Dagblaðið Vísir - DV - 08.03.2007, Qupperneq 7

DV Fréttir fimmtudagur 8. mars 2007 7
Verðum að finna fólkið
ljósar. Og hvað ætlum við að gera
til þess að takast á við þetta? Við
höfum peninga og við höfum úr-
ræði. Nú þarf viðhorfsbreytingu.
Það þarf viðhorfsbreytingu í sam-
félaginu, en fyrst og fremst þurf-
um við að höfða til valdhafanna
sem hafa spilin á hendi.“
Rangar tölur
Á skrá hjá Geðhjálp eru 46
heimilislausir einstaklingar.
Sveinn segir listann ekki vera
tæmandi því að þarna inni sé
ekki fólk sem var í Byrginu. „Fé-
lagsmálaráðuneytið telur að í
höfuðborginni séu níu manns á
götunni. Öll úrræðin miðast við
þessa tölu. Það var gerður samn-
ingur milli félagsmálaráðuneytis
og velferðarsviðs Reykjavíkurborg-
ar um að borgin hýsti tíu heimilis-
lausa.“ Sveinn spyr hvar heilbrigðis-
þjónustan komi þarna nærri. Hann
telur að þarna séu menn að forðast
vandann. „Einar Oddur Kristjánsson
átti sennilega kollgátuna þegar hann
sagði um daginn að þetta snérist að-
eins um peninga,“ segir Sveinn.
Hann segir að auðvitað sé mun
dýrara að hafa þetta fólk á sjúkra-
stofnunum en undir verndarvæng
trúfélaga. „Það er bara álíka fá-
ránlegt að láta trúfélögin sjá um
þetta fólk eins og að láta þau sjá
um krabbameinssjúklinga og hjart-
veika. Þannig mætti örugglega spara
stórfé, en við erum í öllum tilfellum
að tala um sjúklinga.“
Á leið til glötunar
Hvað skyldu margir þeirra sem
dvöldu á Breiðuvík og í Byrginu hafa
leitað eftir þeirri aðstoð sem boð-
ið er upp á? „Matthías Halldórsson
landlæknir segir mér að 26 manns
hafi sóst eftir þessari aðstoð. Ég held
að meirihlutinn séu menn sem voru
á Breiðuvík. Þetta segir okkur strax
að þetta er ekki að virka. Byrgið eitt
og sér hýsti 25 til 40 manns. Hvar
skyldi þetta fólk vera,“ spyr Sveinn.
Hann kveðst hafa verið í sambandi
við aðstandendur fólks úr Byrginu
sem nú reyti hár sitt vegna þess að
ættingjarnir séu á hraðri leið til glöt-
unar. „Þessi leið, sem valið var að
fara, dugar aðeins fyrir lítinn hluta
þessa fólks.“
BReiðavík Í heildina hafa 26
manns notfært sér aðstoð sem
boðið var upp á. meirihluti þeirra
eru fyrrverandi vistmenn á
upptökuheimilinu á Breiðuvík.
sveinn þekkir til þess að menn sem
dvöldu fyrir vestan hafi framið
sjálfsmorð. Hann segir augljóst að
mikið sé í húfi.
Helgin 2.–4. febrúar 2007 dagblaðið vísir 5. tbl. – 97. árg. – verð kr. 390
F r j á l s t , ó h á ð d a g b l a ð
10 0
breiðuvíkurbörnin
Öðlaðist
nýtt líf
Grétar Mar Jónsson
Stofna félög í Hollandi
Sleppa við Skattinn
Fiskisúpan
úr Ólafshúsi
Ásthildur
Sturludóttir
Ragnar Björnsson
Fann ÁStina
Á netinu
handboltamömmurnar
börnunum
misþyrmt
árum saman
Vitneskjan um harkalega
meðferð ungra drengja
í Breiðuvík var falin.
Skýrsla þar um var gerð að
trúnaðarmáli og það var
ekki fyrr en DV leitaði að
sannleikurinn kom í ljós.
Ótrúlega sláandi frétta­
úttekt á 5 blaðsíðum.
Sannleikurinn
var falinn
föstudagur 16. febrúar 200722
Fréttir DV
Ríkisstjórn Íslands vissi af fjármála-
óreiðu í rekstri Byrgisins, þegar árið
2002. Ríkisstjórnin ræddi skýrslu Að-
alsteins Sigfússonar sálfræðings um
starfsemi Byrgisins á fundi, snemma
árs 2002. Í kjölfarið var samt ákveð-
ið að halda áfram styrkjum til starf-
seminnar.
Einstakir þingmenn stjórnar-
flokkanna höfðu vitneskju um skýrsl-
una um leið og hún var lögð fyrir
utanríkisráðherra, Halldór Ásgríms-
son. Þannig vitnar Kristján Pálsson,
Sjálfstæðisflokki í skýrsluna í ræðu á
Alþingi þann 13. janúar 2002. Úttekt
Aðalsteins á Byrginu fór fram á tíma-
bilinu 5. nóvember 2001 til 15. jan-
úar 2002.
Í ræðu sinni sagði Kristján Páls-
son að í Byrginu hefðu verið unnin
kraftaverk og ekki hefðu verið gerðar
veigamiklar athugasemdir við starf-
semina í skýrslunni.
Þarf ströng skilyrði
Eins og komið hefur fram, sagði
Aðalsteinn Sigfússon í skýrslu sinni
að fjármál Byrgisins væru í molum
og ekki væri byggjandi á bókhaldi
félagsins. „Forsenda þess að rík-
ið styrki Byrgið áfram, að áliti mats-
manns, er að Byrgið skili uppgjörum
á hálfs árs fresti, árituðum af endur-
skoðanda meðan verið er að koma
fjármálastjórn og bókhaldi í lag,“ seg-
ir Aðalsteinn í skýrslunni. Úr þessu
varð ekki.
Með þessa vitneskju í farteskinu
var ákveðið í félagsmálaráðuneyti að
halda áfram styrkjum til Byrgisins.
Starfshópur aðstoðarmanna
Skömmu eftir að Aðalsteinn skil-
aði skýrslunni um Byrgið var skip-
aður starfshópur til þess að tryggja
að gagnrýninni yrði fylgt eftir. Þenn-
an starfshóp skipuðu þau Birkir Jón
Jónsson, þáverandi aðstoðarmaður
Páls Péturssonar, Egill Heiðar Gísla-
son, þáverandi aðstoðarmaður Hall-
dórs Ásgrímssonar, og Elsa Björk
Friðfinnsdóttir, þáverandi aðstoðar-
maður Jóns Kristjánssonar.
Um það leyti sem Birkir Jón yfir-
gaf félagsmálaráðuneytið hafði verið
undirritað samkomulag milli Byrg-
isins og ráðuneytisins um að áfram-
haldandi greiðslur frá ríkinu yrðu
háðar ströngum skilyrðum um úr-
bætur í bókhaldi og fjármálum.
Strax haustið 2002 var þessu sam-
komulagi ekki fylgt frekar eftir og
Byrgið hélt áfram að þiggja styrki án
þess að hreinsa til í bókhaldinu.
Fengu ekki skýrsluna
Margrét Frímannsdóttir, þing-
maður Samfylkingar, segir að skýrsla
Aðalsteins hafi aldrei verið kynnt
fulltrúum minnihlutans í fjárlaga-
nefnd. „Ef svo var þá var hún aðeins
kynnt meirihlutanum. Við í minni-
hlutanum fengum aldrei að sjá þessa
skýrslu,“ segir Margrét. Hún segir að í
fjárlaganefnd hafi fyrst og fremst ver-
ið rætt um fjárhagserfiðleika Byrg-
isins í tengslum við flutningana frá
Rockville á Miðnesheiði.
Í skýrslunni fékk Byrgið hrós fyr-
ir að skapa úrræði fyrir ákveðinn hóp
fólks sem hvergi annars staðar fékk
inni. „Þar fyrir utan bendir skýrslan
svo ótvírætt til þess að fjármálin séu
í rugli og óreiðu. Menn hefðu vitan-
lega átt að staldra við. Það var á þess-
um tíma sem framlögin byrjuðu að
hækka,“ segir Margrét.
Guðmundur í pólitík
Guðjón Arnar Kristjánsson, for-
maður Frjálslynda flokksins, var ötull
talsmaður Byrgisins og hvatti til þess
á Alþingi að starfsemin fengi aðstoð.
Guðjón vitnaði í tölur við afgreiðslu
fjárlaga í desember 2002. Tölurnar
hafði Guðjón fengið frá stjórnendum
Byrgisins, sem höfðu talið honum trú
um að til væri skýrsla þar sem góður
árangur meðferðarheimilisins væri
tíundaður. Á daginn kom að skýrslan
sem Guðjón vitnaði í var ekki til.
Guðmundur Jónsson, forstöðu-
maður Byrgisins, var á þessum tíma
í tengslum við Frjálslynda flokkinn.
Hann sat meðal annars í ellefta sæti
á framboðslista Frjálslynda flokksins
í Suðvesturkjördæmi í Alþingiskosn-
ingum vorið 2003.
