Búskapur hins opinbera 1997-1998 - 01.03.1999, Síða 13

nettó eða tekur til sin fjármagn. Niðurstaða ársins 1997 sýnir að tekjuafkoman stendur
á núlli. Hið opinbera stendur sjálft að fullu undir útgjöldum sínum, sem ekki hefur
verið raunin síðan 1984. Til samanburðar nam tekjuhallinn 1,6% af landsframleiðslu
árið 1996, en síðustu 10 árin hefur hann verið að meðaltali um 2,8% af lands-
framleiðslu. Sú staðreynd segir með öðrum orðum að hið opinbera hefur sótt til
annarra aðila hagkerfisins ríflega 136 milljarða króna á verðlagi ársins 1997 á þessu
tímabili. Þrálátur hallarekstur á að hluta rætur að rekja til skipulagsvanda í opinbera
búskapnum. Tekjuöflun hins opinbera hefur einfaldlega ekki nægt fyrir útgjöldum við
eðlilegar aðstæður í þjóðarbúskapnum. Orsakanna er einnig að leita í erfíðum þjóð-
hagslegum skilyrðum í lok síðasta áratugar og byrjun þess tíunda, þegar þjóðartekjur
drógust saman eða stóðu í stað og atvinnuleysið jókst. Niðurstaða ársins 1997 og
framvinda ársins 1998 gefa hins vegar vonir um að rekstur hins opinbera sé nú í mun
betra jafnvægi en um langt árabil, en bráðabirgðatölur fyrir árið 1998 sýna að
tekjuafkoma verði jákvæð um /2% af landsframleiðslu.
Tekjujöfnuður að viðbættri kröfu- og hlutafjáraukningu sýnir hreina lánsjjárþörf.
Hún mælir hversu mikið fé hið opinbera þarf að taka að láni frá öðrum aðilum
hagkerfisins til að geta staðið straum af öllum útgjöldum sínum, þar með talinni
aukningu kröfu- og hlutafjár, eða m.ö.o. hina hreinu eftirspum hins opinbera eftir
lánsfé. Á árinu 1997 varð hrein lánsfjárþörf hins opinbera aðeins um 600 milljónir
króna eða 0,1% af landsframleiðslu og hafði minnkað um rúmlega 2 prósentustig af
landsframleiðslu frá árinu áður og ríflega 4 prósentustig frá árinu 1995. Uppsöfnuð
lánsfjárþörf síðasta áratugar mælist um 162 milljarðar króna á verðlagi ársins 1997.
Fyrir árið 1998 benda bráðabirgðatölur til þess að lánsfjárþörf hins opinbera sé
neikvæð um 214% af landsframleiðslu sem segir m.ö.o. að hið opinbera er að greiða
niður skuldir sínar um þá fjárhæð sem ekki hefur verið raunin um langt árabil.
3. Umfang hins opinbera
Við athugun á umfangi hins opinbera þarf fyrst að afmarka eða skilgreina hið
opinbera, þ.e. hvað er opinber starfsemi og hvað ekki. Hin hefðbundna skilgreining á
hinu opinbera samkvæmt SNA1 afmarkar það við þá starfsemi sem tekna er aflað til
1 Þjóðhagsreikningakerfi Sameinuðu þjóðanna eða SNA (A System of National Accounts).
11