætti ekki
frekar en önnur trú að vera grund-
völlur ríkisins í neinum skilningi.
Fengu ekki meirihluta
Þessi hópur var samt greinilega
ekki nógu stór til að geta með
atkvæðamagni sínu tryggt að í
forsetaembættið kæmist einstak-
lingur sem hann væri fyllilega sátt-
ur við. Frá upphafi var því í röðum
þessa hóps kraumandi óánægja
með Morsi, ekki síst þar sem hann
er sérlegur fulltrúi Bræðralags
múslíma, öflugustu samtaka íslam-
ista í arabaheiminum.
Þessi hópur var heldur ekki
nógu stór til að tryggja sér meiri-
hluta á þingi landsins, þar sem ísl-
amistar eru í meirihluta. Hann var
heldur ekki nógu stór til að tryggja
sér meirihluta á stjórnlagaþinginu,
sem fékk það hlutverk að semja
nýja stjórnarskrá fyrir Egypta-
land, því þar eru íslamistar líka í
meirihluta.
Íslamistar
Íslamistar eru hins vegar mis-
jafnlega róttækir. Einungis lítill
minnihluti vill í raun að ströng-
ustu afbrigði trúarlaganna verði
allsráðandi í samfélaginu, með til-
heyrandi trúarlögreglu og hörðum
refsingum.
Mikill meirihluti múslíma er
samt sem áður fullkomlega sáttur
við að íslömskum gildum verði
gert hátt undir höfði í stjórn skipan
landsins – rétt eins og margir
kristnir menn hafa enn í dag ekk-
ert á móti því að kristileg gildi séu
í hávegum höfð í stofnunum sam-
félagsins; án þess að þar séu endi-
lega neinar öfgar á ferð, og án þess
að það sé endilega að öllu leyti
hugsað ofan í kjölinn.
Einræðistilburðir
Í Egyptalandi sauð hins vegar
upp úr þegar Morsi tók sér nán-
ast alræðisvöld með svonefndri
stjórnlagayfirlýsingu hinn 22.
nóvember síðastliðinn.
Sjálfur sagðist hann neyddur
til að grípa til þessa úrræðis til
þess eins að tryggja að markmið
byltingarinnar gegn Mubarak
næðust og koma í veg fyrir að þær
stjórnar skrárumbætur sem lofað
hafði verið að ráðast í yrðu að
engu. Um leið og ný stjórnskipun
tæki gildi myndi þessi stjórnlaga-
yfirlýsing sjálfkrafa falla úr gildi.
Völd forsetans yrðu þá í samræmi
við það sem nýja stjórnarskráin
segði til um.
Ástæðan fyrir ótta Morsis um
afdrif stjórnarskrárinnar er fyrst
og fremst afstaða æðsta dómstóls
landsins, stjórnlagadómstólsins,
sem í júní kvað upp þann úrskurð
að þingkosningarnar, sem haldnar
voru fyrr á árinu og skiluðu íslam-
istum meirihluta á þinginu, hefðu
brotið í bága við stjórnarskrá
landsins.
Átök við dómarana
Þar með voru íslamistar að eigin
mati komnir í eins konar stríð við
dómarana sem taldir voru grímu-
lausir fulltrúar gömlu valdaklík-
unnar, enda flestir skipaðir í emb-
ætti á valdatíma Mubaraks.
Þegar hætta þótti á að dómstóll-
inn myndi einnig ógilda kosningu
til stjórnlagaþingsins, og hafði sett
úrskurð um lögmæti þeirra kosn-
inga á dagskrá sína nú í byrjun
desember, lét Morsi til skarar
skríða og gaf út tilskipun sína. Í
henni fólst einkum tvennt: Að dóm-
stólar landsins gætu ekki ógilt
neinar ákvarðanir forsetans, og
að dómstólar landsins gætu ekki
ógilt starfsemi stjórnlagaþingsins.
Kapphlaup við tímann
Ekki var reyndar að sjá að æðsti
dómstóllinn ætlaði að taka mark
á þessari forsetatilskipun og þess
vegna hraðaði stjórnlagaþingið
afgreiðslu nýju stjórnar skrárinnar;
samþykkti hana á næturfundi í síð-
ustu viku, tveimur dögum áður en
dómstóllinn hugðist kveða upp
úrskurð sinn um lögmæti eða ólög-
mæti stjórnlagaþingsins.
Dómararnir brugðust við með
því að fara í verkfall, og þar með
er dómskerfið í reynd lamað. Og
þar við situr, líklega að minnsta
kosti þangað til þjóðin hefur sagt
álit sitt á nýju stjórnarskránni um
næstu helgi.
Átökin harðna
Síðustu dagana hafa átökin í land-
inu harðnað jafnt og þétt. Fjöldi
fólks hefur tekið þátt í mótmælum
nánast daglega, og æ oftar snúast
þau upp í óeirðir með grjótkasti
og barsmíðum sem nú þegar hafa
kostað nokkur mannslíf.