Átta mánaða frestur
Þann 28. september 2001 bað ut-
anríkisráðuneytið Aðalstein Sigfús-
son að gera úttekt á starfsemi Byrgis-
ins. „Þess er óskað að úttekt yðar feli
í sér mat á aðferðum Byrgisins við
meðferð á áfengis- og vímuefnaneyt-
endum, hve vel húsakynnin í Rock-
ville henta til slíkrar
starfsemi til
frambúðar og
hverju öðru
sem þér
teljið máli
skipta,“
segir í
beiðni
ráðu-
neyt-
isins til
Aðalsteins.
Í niðurstöðum skýrslunnar segir
að Byrgið hafi komið til móts við hóp
einstaklinga sem aðrar meðferðar-
stofnanir hafi í mörgum tilfellum
gefist upp á. Gagnrýni á fjármála-
óreiðu í Byrginu er afdráttarlaus. Í
niðurstöðum segir meðal annars:
„Matsmaður mælir með að Byrginu
verði gefnir átta mánuðir til að bæta
úr annmörkum.“
„Forsenda þess að ríkið styrki Byrgið áfram, að áliti matsmanns, er að Byrgið skili uppgjörum á hálfs árs fresti, árituðum af endurskoðanda meðan verið er að koma fjármálastjórn og bókhaldi í lag.“
Ríkisstjórn og meirihluta fjármálanefndar var kunnugt um svarta skýrslu Aðalsteins Sigfússonar sálfræðings um Byrgið árið 2002. Vinnuhópur aðstoðarmanna félagsmála-, utanríkis- og heil-brigðisráðherra var settur á laggirnar til þess að fylgja málinu eftir. Haustið 2002 var frestur Byrgisins til þess að koma fjárreið-um í lag runninn út. Byrgið hélt áfram að þiggja styrki án þess að hreinsa til í bókhaldinu.
SiGtryGGur JóhannSSon
blaðamaður skrifar: sigtryggur@dv.is
Meðferð á kristilegum grundvelli guðmundur byggði meðferð sína á biblíunni og kristilegum grunni. byrgið skilgreindi sig sem afeitrunarstöð þrátt fyrir að landlæknir hafi í tvígang synjað umsóknum um leyfi fyrir slíkri starfsemi.
Blekkingar-
vefur í málum
Byrgisins
Byrgið1996-2006
Forstöðumaðurinn
guðmundur Jónsson var á
framboðslista frjálslynda
flokksins í alþingiskosningum
2003. guðjón arnar Kristjáns-
son formaður flokksins barðist
fyrir málstað byrgisins á þingi
með upplýsingum frá
guðmundi.
„Ég held að það megi augljóst
vera að það sé nánast útilokað að
reka slíka starfsemi án verulegrar
opinberrar fyrirgreiðslu og það er
sjálfsagt að standa fyrir henni, ég tala
nú ekki um þegar um er að ræða að
starfsemin gengur vel og kostnaður
er hóflegur, eins og fram hefur kom-
ið,“ sagði Halldór Ásgrímsson, þá-
verandi utanríkisráðherra, á Alþingi
þann 13. febrúar 2002. Halldór svar-
aði þá fyrirspurn Kristjáns Pálsson-
ar um réttarstöðu og framtíð Byrgis-
ins. Halldór sagði það vel mega vera
að kostnaðurinn hefði orðið meiri
en ráð var fyrir gert, en taldi rétt að
geta þess að aldrei hefði verið gert
ráð fyrir að starfsemin þyrfti á opin-
berum stuðningi að halda.
„Það hefur verið verulegt gagn
að þessari starfsemi. Þar hafa marg-
ir dvalið og haft mikið gagn af. Ég
geri mér hins vegar ljóst að þessi
starfsemi á í erfiðleikum og það hef-
ur verið til umfjöllunar,“ sagði Hall-
dór.
DV Fréttir
föstudagur 16. febrúar 2007 23
Starfshópur aðstoðarmanna
þriggja ráðherra Framsóknarflokks-
ins fékk það verkefni á út-
mánuðum 2002 að kafa
ofan í svarta skýrslu um
Byrgið. Ætlunin var að
hópurinn kæmi með
tillögur að því hvernig
bæta mætti úr fjárhagsó-
reiðu Byrgisins.
Skýrslan var kynnt fyrir
ríkisstjórn. Sex ráðherr-
ar úr ríkisstjórn árs-
ins 2002 sitja enn.
Það eru þau Geir H.
Haarde forsætisráð-
herra, Sturla Böðv-
arsson samgönguráðherra, Guðni
Ágústsson landbúnaðarráðherra,
Árni Mathiesen fjármálaráðherra,
Valgerður Sverrisdóttir utanrík-
isráðherra og Björn Bjarnason
dómsmálaráðherra.
Birkir Jón Jónsson yfirgaf
félagsmálaráðuneytið og er
nú formaður fjárlaganefndar.
Mörg spjót hafa staðið á Birki.
Hann hefur í störfum
sínum sem formað-
ur fjárlaganefndar
afgreitt framlög til
Byrgisins.
Halldór Ásgrímsson
Kostnaðurinn hóflegur
„Það var engin skýrsla. Stjórn-
armenn Byrgisins sögðu mér að
skýrsla væri til,“ segir Guðjón Arnar
Kristjánsson, formaður Frjálslynda
flokksins. Við afgreiðslu fjárlaga
ársins 2003 vitnaði Guðjón Arnar
í skýrslu um starfsemi Byrgisins á
Miðnesheiði. Málið snérist um að
veita Byrginu fimmtán milljóna
króna aukafjárveitingu til þess að
greiða skuldir. Flutningur frá Mið-
nesheiði var yfirvofandi.
„Nú vill svo til að ég hef hér und-
ir höndum nokkrar upplýsingar
um starfsemi Byrgisins. Ég verð að
segja alveg eins og er að þessi fjár-
veiting sem þarna er nefnd er ótrú-
lega lítil til þeirrar starfsemi sem á
sér stað í Rockville, endurhæfing-
arsambýlinu á Miðnesheiði,“ sagði
Guðjón Arnar í ræðustól á Alþingi,
þann 5. desember 2002.
Guðjón segir að Byrgið hafi ver-
ið illa skuldsett á þessum tíma.
„Það var verið að skikka þá til að
flytja þannig að okkur þótti sjálf-
sagt að tryggja að þeir skildu ekki
eftir sig slóðann.“
Guðjón Arnar Kristjánsson
Skýrslan var ekki til
„Í starfsemi Byrgisins undir stjórn Guð-mundar Jónssonar hefur verið unnið kraftaverk á undanförnum árum í meðferð og umhirðu heimilislauss fólks sem hvergi annars staðar hefur átt höfði sínu að halla,“ sagði Kristján Páls-son, þingmaður Sjálfstæðisflokksins, á Alþingi í janúar
2002. Kristján lagði fram fyrirspurn til utanríkisráð-herra, Halldórs Ásgrímssonar, um réttarstöðu og fram-tíð Byrgisins.
Í fyrirspurninni sagði Kristján frá úttekt Aðalsteins Sigfússonar, félagsmálastjóra í Kópavogi, á starfsemi meðferðarheimilisins. „Þar kemur fram að starfsemi Byrgisins sem meðferðar-stofnunar sé í góðu lagi og ekki gerðar veiga-miklar athugasemdir við hana,“ sagði Kristján á Alþingi.
Aðalsteinn kemst að þeirri niðurstöðu í skýrslunni að fjármál Byrgisins séu í molum. Ekkert bókhald hafi verið fært fyrir árið 2001 og sem dæmi greiði Byrgið af 22 símtækjum þótt þar starfi aðeins þrettán manns.
Kristján Pálsson
Starfsemin í góðu lagi
„Í Byrginu er fjöldi fólks sem ella
væri húsnæðislaust, væri í reiði-
leysi á götum bæja og borga, en fær
þarna skjól,“ sagði Ögmundur Jón-
asson á Alþingi í umræðu um fjár-
aukalög í desember 2002. Þá sátu
vistmenn í Byrginu á þingpöllum
til þess að þrýsta á Alþingi að sam-
þykkja fjárveitingu.
Ögmundur sagði við sama tæki-
færi að hann þekkti ekki vel til mál-
efna Byrgisins og benti á að það
væri mikill ábyrgðarhluti að ráð-
stafa fjármunum ríkisins. „Öllu
máli skiptir að þetta fólk, vistmenn
í Byrginu og forráðamenn þar, hafi
fast land undir fótum.“
Ögmundur vildi fá úr því skorið
hvort Byrgið gæti þjónað sem fram-
tíðarheimili fyrir vistmenn eða ekki.
Mikilvægt væri að fá sérfræðinga til
þess að móta framtíðarlausnir fyr-
ir starfsemina. „Það vakti athygli
mína af hve mikilli þolinmæði eða
þrautseigju fólkið sat hér og hlust-
aði á misskemmtilegar ræður um
fjáraukalög og fjárlög í dag.“
Ögmundur Jónasson
Þurfa fast land undir fót
Vissu um óreiðuna
Ögmundur Jónasson Lagði áherslu á að hann þekkti ekki vel til málefna
byrgisins. Vistmenn í byrginu
söfnuðust á þingpalla og hlýddu á
umræður um fjárlög í desember 2002.
Kristján Pálsson sagði að byrgið
kæmi vel út í úttekt aðalsteins
sigfússonar. úttekt aðalsteins sagði að fjármál stofnunarinnar væru í molum.
