Vísbending - 01.12.2009, Page 2

Vr
ISBENDING
v --------
Ofug Laffer-áhrif á íslandi?
Hannes Hólmsteinn
Gissurarson
Prófessor
Forystumenn stjórnarflokkanna tala
um að hækka fjármagnstekjuskatt
og ýmsa aðra skatta, til dæmis
tekjuskatt á fyrirtæki og einstaklinga. Vilja
þeir með því bæta úr hinni skyndilegu
fjárþörf ríkisins vegna bankahrunsins. En
málið er ekki eins einfalt og þeir halda.
Gætu valdsmenn ákveðið einhliða tekjur
sínar, þá væri ekki vandlifað í gamla
fangahúsinu við Lækjargötu. Fyrr eða
síðar rekast allir skattheimtumenn á ýmis
lögmál um skatta, sem stafa ekki síst af
því, að venjulegir borgarar bregðast við
nýjum skilyrðum, breyta hegðun sinni.
Lægri skattar gefa
minni tekjur
Eitt af því, sem valdsmenn verða að taka
tillit til, eru Laffer-áhrifin, sem svo má
kalla. Þeim er lýst á 1. mynd með hinum
fræga Laffer-boga. Þegar skattheimta er
aukin, tekið til dæmis hærra hlutfall af
tekjum manna í skatt, aukast skatttekjur
ríkisins í fýrstu. Síðan tekur skattstofninn
að minnka af ýmsum ástæðum: Skattskil
versna, menn minnka við sig vinnu, gróði
fýrirtækja snýst í tap. Loks kemur að
því, að skatttekjur ríkisins minnka með
aukinni skattheimtu. Meiri sókn skilar
minni afla.
Ef ríki er komið hægra
megin (öfugum megin)
á Laffer-bogann,
þá getur það aukió
skatttekjur sínar
meö því að minnka
skattheimtu, lækka til
dæmis hlutfallið, sem
menn þurfa að greiða
af tekjum sínum í skatt.
Mynd 1: Laffer-boginn
í þessu felst það snjallræði, sem hag-
fræðingurinn Arthur Laffer benti stjórn-
málamönnum á. Ef ríki er komið hægra
megin (öfugum megin) á Laffer-bogann,
þá getur það aukið skatttekjur sínar með
því að minnka skattheimtu, lækka til
dæmis hlutfallið, sem menn þurfa að
greiða af tekjum sínum í skatt. Hér á
Islandi mátti greina ýmis jákvæð Laffer-
áhrif í tíð hægri stjórnarinnar, sem sat
1991-2004 og lækkaði skatta. Skýrust
voru þau á tekjuskatt fýrirtækja, sem
lækkaði úr 50% 1989 í 18% 2003 (og
síðar í 15%). Þótt skattheimtan færi niður
í nær þriðjung af því, sem hún hafði áður
verið, hækkuðu skatttekjurnar, ekki aðeins
að krónutölu, heldur líka sem hlutfall af
landsframleiðslu. Þetta sést á 2. mynd, en
hugmyndin að henni er sótt til bandaríska
hagfræðingsins Edwards S. Prescott.
Meginskýringin á auknum skatttekjum
var auðvitað góðærið frá 1995: Tap
Mynd 2: Við lægri tekjuskatt á fyrirtæki
jukust skatttekjur af þeim
w
c
'!Z
E
V
(0
tn
1985 1990 1995 2000 2003
Skatttekjur vimtri ás, skattprósenta htegri ás. Heimild: FjármálaráðuneytiS.
2 VfSBENDING • 48. TBL. 2009