Þarna eigast við stuðningsmenn
Morsis annars vegar, sem einkum
virðast vera íslamistar tengdir
Bræðralagi múslíma, og hins
vegar andstæðingar hans, sem
virðast ýmist koma úr röðum lýð-
ræðishreyfingarinnar gegn Mub-
arak eða úr röðum fylgismanna
gömlu valdaklíkunnar í kringum
Mubarak.
Guðsteinn
Bjarnason
gudsteinn@frettabladid.is
Deilur forseta við dómarana
Tæpum tveimur árum eftir að Egyptar steyptu Mubarak af stóli eru þeir aftur farnir að fjölmenna á götum að krefjast
afsagnar forseta. Deilurnar snúast um nýja stjórnarskrá, sem borin verður undir þjóðina í lok næstu viku, og um þau
alræðisvöld sem Morsi forseti hefur tekið sér en segir einungis ætluð til að tryggja að ný stjórnskipan verði að veruleika.
HREIÐRAÐ UM SIG Á TAHRIR-TORGI Um síðustu helgi höfðu þúsundir mótmælenda hreiðrað um sig á þessu torgi í Kaíró, sem
var miðpunktur uppreisnarinnar gegn Mubarak. Mótmælendurnir krefjast þess að Morsi hætti við að keyra nýja stjórnskipan í
gegn og segi helst af sér. Hann segist reiðubúinn í viðræður en vill hvergi gefa eftir. NORDICPHOTOS/AFP
HÆSTIRÉTTUR Æðsti stjórnlagadómstóll Egypta-
lands hefur gert athugasemdir við framkvæmd
kosninga til þings og stjórnlagaþings, og þess vegna
verið sakaður um að standa í vegi fyrir umbótum.
NÝJA ÞJÓÐÞINGIÐ Efnt var til kosninga til beggja
deilda nýs þings í lok síðasta árs í áföngum og
stóðu í nokkrar vikur. Efnt verður til þingkosninga
að nýju eftir að ný stjórnskipan tekur gildi.
STJÓRNLAGA-
ÞINGIÐ Amr
Darrag, fram-
kvæmdastjóri
stjórnlagaráðsins,
með eintak af
nýju stjórnar-
skránni sem
borin verður
undir þjóðina
um næstu helgi. Í
henni er ekki gert
ráð fyrir öðrum
trúarbrögðum en
íslam, gyðing-
dómi og kristni.
FORSETINN Mohammed Morsi
er leiðtogi Frelsis- og rétt-
lætisflokksins, sem er stærsti
flokkurinn á nýkjörnu þjóðþingi
landsins. Flokkurinn er með sterk
tengsl við Bræðralag múslíma
en boðar lýðræðisumbætur og
heitir því að hafa mannréttindi
í hávegum. Þrátt fyrir að Morsi
hafi lengi verið framarlega í
forystusveit Bræðralags múslíma
varð hann ekki almennt þekktur í
Egyptalandi fyrr en hann bauð sig
fram til forseta síðastliðinn vetur.
BRÆÐRALAG
MÚSLÍMA
Mohammed
Badie er leið-
togi Bræðralags
múslíma sem
var stofnað í
Egyptalandi
árið 1928 til að
vinna gegn vest-
rænum áhrifum.
Samtökin voru
lengi bönnuð en
urðu engu að
síður áhrifamikil
víða í araba-
heiminum.
HERFORINGJARÁÐIÐ Eftir að Mubarak var steypt
af stóli tók herráðið að sér að stjórna landinu en
lofaði umbótum og afhenti Morsi völdin í sumar.
1953-58 Muhammad Naguib
Einn af leiðtogum herforingjabylt-
ingarinnar gegndi embættum bæði
forseta og forsætisráðherra, auk þess
að fera formaður byltingarráðsins.
1958-70 Gamal Abdel Nasser
Annar helstu leiðtogi herforingjabyltingarinnar tók
við af Naguib þegar byltingarráðinu þótti Naguib
ætla að taka sér of mikil einræðisvöld.
1981-2011 Hosni Mubarak
Var yfirmaður flughersins og varnarmálaráðherra í
stjórn Sadats. Gerður að varaforseta 1975 og tók við
forsetaembættinu þegar Sadat var myrtur.
1970-81 Anwar Sadat
Var yfirmaður í hernum og tók þátt í herfor-
ingjabyltingunni 1952. Þingforseti og síðar
varaforseti þar til hann tók við af Nasser við lát
hans.
1920-52 Farouk, konungur Egyptalands
Farouk var í reynd síðasti konungur landsins, þótt nýfæddur
sonur hans hafi formlega verið gerður að konungi í tæpt ár.
Valdhafar Egyptalands
1920 1930 1940 1950 1960 1970 1980 1990 2000 2010
1952
Bylting
herforingjanna
2011 Bylting
almennings
2012 Mohammed Morsi
Áður lítt þekktur fulltrúi Bræðralags
múslima sigraði í fyrstu lýðræðislegu
forsetakosningum landsins og tók við
embættinu í sumar.
VALDATAFL Í EGYPTALANDI