Guðjón Arnar Kristjánsson Vildi að byrgið fengi aukafjárveitingu til þess að hreinsa upp skuldir eftir reksturinn í rockville á Miðnesheiði.
Halldór Ásgrímsson utanríkisráð-
herrann sagði það sjálfsagt að byrgið nyti fyrirgreiðslu, einkum vegna þess að starfsemin gengi vel og kostnaður væri hóflegur.
Birkir Jón Jónsson Var aðstoðarmað-ur Páls Péturssonar félagsmálaráðherra og sat í starfshópi um skýrsluna. Hann er nú formaður fjárlaganefndar.
Egill Heiðar Gíslason Var
aðstoðarmaður Halldórs Ásgrímssonar utanríkisráðherra og sat í starfshópi
um skýrsluna.
Elsa Björk Friðfinnsdóttir
Var aðstoðarmaður Jóns
Kristjánssonar heilbrigðisráð-
herra og sat í starfshópi um
skýrsluna.
Húsnæði Byrgisins að Efri-Brú eftir flutninginn frá rockville á Miðnesheiði fékk byrgið húsakost að efri-brú við sog.
í
yrgið
1996-2006
ByRgið fólk sem dvaldi í Byrginu hefu ekki skilað sér til geðsviðs Landspít-
alans til þess að þiggja aðstoð. sveinn segir að hugsa þurfi um þetta fólk eins
og sjúklinga og til þeirra verði að nást.
hafi aldrei borið til hennar kala út af
þessu. Hann segist ekki hafa áður
séð móður sína í þvílíku uppnámi.
Hann segir móður sína hafa orðið
að láta í minnipokann gagnvart yfir-
völdunum og aldrei hafa getað fyrir-
gefið sér það.
Ása segir að umfjöllunin hafi vak-
ið með henni reiði og vanmátt eins
og allt hafi þetta gerst í gær. Tíminn
hafi ekki læknað sárin á 39 árum.
 sigtryggur@dv.is
föstudagur 16. febrúar 200724
Fréttir DV
Breiðuvíkur-
börnin
„Þessir piltar voru dæmdir til
vistunar,“ segir séra Tómas Guð-
mundsson, sem er eini eftirlifandi
meðlimur Breiðuvíkurnefndar sem
fór með yfirstjórn yfir drengjaheim-
ilinu á meðan það var rekið. Hin-
ir tveir meðlimir nefndarinnar eru
látnir, en það voru þau Jóhanna
Eggertsdóttir og Ágúst H. Péturs-
son, sem einnig gegndi formanns-
hlutverki í nefndinni. Að sögn Tóm-
asar var verksvið nefndarinnar
aldrei skilgreint og sá hún aðallega
um starfsmannaráðningar og fjár-
mál.
Presturinn Tómas Guðmunds-
son sat í stjórnarnefnd drengja-
heimilisins í Breiðuvík á sjöunda
áratugnum. Hann hætti í nefnd-
inni þegar hann fluttist frá Patreks-
firði árið 1969. Sjálfur var hann vel
kunnugur Þórhalli Hálfdánarsyni
sem hefur verið sakaður um misk-
unnarlaust harðræði við piltana
sem þar bjuggu. Hann segist aldrei
hafa orðið var við það ofbeldi sem
fjölmargir menn hafa sagt frá í DV
og Kastljósi undanfarið. Sjálfur tel-
ur hann að það hafi verið dóms-
málaráðuneytið sem dæmdi þessa
pilta til refisvistar en þeir höfðu nær
allir komist í kast við lögin þegar
þeir voru sendir til heimilisins al-
ræmda.
Dæmdir til vistunar
„Þessir piltar brutu af sér og
voru í kjölfarið dæmdir til vistunar
í Breiðuvík, þannig var þetta hugs-
að í upphafi,“ segir Tómas Guð-
mundsson fyrrverandi prestur á
Vestfjörðum. Á meðan hann gegndi
nefndarstörfum þurfti hann að eiga
í samskiptum við dómsmálaráðu-
neytið og segist hann sjálfur oft
hafa reynt að fá meira fé til reksturs
Breiðuvíkur. Það hafi gengið erfið-
lega og að auki hafi verið afar erf-
itt að fá starfsfólk til þess að vinna á
heimilinu. Tómas segir að kennsla
hafi verið í molum því ekki hafi ver-
ið hlaupið að því að halda í starfs-
fólkið. Hann segir að allt sem reynt
var að gera fyrir piltana hafi verið
ómögulegt vegna þess að ríkið vildi
engu til kosta við uppeldi þeirra.
Hann segir að það hafi verið mikill
skortur á fólki með sérfræðiþekk-
ingu á aðstæðum barnanna sem þar
dvöldu. Þó hafi Símon Jóhannesson
sálfræðingur komið árlega. Það hafi
í raun verið betra en ekkert.
Földu börnin
„Þetta var náttúrulega mjög af-
skekkt og í rauninni voru stjórnvöld
að reyna að fela vandræðabörnin,“
segir Tómas um einangrunarstefnu
stjórnvalda á þeim tíma. Börn voru
send úr sínu eðlilega umhverfi en
það voru barnaverndaryfirvöld
sem stóðu fyrir því að taka börnin
af heimilum sínum og senda þau
vestur. Eftirlitsskyldan var á herðum
Barnaverndarráðs Íslands og var sú
skylda bundin í lög. Framkvæmda-
stjóri nefndarinnar á þeim árum
sem drengjaheimilið var hvað verst
er látinn í dag. Svo virðist sem ekk-
ert eftirlit hafi verið með staðnum.
Sjálfur segir Tómas að hann
hafi þó komið til Breiðuvíkur
að minnsta kosti einu sinni
í mánuði þegar heimilið var
starfrækt.
Sá ekkert
ofbeldi
„Ég varð alls
ekki var við of-
beldi þegar ég
gegndi nefnd-
arstörfum
þarna,“ segir
Tómas og er
enn vantrúað-
ur á þær sög-
ur sem fjöldi
manna hafa
sagt í DV og
öðrum fjöl-
miðlum und-
anfarið. Hann
segir það af og
frá að börnin
hafi ekki feng-
ið nægju sína
af mat. Tómas
segir að þeir
hafi orðið var-
ir við að eldri
piltarnir nídd-
ust á þeim
yngri en tekið
hafi verið fyrir
það. Aðspurð-
ur hvernig það
hafi verið gert segir
Tómas að það hafi
verið rætt við þá.
„Hafi Þórhallur tek-
ið í strákana þá hafa þeir
rækilega unnið til þess,“
segir Tómas. Hann vill
þó ekki taka svo djúpt í
árinni að segja að þeir
menn sem sagt hafa sögu
sína séu hreinlega að
ljúga.
Réðum ekki Þórhall
Tómas segir stjórnar-
nefnd heimilisins ekki hafa
séð um ráðningu Þórhalls
Hálfdánarsonar og segist að-
spurður ekki vita hver stóð
að henni. Þórhallur var Stýri-
mannaskólagenginn en hafði
enga reynslu af uppeldi pöru-
pilta. Að sögn Tómasar virtist
Þórhallur heiðarlegur maður
og var auðveldur í umgengni.
Hann blæs á allar fullyrðing-
ar sem fram hafa komið um
myrkraverk forstöðumannsins.
„Við reyndum bara að gera
vist piltanna sem bærilegasta,“
segir Tómas Guðmundsson að
lokum.
Séra Tómas Guðmundsson
Þórhallur Hálfdánarson
Valdstjórnin ákvað að
senda börn til vistunar í
breiðuvík
Breiðavík dómsmálaráðuneytið sendi börn til refsivistar í breiðuvík.
„Piltarnir brutu af sér
og voru í kjölfarið
dæmdir til vistunar
í Breiðuvík, þannig
var þetta hugsað
í upphafi.“
Séra Tómas
Guðmundsson
segir breiðuvík hafa
verið hugsaða sem
barnafangelsi.
DV Fréttir
BreiðuvíkurBörnin
Framhald á
næstu opnu
þoldu Barsmíðar,
niðurlægingu
og kvöl
Gísli Guðjónsson vann ritGeðrð um breiðuvík, hún var falin
gísli guðjónsson réttarsálfræðingur vann samantekt um afleiðingar þess að
vista unga og óharnaða drengi í breiðuvík. Niðurstaða gísla var sláandi og
leiddi í ljós að flestir drengjanna sem þurftu að þola hið ömurlega líf við ysta
haf snéru þaðan forhertir glæpamenn. Þeir hafa hlotið þunga dóma, meðal
annars fyrir manndráp. flestir þeirra urðu afbrotamenn. Þegar samantekt gísla
birtist, fyrir um þrjátíu árum, var hún stimpluð sem trúnaðarmál og hefur legið
ónotuð síðan. dV komst yfir eintak og þar má lesa óhugnanlegar afleiðingar
vistunarinnar í breiðuvík. Nú hefur leyndarhjúpnum verið aflétt.
strákar voru sendir í breiðuvík og sumir voru þar árum
saman. stundum vegna þess að þeir nutu ekki ástar og
umhyggju heima fyrir. í breiðuvík lifðu þeir við hörmungar
sem mótaði þá fyrir lífstíð. flestir urðu afbrotamenn.
Helvíti á jörðu
DV grefur upp
leyniritgerð
ritgerð sem gísli guðlaugsson
skrifaði um breiðuvík árið 1975 var
umsvifalaust flokkuð sem trúnaðarmál innan menntamálaráðuneytisins hið
sama ár. Í ritgerðinni kom fram að
ekki hafi vist barnanna á heimilinu
einungis verið helvíti líkust – heldur haft skemmandi áhrif á líf þeirra. af þeim 79 prósentum barna sem komu á heimilið með afbrotaferil á bakinu reyndust 83 prósent þeirra komast í kast við lögin
eftir vistina. úrræði stjórnvalda brást
gjörsamlega.
Þar kemur meðal annars fram að
vist barnanna hafi verið of löng, þau
fengið litla sem enga menntun og í raun hafi glæpamenn framtíðarinnar verið
framleiddir þar.
sjálfur sagði gísli í viðtali við dV að skýrslan hefði verið gríðarlega slæm en skildi þó ekki af hverju hún var falin svo kirfilega næstu þrjátíu árin.
Stíflan brestur
„Í kjallaranum var hálfgerður
fangaklefi. Hann var um einn og hálfur metri á breidd og þrír á lengd. búið var að hólfa hann með trérimlum þannig að það var ekki einu sinni hægt að fara með höfuðið á milli,“ sagði Helgi davíðsson sem varð fyrstur þeirra sem vistaðir voru í breiðuvík til þess að segja frá hrikalegri lífsreynslu sinni. Helgi var sendur til
breiðuvíkur ellefu ára gamall og mátti þola gegndarlausar misþyrmingar
ásamt öðrum börnum á meðan hann dvaldi þar. saga hans var myrk og dró upp veruleika sem hafði verið falinn í
þrjátíu ár.
Í kjölfarið komu fjölmargir menn
fram sem höfðu sömu sögu að segja.
Þessir menn tengdust fæstir innbyrðis en allir höfðu þurft að þola sömu
vítisvistina. Hugrekki Helga varð til þess að einn ógeðfelldasti blettur í sögu
íslensku þjóðarinnar var dreginn fram í sviðsljósið.
„Þetta náði út fyrir allt
hugmyndaflug sem við höfðum,“
sagði sveinn allan Morthens sem var starfsmaður í breiðuvík eftir að Þórhallur lét af störfum. Hann var sjokkeraður
þegar hann sá fangaklefann sem gekk undir nafninu svartholið. sveinn líkir
staðsetningu heimilisins við gúlagið, sem voru alræmdar síberískar fangabúðir í sovétríkjunum um miðja síðustu öld.
„Það er
ótrúlegt að
segja frá því að
í byrjun þurfti
Landhelgis-
gæslan að
sigla með
börnin til breiðuvíkur vegna
þess að þangað var alltaf ófært,“ segir
sveinn allan en staðsetning heimilisins var fráleit að hans mati. Hann segir að staðurinn hafi í raun verið valinn af
tilviljun þegar gísli Jónsson, sem þá var þingmaður og ötull talsmaður heimilisins, fékk samþykkt fyrir því. síðar kom í ljós að um raunverulegt gúlag var að ræða en dómsmálaráðuneytið sendi börn til breiðuvíkur þegar þau frömdu þjófnað eða urðu uppvís að öðrum afbrotum.
Barnagúlagið Breiðavík
sigurður
sigurðarson,
vígslubiskup í skálholti,
starfaði í breiðuvík
sumrin 1966, 1967 og
1968. Hann leysti svo
af sem forstöðumaður
heimilisins árið 1970, þá
aðeins 26 ára gamall.
Maron bergmann
brynjólfsson og fleiri sem
vistaðir voru í breiðuvík
hafa lýst því að sigurður
hafi orðið vitni að ofbeldi
sem þar var stundað.
Þegar fullyrðingar fyrrverandi
vistmanna í breiðuvík um ofbeldi, svelti og kynferðislegt ofbeldi voru bornar
undir sigurð, vildi hann ekkert tjá sig
opinberlega um málið.
Hann sagðist búast við því
að rannsókn verði gerð á
starfseminni í breiðuvík og þá
þurfi hann að gera hreint fyrir
sínum dyrum. fyrr muni hann
ekki tala opinberlega.
Maron bergmann segir það
vera öruggt að sigurður hafi
vitað um það ofbeldi sem fór
fram í breiðuvík. „Herbergið
hans var á ganginum okkar.
Veggirnir voru þunnir og
barsmíðar og óp fóru ekki
framhjá neinum,“ segir
Maron. einar vinur hans gengur lengra og fullyrðir að sigurður hafi horft upp á barsmíðar á drengjunum af hálfu Þórhalls Hálfdánarsonar forstöðumanns og hlegið.
Saka vígslubiskup um aðgerðarleysi
Helvíti á jörðu
„Árið 1976 gerði réttarsálfræð-ingurinn Gísli Guðlaugsson BA-ritgerð um uppeldisheimilið í Breiðuvík. Ritgerðin var stimpluð sem trúnaðarmál af menntamála-ráðuneytinu sama ár. Ég get ekki ímyndað mér af hverju skýrsl-an var flokkuð sem trúnaðarmál en ég get þó sagt að niðurstað-an var slæm,“ segir Sveinn Allan Morthens, fyrrverandi starfsmað-ur á uppeldisheimilinu í Breiðu-vík og núverandi forstöðumaður meðferðarheimilisins í Háholti. Hann segir hugmyndina augljós-lega hafa brugðist og því hafi ekki þótt æskilegt að fólk kæmist í rit-gerðina á sínum tíma. Hann starf-aði einn vetur í Breiðuvík og tók meðal annars þátt í að rífa niður svartholið þar sem börnin voru geymd.
Sveinn Allan Morthens
Breiðavík var eins og gúlag
Bætti ngan
Sveinn Allan Morthens segir
„Ég var sendur til Breiðuvík-
ur þegar ég var ellefu ára,“ seg-
ir Helgi Davíðsson, sem dvaldi á
hinu alræmda uppeldisheimili
fyrir drengi í Breiðuvík.
Heimilið var býli á vestasta
oddi landsins, rétt við Látrabjarg.
Þar var illfært á veturna og veru-
lega afskekkt. Heimilið var starf-
rækt í tuttugu og fimm ár og
hundruð pilta voru send þangað.
Heimilið var stofnað árið 1953 og
var svo lokað árið 1979. Það var
rekið af ríkinu og þótti góð lausn til
að koma vandræðaunglingum til
manns. Síðar kom í ljós að piltarn-
ir þurftu að sæta hryllilegum bar-
smíðum og andlegu ofbeldi þann
tíma sem þeir dvöldu þar. Sumir
hafa aldrei beðið þess bætur.
„Aðstæður voru þannig að afi
minn og amma réðu ekki við þær.
Þau tóku á það ráð að senda mig
vestur, það var í janúar 1967,“ seg-
ir Helgi þungur á brún en hann
dvaldi í Breiðuvík í tvö ár.
Honum, ásamt fleiri piltum, var
ekið yfir heiðina að Breiðuvíkur-
heimilinu í rússajeppa. Heiðin var
illfær og snjóþung. Hún lokaði vík-
ina frá umheiminum mestan hluta
árs og að sögn Hilmars var engin
undankomuleið.
Forstöðumaður í Breiðuvík var
Þórhallur Hálfdánarson. Hann bjó
þar ásamt konu sinni og börnum.
„Þegar Þórhallur þurfti að kom-
ast til byggða var okkur ekið að
heiðinni. Við vorum látnir moka
slóðann þannig að hann kæmist
til byggða,“ segir Helgi minnugur
þeirrar erfiðisvinnu sem piltarnir
voru látnir sinna.
Hann segir drengina hafa ver-
ið á milli tíu og tuttugu í Breiðuvík,
þegar þeir voru hvað flestir. Yngsti
var tíu ára en sá elsti var fjórtán
ára.
Hann var sadisti
Fyrsta reynsla Helga af heimil-
inu átti eftir að móta hann til lífs-
tíðar: „Áður en ég kom vestur hafði
ég keypt nokkra pakka af sígarett-
um. Þórhallur fann eitt sinn sígar-
mig aftur og hélt áfram að lemja
mig miskunnarlaust í andlitið þar
til það var beinlínis orðið tvöfalt,“
segir hann um þessa sársaukafullu
minningu.
Að lokum mun Þórhallur hafa
dregið hann alblóðugan aftur að
matarborðinu og segir Helgi að
það hafi eingöngu verið gert til
þess að niðurlægja hann.
„Það var þá sem ég áttaði mig
á því að hann væri sadisti,“ segir
Helgi.
Týndi lyklunum
Að sögn Helga var ofbeldið
verulegt á heimilinu á meðan þeir
dvöldu þar. Einn piltanna sem
dvaldi með honum þar virtist vera
í mikilli ónáð hjá Þórhalli.
Svarthol sadistans
Þrátt fyrir að ofbeldið hafi ver-
ið daglegt brauð var það annað og
verra sem þeir óttuðust.
„Í kjallaranum var hálfgerð-
ur fangaklefi. Hann var um einn
og hálfur metri á breidd og þrír á
lengd. Búið var að hólfa hann með
trérimlum þannig að það var ekki
einu sinni hægt að fara með höfuð-
ið á milli,“ segir Helgi og hryllir við
tilhugsuninni. Klefinn var glugga-
laus og ekkert nema myrkrið. Þar
var enginn kollur og ekki beddi.
Aðeins galtómt svartholið, að sögn
Helga.
Hann segir að pilturinn sem
Þórhalli líkaði verst við hafi þurft
að dúsa þar langtímum saman.
„Hann henti honum oft í svarthol-
ið og þar þurfti hann að vera upp í
þær allar áður. Telur Helgi að það
hafi verið ein af hugmyndum Þór-
halls um uppeldisaðferðir gagn-
vart strákunum.
Í raun opnaði Þórhallur allt sem
þeir fengu eða sendu. Sjálfur seg-
ist Helgi hafa sent nokkur bréf og
myndir. Myndirnar komust aldrei
til skila. Hugsanlega vegna þess
að þeir voru hálfvannærðir og það
sást á myndunum, að sögn Helga.
„Ég varð aldrei saddur í þau tvö
ár sem ég var í Breiðuvík,“ segir
Helgi og bætir við að þeir hafi að-
eins fengið lágmarksnæringu til
að halda sér gangandi. Ekkert um-
fram það. Jafnvel á jólunum var
skammturinn drýgður.
Aðspurður hvort enginn hafi
orðið var við ofbeldið á bóndabýl-
inu í Breiðuvík, segir hann að það
hafi ekki verið mikill samgangur
á milli fólksins þar og á upptöku-
heimilinu.
Hugsaði um hefnd í þrjátíu ár
Sumarið 1969 slapp Helgi frá
Breiðuvík. Þá reyndi hann að segja
ömmu sinni frá gegndarlaus-
um misþyrmingum sem piltarnir
þurftu að þola. Hann segir að eng-
inn hafi trúað honum, enda álitinn
vandræðabarn.
Hann segir vistina hafa markað
djúp spor í sálu sína. „Ég hef alltaf
átt erfitt með að treysta yfirvöldum
eftir þetta. Ég var gríðarlega reiður
út í allt og alla og á enn þann dag
í dag erfitt með að hlýða yfirboð-
urum,“ segir Helgi um átakanlega
vistina.
Hann segir erfiðast í minning-
unni að hugsa til piltanna sem
hann sá Þórhall misþyrma. Hann
segir grimmdina hafa verið svo
gríðarlega að hann hugsi enn sorg-
bitinn til þeirra félaga sem voru
samtímis honum á Breiðuvík.
Hann gagnrýnir yfirvöld harð-
lega. Segir ekki eðlilegt að mað-
ur, sem áður var sjómaður, hafi
verið fenginn til þess að starfa við
þetta. Hann segir Þórhall ekki hafa
haft neina menntun til starfsins og
virðist sem uppeldistæki hans hafi
verið ógnun og ofbeldi.
„Í þrjátíu ár ætlaði ég til Hafn-
arfjarðar þar sem Þórhallur bjó og
Helgi
Svarthol SadiStanS
Helgi Davíðsson
ein af fáum
myndum sem til er
af breiðuvík en
þarna er Helgi
davíðsson fyrir utan
býlið árið 1968.
reigði mig aftur og hélt áfram að lemja mig miskunnar
laust í andlitið þar til það var beinlínis orðið tvöfalt.“t BreiðuvíkurBarna
valur@dv.is
Jakobínu Davíðsdóttur, Valgeiri Erni Ragnarssyni,
Önnu Kristine og Hjördísi Rut Sigurjónsdóttur.
segir Helgi Davíðsson, fyrrverandi
vistmaður, að hann hafi hugsað um
það í þrjátíu ár að hefna sín á Þór-
halli Hálfdánarsyni fyrir það sem
hann gerði honum og félögum hans
í vistinni. Það eina sem fékk hann
til þess að halda að sér höndum var
skynsemin. Hann segir í viðtali við
DV: „Mér fannst það bara ekki þess
Margir síafbrotamenn stigu sín
fyrstu skref í Breiðuvík. Afbrota-
maðurinn frægi Lalli Johns var vist-
aður þar frá tíu ára aldri. Hann segir
heimilið versta stað sem hann hafi
komið á. Þó hefur hann lifað tímana
tvenna. Í dag er hann á Litla-Hrauni
Sigurður Sigurðarson, sem nú er
vígslubiskup í Skálholti, var starfs-
maður í Breiðuvík í þrjú sumur á
þeim tíma sem Þórhallur Hálfdán-
arson var forstöðumaður þar. Hluta
úr ári leysti hann forstöðumanninn
af. Drengirnir sem voru vistaðir í
Breiðuvík segja að Sigurði hafi ver-
ið fullkunnugt um það ofbeldi sem
Þórhallur og fleiri starfsmenn beittu
drengina. Sigurður vildi ekki tala
efnislega um málið þegar DV leit-
aði eftir því. Það á hann sameigin-
legt með öðrum fyrrverandi starfs-
mönnum í Breiðuvík.
Sigurður Sigurðarson var að-
eins 26 ára gamall þegar hann réðst
til starfa í Breiðuvík. Á næstu opnu
er viðtal við tvo þeirra drengja sem
dvöldu í Breiðuvík, Maron Berg-
mann Brynjarsson og félaga hans
sem kýs nafnleynd og er nefndur
Einar hér í DV. Þeir, eins og fleiri
sem vistaðir voru í Breiðuvík, hafa
lýst því að Sigurður hafi orðið vitni
að ofbeldi sem þar var beitt, en því
neitar núverandi vígslubiskup.
Þegar fullyrðingar fyrrverandi
vistmanna í Breiðuvík um ofbeldi,
svelti og kynferðislega misnotk-
un voru bornar undir Sigurð, vildi
hann ekkert tjá sig opinberlega um
málið. Hann segist búast við því að
rannsókn verði gerð á starfseminni
og þá þurfi hann að gera hreint fyrir
sínum dyrum. Fyrr muni hann ekki
tala opinberlega.
Kynfæraskoðun og umskurður
Sögum drengjanna sem voru
vistaðir í Breiðuvík ber saman um
að þeir hafi verið leiddir fyrir Sig-
urð og kynfæri þeirra verið skoðuð.
Í einhverjum tilfellum var talað um
að umskera drengina. Staðfest er að
þessi kynfæraskoðun var stunduð og
að hulunni skuli ekki hafa verið svipt
af starfseminni í Breiðuvík.
Augljósar barsmíðar
Maron Bergmann segir það vera
öruggt að Sigurður hafi vitað um
það ofbeldi sem fór fram í Breiðuvík.
„Herbergið hans var á ganginum okk-
ar. Veggirnir voru þunnir og barsmíð-
okkur upp á sálfræðihjálp. Ég mun
aldrei treysta þessum stofnunum. Ég
vil sjá þær lagðar niður.“
Ekkert öryggisnet
Barnaverndaryfirvöld voru gagn-
rýnd á áttunda áratugnum fyrir að
senda drengina til Breiðuvíkur og
gleyma svo tilvist þeirra. Á þeim tíma
sem Sigurður leysti af sem forstöðu-
föstudagur 9. febrúar 200712
Saka Séra Sigurð
um aðgerðaleySi
So u nn útilokar
Sigurður Sigurðarson
Breiðuvík
Vígslubiskupinn í
Skálholti sigurður
sigurðarson vann sem
sumarstarfsmaður í
breiðuvík frá 1966 til
1968. Hann leysti svo af
sem forstöðumaður hluta
ársins 1970. drengirnir
sem voru vistaðir í
breiðuvík á þessum tíma
telja að sigurður hafi
brugðist með því að
tilkynna ekki yfirvöldum
um það ofbeldi sem átti
sér stað þar.
Dómsmálaráðuneyti
DV Fréttir
föstudagur 16. febrúar 2007 25
„Reynsla mannanna sem voru í
Breiðuvík hefur markað djúp spor
í sálir þeirra,“ segir Helgi Gunn-
laugsson afbrotasálfræðingur um
áhrif Breiðuvíkurvistar á dreng-
ina sem þar sættu miskunnar-
lausu ofbeldi. Helgi segir reynsl-
una af Breiðuvík vekja upp áleitnar
spurningar um meðferðarúrræði í
samfélaginu í dag. Umræðan verði
sífellt háværari um að ekki sé gott
að vista börn í langan tíma utan
eðlilegs umhverfis þeirra.
„Kerfið og samfélagið brugð-
ust þessum piltum og því hafa
þeir mikla óbeit á hvers kyns yf-
irvaldi,“ segir Helgi en það hefur
verið áberandi hjá þeim sem vist-
aðir voru í Breiðuvík að þeir fyrir-
líta yfirvöld. Að sögn Helga upp-
lifðu þeir sig mjög snemma sem
útlaga í samfélaginu. Í raun voru
þeir einir á móti heiminum. Eftir
að þeir voru sendir til Breiðuvík-
ur virðist sem enga hjálp hafi verið
að fá. Þeir sættu barsmíðum ef þeir
töluðu um raunverulegt ástand á
drengjaheimilinu. Þess vegna litu
þeir svo á að þeir skulduðu samfé-
laginu ekki neitt.
Fullmótaðir menn
Langt er síðan piltarnir voru
vistaðir í Breiðuvík. Í dag eru þeir
komnir á miðjan aldur og hafa
margir hverjir lifað og hrærst í heimi
glæpa og ofneyslu áfengis og lyfja.
„Þeirra sjálfsmynd og lífsað-
stæður eru mjög mótaðar,“ seg-
ir Helgi en piltarnir komu á við-
kvæmum aldri til Breiðuvíkur og
höfðu mismunandi bakgrunn. Að
sögn Helga hefur það sýnt sig að
erfitt getur verið að aðstoða börn
sem koma úr öllum áttum, með
ólík vandamál og á misjöfnum
aldri. Hann segir mjög vafasamt að
loka börn inni á slíkum heimilum
til lengri tíma. Þá helst vegna þess
að flest barnanna sneru aftur í sitt
eðlilega umhverfi.
Vilja ekki peninga
„Það sem sló mig mest þegar
ég hlustaði á viðtölin við menn-
ina var að þeir vildu ekki endilega
fjárbætur fyrir vist sína í Breiðuvík,
sársaukinn er dýpri en það,“ segir
Helgi um möguleika á því að að-
stoða mennina. Hann segir að þeir
vilji frekar einhvers konar uppreisn
æru og að samfélagið sýni ábyrgð
á gjörðum sínum með því að biðja
þá afsökunar. Hann segir það frek-
ar kröfu samfélagsins sjálfs að
bæta þeim skaðann með pening-
um. Hann segir að svo virðist sem
þeir líti frekar á málið sem svo að
samfélagið skuldi þeim afsökun-
arbeiðni og viðurkenningu á þeim
raunum sem þeir þurftu að þola.
Breiðavík framtíðarinnar
„Margar áleitnar spurningar
vakna þegar Breiðavík er skoðuð,
þá spyr maður sig hvernig meðferð-
arúrræðum og umhverfi sé háttað í
dag,“ segir Helgi og brýnir nauðsyn
þess að samfélagið og ríkisstjórn-
in dragi lærdóm af umræðunni.
Breiðavík sýndi og sannaði að vist-
unarúrræði þar sem börn eru tekin
úr sínu venjulega umhverfi í lang-
an tíma, eru varasöm. Hann segir
þetta mikinn lærdóm sem þurfi að
íhuga vandlega. Þrátt fyrir að úrræði
nú séu talsvert betri en þau voru,
þá viljum við ekki líta til baka eftir
tuttugu ár og fara í gegnum sömu
umræðu og Breiðavík er brennd af
í dag. Helgi kastar fram spurning-
unni hvort meðferðarúrræði séu til
fyrirmyndar í dag og hvort þau megi
bæta fyrst ríkisstjórnin hefur ákveð-
ið að láta rannsaka þetta yfirgrips-
mikla mál, sem DV hratt af stað.
Reiðir og beiskir
„Það er mikil beiskja í mönn-
unum og þeir eru reiðir út í mis-
heppnað úrræði,“ segir Helgi og
bætir við að þeir muni aldrei bíða
þess bætur þrátt fyrir þá hjálp sem
félagsmálaráðuneytið hefur boðið
þeim. Eini raunverulegi sigurinn
sem hægt er að fá úr umræðunni
sem varðar Breiðuvík, er reynslan
og lærdómurinn sem samfélagið
getur dregið af þessum hrikalegu
atburðum.
Ævilangar afleiðingar misþyrminga og hörku
Helgi Gunnlaugsson
Helgi Gunnlaugsson
segir íslensku þjóðina
þurfa að læra af
mistökunum í
breiðuvík.
„Ég man ekki eftir því að
hafa beitt slíku ofbeldi,“ sagði
bjarni Þórhallsson, sonur
Þórhalls Hálfdánarsonar, í
samtali við dV en hann er eina
barn hans sem hefur tjáð sig
opinberlega um málið. bjarni
hefur ekki viljað tjá sig við
neinn annan fjölmiðil.
bjarni var forstöðumaður
uppeldisheimilisins veturinn
1972 til 1973 en svo tók georg
gunnarsson við heimilinu.
sjálfur er bjarni skósmiður á selfossi í
dag. Hann var sakaður um harðræði eftir að hann tók við af föður sínum en sjálfur neitaði hann slíku alfarið.
„faðir minn var mjög strangur maður en sjálfur varð ég aldrei var við ofbeldi á
heimilinu,“ sagði bjarni, en hann útilok-aði þó ekki að slíkt gæti hafa viðgengist. Hann segir málið komið í réttan farveg og hann vilji sem minnst skipta sér af því sjálfur. Hann er eina barn Þórhalls sem hefur viljað tjá sig um ásakanir á hendur föður sínum og sér sjálfum.
Sonur neitar harðræði
„Það var haft í
flimtingum þegar
ég keypti býlið, að
breiðuvíkurbörnin fylgdu
með í kaupbæti,“ segir
Keran Ólason sem ásamt
konu sinni birnu Mjöll
atladóttur, rekur hótel
þar sem uppeldisheimilið
var til húsa. Keran og
birnu varð ljóst stuttu
síðar hvað átt var við
en þá hringdu gamlir
vistmenn í tíma og
ótíma í hótelið, yfirleitt
drukknir, til þess að
gera upp óhugnanlega
fortíð sína. Þar að auki
hótuðu sumir þeim
hjónum lífláti en einn
sagðist ætla að koma
vestur og myrða þau.
slík var reiðin. Keran
segir sögu breiðuvíkur
óhugnanlega en
brotunum hafi hann
ekki púslað saman
fyrir alvöru fyrr en dV
kom út fyrir tveimur
vikum. Þangað til
hafði hann afskrifað
minningar mannanna
sem drykkjuraus.
Komið hefur
í ljós að sögurnar
virðast raunsannar og
hrollvekjandi að auki.
Breiðuvíkurhjón fá líflátshótanir
Með lömunarveiki
til Breiðuvíkur
„Ég fékk lömunarveiki og fósturfaðir minn sendi mig í kjölfarið til breiðuvík-ur,“ segir georg Viðar björnsson sem
var vistmaður til fimm ára í breiðuvík. Hann kom þangað fyrst tíu ára gamall og dvaldi þar frá 1956 til 1960. Þá var
björn Loftsson forstöðumaður að sögn georgs.
„Við vorum sextán strákar þarna,
allir í kringum ellefu ára, við áttum að heita glæpamenn þegar við komum í Víkina,“ segir georg þegar hann rifjar
upp vistina. Hann var eitt barnanna sem engin sjáanleg ástæða var fyrir að væri vistað þar.
Hann segir vistina ekki hafa verið
dans á rósum.
„Þegar við brutum af okkur vor-
um við stundum settir í strigapoka og hengdir upp á snaga,“ segir georg Viðar um harðar uppeldisaðferðir sem þá voru við lýði. aðspurður hversu lengi börnin voru látin hanga segir hann: „Það var allt upp í heilan dag.“
georg segir vistina hafa verið
furðuágæta en það versta fannst honum kennsluleysið. svo virðist sem markviss kennsla hafi ekki farið fram þar. „Mér
finnst ríkið helst skulda mér það,“ segir georg sem, líkt og aðrir vistmenn, var hlunnfarinn um menntun.
Menntun í molum
„Þetta var ekki beinlínis kennsla,
frekar eins og félagsskapur,“ segir eiríkur Hjartarson, sem var kennari í breiðu-
vík árið 1964 en þar starfaði hann einn vetur. Í ljós hefur komið að kennsla hjá breiðuvíkurbörnunum var í molum.
Krakkarnir fóru margir hverjir átta ára gamlir
til vistunar á
heimilinu og
sneru aftur
um fjórtán
ára aldur.
Þau fengu
enga mark-
vissa kennslu
á þessum
árum og því
var fjórtán
ára breiðu-
víkurbarn
með mennt-
un á við átta
ára gamalt
barn þegar
það sneri
aftur. Þau
voru rænd
menntun
sinni sem
varð til þess
að margir
hölluðu sér
að vímu-
efnum á
meðan aðrir drifu sig á sjóinn. Ljóst er að vistin í breiðuvík hafði af börnum
mannsæmandi möguleika á menntun sem ríkinu er skylt samkvæmt mannrétt-indasáttmála og alþjóðalögum að veita. Þeir menn sem vistaðir voru á heimilinu og komið hafa fram í dV, segja þar sárast að þeir fengu aldrei tækifæri til þess að sækja sér tilhlýðilega menntun.
Samkvæmt Guðmundi Hall-varðssyni hóf Þórhallur störf hjá sjávarútvegsráðuneytinu þegar hann komst á ellilífeyrisaldur. Þá var Halldór Ásgrímsson sjávarútvegs-ráðherra en Þórhallur starfaði þá aðallega við að sendast út um allan
Hann hætti þar störfum nokkru síðar og bjó í Hafnarfirði þar til hann var bráðkvaddur á heimili sínu árið 2001 en þá var hann áttatíu og fimm ára gamall. Þá var kona hans, Guð-
Þórhallur var virtur á meðal jafningja í sjómannastéttinni á Íslandi. Allir þeir sem rætt var við og könnuðust við hann báru hon-um vel söguna. Voru allir sammála um að fregnir síðustu daga hefðu
Þeim sem rætt var við bar saman um að Þórhallur hefði aldrei minnst
Trúnaðarmál þar til DV opnaði
Þórhallur situr undir alvarleg-um ásökunum um misþyrmingar í Breiðuvík þegar hann veitti upp-eldisheimilinu forstöðu. Þegar DV reið á vaðið síðasta föstudag var dregin upp hrollvekjandi mynd af vistinni. Eftir þá umfjöllun hafa fleiri komið fram í Kastljósi og sagt vinnumenn og aðra hafa misnotað þá kynferðislega. Skýrsla sem Gísli Guðjónsson réttarsálfræðingur rit-aði árið 1975 rennir stoðum undir að ekki var allt með felldu á heim-ilinu. Nær öll börn sem komu frá
Rei
eiðuvík
„Síminn hefur ekki stansað síðan DV opnaði málið,“ segir Keran Óla-son, hótelstjóri á Breiðuvík, en hann ásamt konu sinni Birnu Mjöll Atla-dóttur rekur hótel þar sem hið al-ræmda uppeldisheimili var eitt sinn til húsa. Að sögn Kerans hafa þau fengið margar símhringingar undan-farið þar sem þeim hefur verið hótað öllu illu en einnig hafa margir velvilj-aðir haft samband.
vel eftir Þórhalli og lýsir honum sem „hörðum nagla“.
„Það gustaði af karlinum,“ seg-ir Keran þegar hann hugsar til baka. Sjálfur grunaði hann Þórhall aldrei um græsku og segir fréttir síðastlið-inna daga koma sér gríðarlega mik-ið á óvart.
Breiðuvíkurbörnin í kaupbæti
Hótelhjónum
í Breiðuvík
hótað lífláti
Hótel Breiðavík Hjónin Keran Ólason og birna Mjöll atladóttir reka hótel í breiðuvík sem eitt sinn var alræmt uppeldisheimili drengja.okkur upp á sálfræðihjálp. Ég mun aldrei treysta þessum stofnunum. Ég
Barnaverndaryfirvöld voru gagn-
éra Sigurð
Si
Þeir sem störfuðu í Breiðuvík
og DV hefur náð tali af eiga það
sammerkt að neita að hafa verið
þátttakendur í ofbeldi gegn börn-
unum og að hafa orðið að vitni að
því. Þeir geta ekki útilokað að aðr-
ir hafi beitt drengina ofbeldi. Fram-
burður starfsmannanna fyrrverandi
stangast algjörlega á við framburð
þeirra fjölmörgu sem voru vistaðir
í Breiðuvík og hafa komið fram síð-
ustu daga.
Núverandi vígslubiskup í Skál-
holti sem starfaði við uppeldis-
um hvað hrottalegastar misþyrm-
ingar.
Í viðtali við Sigurð segist hann
ekki hafa horft á ofbeldi og bætir við
að hann muni hreinlega ekki hvort
drengirnir hafi sagt honum frá því
sem þeir máttu þola.
„Herbergið hans var á gangin-
um okkar. Veggirnir voru þunnir og
barsmíðar og óp fóru ekki fram hjá
neinum,“ segir Maron Bergmann
Brynjarsson, fyrrverandi vistmaður,
um veru Sigurðar í Breiðuvík. Hon-
um þykir það afar ólíklegt að það
Sonurinn útilokar
sem forstöðumaður hluta
reiðuvík á þessum tíma
tilkynna ekki yfirvöldum
hreint fyrir sínum dyrum. Það er
ljóst að ekki eru öll kurl komin til
grafar og ólíkt þeim sem hafa ver-
ið vistmenn í Breiðuvík vill sá mað-
ur sem mesta þekkingu hefur á
uppeldisheimilinu á þessum tíma
ekki upplýsa hvað raunverulega
fór fram, fyrr en opinber rannsókn
hefst.
komið sé rangur.
Breiðuvíkurbarnið Sigurdór
Halldórsson segist hafa þurft að
þola kynferðislega misnotkun,
barsmíðar og niðurlægingu þeg-
ar hann dvaldi í Breiðuvík á þeim
tíma sem Bjarni var þar.
„Einn strákurinn sagðist ekki
vilja hafragraut heldur kornflexið.
Þá gekk Bjarni í skrokk á honum,
Félagsskapur kennarans
Fram kom í umfjöllun DV í síð-
ustu viku að lítil sem engin kennsla
hafi verið í Breiðuvík. Kennarinn
Eiríkur Hjartarson kenndi vetur-
inn 1964. Hann segir að engin eig-
inleg kennsla hafi farið fram, held-
ur hafi skólatímarnir í raun verið
einhvers konar félagsskapur pilt-
anna. Ástæður þess að lítil kennsla
fór fram var fyrst og fremst sú að
aldursbil strákanna var talsvert og
greindarmunur einnig. Því hafi ver-
ið erfitt um vik að samhæfa mark-
vissa kennslu.
á óvart. Hann segir samband sitt
við Þórhall hafa verið gott og sjálf-
ur hafi hann ekkert upp á hann að
klaga.
Breiðuvíkurbörn í kaupbæti
„Það var haft í flimtingum þeg-
ar ég keypti býlið að Breiðuvíkur-
börnin fylgdu með í kaupbæti,“
segir Keran Ólason sem ásamt
konu sinni Birnu Mjöll Atladótt-
ur rekur hótel þar sem uppeldis-
heimilið var til húsa.
Keran og Birnu varð ljóst stuttu
síðar hvað átt var við en þá voru
Hugrakkur steig fyrstur fram
Það var Helgi Davíðsson sem
steig fyrstur fram og sagði sögu sína
í DV á föstudaginn í liðinni viku.
Eftir það hafa fjölmargir menn
brotið þrjátíu ára gamlan þagn-
armúr og sagt keimlíkar sögur og
Helgi. Nokkrir hafa sagst hafa sætt
kynferðislegu ofbeldi auk þess að
þola niðurlægingu, svarthol í kjall-
aranum og gegndarlausar bar-
smíðar. Margir þessara manna bera
enn þann dag í dag þungan kross.
Margir hafa hugsað um hefnd, aðr-
ir vilja réttlæti af hálfu stjórnvalda.
ekki ofbeldið
Sigtryggur JóHannSSon
blaðamaður skrifar: sigtryggur@dv.is
vaLur grEttiSSon
blaðamaður skrifar: valur@dv.is
BreiðuvíkMargir hafa sagt frá hræðilegri vist sinni í breiðuvík.
Frekar
félagsskapur
en kennsla
„Þetta var ekki beinlínis kennsla, frekar eins og félagsskap-ur,“ segir Eiríkur Hjartarson, sem var kennari í Breiðuvík árið 1964 en þar starfaði hann einn vetur. Hann var þá á þrítugsaldri og hafði ver
Eiríkur Hjartarson Segist hugsa til Breiðuvíkur með hlýhug og þvertekur fyrir að hafa orðið var við ofbeldi á heimilinu.
Breiðuvíkur-börnin
vík var enginn látinn dúsa í þessu ins“, útg. Vaka -Helgafell 2002.)
Með lömunarveiki til breiðuvíkur
„Ég fékk lömunarveiki og fóst-urfaðir minn sendi mig í kjölfar-ið til Breiðuvíkur,“ segir Georg Viðar Björnsson sem var vistmað-ur til fimm ára í Breiðuvík. Hann kom þangað fyrst tíu ára gamall og dvaldi þar frá 1956 til 1960. Þá var Björn Loftsson forstöðumaður að sögn Georgs.
„Við vorum sextán strákar þarna, allir í kringum ellefu ára, við átt-um að heita glæpamenn þegar við komum í Víkina,“ segir Georg þeg-ar hann rifjar upp vistina. Hann var eitt barnanna sem engin sjáanleg ástæða var fyrir að væri vistað þar. Hann segir vistina ekki hafa ver-ið dans á rósum.
„Þegar við brutum af okkur vor-um við stundum settir í striga-poka og hengdir upp á snaga,“ segir Georg Viðar um harðar uppeldis-aðferðir sem þá voru við lýði. Að-spurður hversu lengi börnin voru látin hanga segir hann: „Það var allt upp í heilan dag.“
Georg segir vistina hafa ver-ið furðuágæta en það versta fannst honum kennsluleysið. Svo virðist sem þeir hafi ekki stunduð mark-viss kennsla. „Mér finnst ríkið helst skulda mér það,“ segir Georg sem þó hefur sótt sér nám í biblíuskóla og bændaskóla síðan. Hann dvaldi í Breiðuvík í fimm ár og eftir vistina fór hann á sjó en
leiddist svo út í sukk og brenni-vín eins og hann orðar það sjálf-ur. Hann tók síðar trú og hætti allri drykkju.
Hann hefur unnið lengi fyr-ir Samhjálp og starfar fyrir Félags-þjónustuna í dag.
Georg viðar Björnsson Var vistaður í breiðuvík í fimm ár. Hann fékk lömunar-veiki og var sendur vestur.
um það og hlúði að Lalla þar sem hann segist hafa legið sárþjáður. Lalli þakkar Jóni að fótur hans hafi
Lalli segist bara nýlega vera farinn að tala um það sem gerð-ist í Breiðuvík, það sé lífsreynsla sem hann hafi viljað gleyma. Á meðan á dvölinni stóð segir hann litlu hafa munað að hann hefði látið sig falla fram af bjargi til að komast burt. Sjálfur segist hann ekki hafa komist heill úr vistinni, en eins og flestir vita er Lalli með marga fangelsisdóma á afreka-skránni. Í dag er hann á Litla-Hrauni, en þaðan vonast hann til
reiðuvík
Helgin 2.–4. febrúar 2007 dagblaðið vísir 5. tbl. – 97. árg. – verð kr. 390
F r j á l s t , ó h á ð d a g b l a ð
10 0
breiðuvíkurbörnin
Öðlaðist
nýtt líf
Grétar Mar Jónsson
Stofna félög í Hollandi
Sleppa við Skattinn
Fiskisúpan
úr Ólafshúsi
Ásthildur
Sturludóttir
Ragnar Björnsson
Fann ÁStina
Á netinu
handboltamömmurnar
börnunum misþyrmtárum saman
Vitneskjan um harkalega meðferð ungra drengja í Breiðuvík var falin. Skýrsla þar um var gerð að trúnaðarmáli og það var ekki fyrr en DV leitaði að sannleikurinn kom í ljós. Ótrúlega sláandi frétta­úttekt á 5 blaðsíðum.
Sannleikurinn var falinn
Breiðavík
Piltarnir í Breiðuvík munu aldrei bíða
þess bætur að hafa dvalið þar í æsku.
DÆmDi börn
BöR in dæ tí ára sonur Ás
Hjálmarsdótt r v r e ur í refsivist til
Breiðuvíkur fyrir aðild að búðahnupli.
Barnaverndaryfirvöld sóttu hann heim
í stofu og sögðu Ásu móðursjúka
þegar hún mótmælti.
Fundur í miðborginni
Á 3ju og 4ðu hæð Iðu-hússins eru tveir fallegir
salir. Stærri salurinn tekur allt að 150 manns
og minni salurinn 120 manns. Allur aðbúnaður
og tæknibúnaður er fyrsta flokks; þráðlaus kerfi,
nettengingar og aðstaða fyrir starfsfólk svo
eitthvað sé nefnt.
Lídó er glæsilegur salur á horni Ingólfsstræti og
Hallveigarstíg. Salurinn tekur allt að 400 manns í
sæti og hentar frábærlega fyrir funda- og ráðstefnu-
hald.
Veisluþjónusta okkar er rómuð fyrir fjölbreyttar
og spennandi veitingar, útbúnar af snjöllustu fag-
mönnum. Við leggjum áherslu á sveigjanleika, enda
eru kjörorð okkar: Ykkar ánægja er okkar markmið.
Kynntu þér þjónustu okkar á www.veislukompaniid.is
eða hringdu í síma 517 5020 og við lögum okkur
að þínum þörfum.
Með kveðju,
Hafsteinn Egilsson
Staðsetning ráðstefnunnar eða fundarins er
ekki síður mikilvæg en fyrsta flokks aðbúnaður
og þjónusta.Við bjóðum allt þetta; frábæra
staðsetningu í hjarta borgarinnar, þrjá glæsilega
sali með öllum nauðsynlegum tæknibúnaði og
fyrirtaks veisluþjónustu.
Lækjargötu 2a 101 Reykjavík s 517 5020 www.veislukompaniid.is
F
í
t
o
n
/
S
Í
A
Fundur í miðborginni
Á 3ju og 4ðu hæð Iðu-hússins eru tveir fallegir
salir. Stærri salurinn tekur allt að 150 manns
og minni salurinn 120 manns. Allur aðbúnaður
og tæknibúnaður er fyrsta flokks; þráðlaus kerfi,
nettengingar og aðstaða fyrir starfsfólk svo
eitthvað sé nefnt.
Lídó er glæsilegur salur á horni Ingólfsstræti og
Hallveigarstíg. Salurinn tekur allt að 400 manns í
sæti og hentar frábærlega fyrir funda- og ráðstefnu-
hald.
Veisluþjónusta okkar er rómuð fyrir fjölbreyttar
og spennandi veitingar, útbúnar af snjöllustu fag-
mönnum. Við leggjum áherslu á sveigjanleika, enda
eru kjörorð okkar: Ykkar ánægja er okkar markmið.
Kynntu þér þjónustu okkar á www.veislukompaniid.is
eða hringdu í síma 517 5020 og við lögum okkur
að þínum þörfum.
Með kveðju,
Hafsteinn Egilsson
Staðsetning ráðstefnunnar eða fundarins er
ekki síður mikilvæg en fyrsta flokks aðbúnaður
og þjónusta.Við bjóðum allt þetta; frábæra
staðsetningu í hjarta borgarinnar, þrjá glæsilega
sali með öllum nauðsynlegum tæknibúnaði og
fyrirtaks veisluþjónustu.
Lækjargötu 2a 101 Reykjavík s 517 5020 www.veislukompaniid.is
F
í
t
o
n
/
S
Í
A
Fu dur í miðborginni
Á 3ju og 4ðu hæð Iðu-hússins eru tveir fallegir
salir. Stærri salurinn tekur allt að 150 manns
og minni salurinn 120 manns. Allur aðbúnaður
og tæknibúnaður er fyrsta flokks; þráðlaus kerfi,
nettengingar og aðstaða fyrir starfsfólk svo
eitthvað sé nefnt.
Lídó er glæsilegur salur á horni Ingólfsstræti og
Hallveigarstíg. Salurinn tekur allt að 400 manns í
sæti og hentar frábærlega fyrir funda- og ráðstefnu-
hald.
Veisluþjónusta okkar er rómuð fyrir fjölbreyttar
og spennandi veitingar, útbúnar af snjöllustu fag-
mönnum. Við leggjum áherslu á sveigjanleika, enda
eru kjörorð okkar: Ykkar ánægja er okkar markmið.
Kynntu þér þjónustu okkar á www.veislukompaniid.is
eða hringdu í síma 517 5020 og við lögum okkur
að þínum þörfum.
Með kveðju,
Hafsteinn Egilsson
Staðsetning ráðstefnunnar eða fundarins er
ekki síður mikilvæg en fyrsta flokks aðbúnaður
og þjónusta.Við bjóðum allt þetta; frábæra
staðsetningu í hjarta borgarinnar, þrjá glæsilega
sali með öllum nauðsynlegum tæknibúnaði og
fyrirtaks veisluþjónustu.
Lækjargötu 2a 101 Reykjavík s 517 5020 www.veislukompaniid.is
F
í
t
o
n
/
S
Í
A
n í i i i
3ju og 4ðu h ð Iðu-hússins eru tveir fallegir
salir. St rri salurinn tekur allt að 150 anns
og inni salurinn 120 anns. llur aðbúnaður
og t knibúnaður er fyrsta flokks; þráðlaus kerfi,
nettengingar og aðstaða fyrir starfsfólk svo
eitthvað sé nefnt.
Lídó er gl silegur salur á horni Ingólfsstr ti og
allveigarstíg. Salurinn tekur allt að 400 anns í
s ti og hentar fráb rlega fyrir funda- og ráðstefnu-
hald.
eisluþjónusta okkar er ró uð fyrir fjölbreyttar
og spennandi veitingar, útbúnar af snjöllustu fag-
önnu . ið leggju áherslu á sveigjanleika, enda
eru kjörorð okkar: kkar án gja er okkar ark ið.
ynntu þér þjónustu okkar á .veisluko paniid.is
eða hringdu í sí a 517 5020 og við lögu okkur
að þínu þörfu .
eð kveðju,
afsteinn Egilsson
Sta setning rá stefnunnar e a fundarins er
ekki sí ur ikilv g en fyrsta flokks a búna ur
og þjónusta. i bjó u allt þetta; fráb ra
sta setningu í hjarta borgarinnar, þrjá gl silega
sali e öllu nau synlegu t knibúna i og
fyrirtaks veisluþjónustu.
Lækjargötu 2a 101 Reykjavík s 517 5020 .veisluko paniid.is
F
í
t
o
n
/
S
Í
A
í i i i
Á 3ju og 4ðu hæð Iðu-hússins eru tv i fallegir
salir. Stærri salurinn tekur allt að 150 manns
og minn salurinn 120 anns. Allur aðbúnaður
og tæknibúnaður er fyrsta flokks; þráðlaus kerfi,
nettengingar og aðstaða fyrir starfsfólk svo
eitthvað sé nefnt.
Lídó er glæsilegur salur á horni Ingólfsstræti og
Hallveigarstíg. Salurinn tekur allt að 400 manns í
sæti og hentar frábærlega fyrir funda- og ráðstefnu-
hald.
Veisluþjónusta okkar er rómuð fyrir fjölbreyttar
og spennandi veitingar, útbúnar af snjöllustu fag-
mönnum. Við leggjum áherslu á sveigjanleika, enda
eru kjörorð okkar: Ykkar ánægja er okkar markmið.
Kynntu þér þjónustu okkar á www.veislukompaniid.is
eða hringdu í síma 517 5020 og við lögum okkur
að þínum þörfum.
Með kveðju,
Hafsteinn Egilsson
Staðsetning ráðstefnunnar eða fundarins er
ekki síður mikilvæg en fyrsta flokks aðbúnaður
og þjónusta.Við bjóðum allt þetta; frábæra
staðsetningu í hjarta borgarinnar, þrjá glæsilega
sali með öllum nauðsynlegum tæknibúnaði og
fyrirt ks veisluþjónustu.
Lækjargötu 2a 101 Reykjavík s 517 5020 www.veislukompaniid.is
F
í
t
o
n
/
S
Í
A