Baldur - 23.12.1950, Page 6

6
B A L D U R
sóknarlýsing.
Aldargömul
Séra Bergur Halldórsson, sem skrifaði eftir-
farandi sóknarlýsingu, var fæddur í Prests-
bakkakoti 1 Vestur-Skaftafellssýslu 24. október
1819. Hann gekk í Bessastaðaskóla og útskrif-
aðist þaðan 1844. Þriðja nóvember sama ár
vígðist hann aðstoðarprestur séra Eyjólfs Kol-
beinssonar á Eyri í Skutilsfirði. En hann veikt-
ist brátt af holdsveiki og hélt ekki starf sínu
nema í 4 ár. Hann andaðist á Eyri 30. desember
1854.
Séra Bergur var hagmæltur, enda voru faðir
hans og afi skáldmæltir, og nokkuð hefir hann
látið eftir sig af Ijóðum. Hann safnaði þjóð-
sögum og hann samdi lýsingu Hólssóknar í
Bolungarvík og Eyrarsóknar í Skutilsfirði, og sá
liluti hennar, er varðar Isafjörð, er svolátandi:
Innar, í miðjum firði norðanverðum, er Eyri
undir Eyrarfjalli. Þar er prestssetur og timbur-
kirkja og lítill klukkuturn upp af. Eyrin, sem
staðurinn stendur á, gengur suður á fjörðinn
meir en miðjan. Þá snarbeygist hún og gengur
i vestur inn eftir firði, beygist seinast nokkuð
suður á við aftur svo skipaleiðin liggur svo
nærri Kirkjubólshlíð, að ekki er meira en 5
faðmar í land, þegar siglt er inn fyrir eyrar-
oddann. Höfnin ér inn í Eyrarbugnum og heit-
ir Pollur. Það er hin bezta við lsland og nægi-
leg fyrir 100 skipa í senn.
Á eyrinni stendur kaupstaðurinn. Þar eru 3
sölubúðir og 5 timburhús önnur og 1 steinhús.
Það er aðsetur héraðslæknisins. Mörg eru önn-
ur hús á Eyrinni og öll smá. Búa í þeim tómt-
húsmenn.
Konungur mælti: „Eg sé spor karla, kvenna og
barna“. Og konungur varð reiður, og lét sækja
prestana og konur þeirra og börn, og þeir
sýndu honum leynidyrnar, sem þau höfðu
gengið inn um, til þess að eta það, sem á borð-
inu var. Síðan drap konungur þá, en gaf Daníel
Bel, og hann braut hann og hof hans.
(Framanrituð frásögn er sennilega elsta
leynilögreglusaga, sem skráð hefur verið.
Um aldur hennar vita menn ekkert með
vissu, þó þykir sennilegast að hún sé frá
1.—2. öld f. Krist. Hún hefur verið birt í
úrvali leynilögreglusagna. Hér er sagan
tekin úr Apokrýfar bækur Gamla-Testa-
menlisins. Ný þýðing Rv. 1931, og er ein
af þremur sögum í Viðauka við Daníels-
bók).
Litil kvikfjárrækt hér og stuttar heyannir,
byrja með augusto og eru úti í miðjum septem-
ber. Er því mest megnis lifað af fiskiafla, sem
hér er mikill. Framan af sumri fiskast: Langa,
skata, steinbítur, hrognkelsi og þyrsklingur.
Þegar líður á sumar, og ýsa og heilagfiski, en
þorskur árið um kring og bregst hann hér
sjaldan í Djúpálnum. Hákarlaveiði er hér og
mikil og kunna menn hér til hennar bezt, og
stunda hana með harðfylgi, róa stundum svo
langt á haf út, að „vatnar aðeins fyrir hæstu
fjallatindum" (segja þeir) og liggja þar úti
mörgum skammdegisnóttum í senn í kafaldi og
grimmdarfrostum ef ekki byrjar til lands, en
eru þeir því vanir að þá saknar sjaldan þó
þeir sé á opnum skipum. Allan annan fisk veiða
þeir á lóðir og sitja þá ekki lengur í senn, en
meðan þeir draga upp lóðirnar en leggja aðrar;
og að öllum veiðiskap eru þeir skjótari og fim-
ari en flestir aðrir, en ekki fara þeim heyverk
eða landvinna hönduglega að því skapi, enda
er ekki mikil landyrkjan, engin þúfnasléttun
né vatnaveitingar og engin tún- eða garða-
hleðsla nema þá gjört er að bæjarhúsum, sem
ekki her oft að, ekki heldur torfskurður, því
menn hirða hér í hlöðum allan heyskap sinn.
Enda eru menn ekki lengri tíma í landi þegar
sjóveður er en þeir þurfa til hvíldar og til að
hirða fangið. En gefi ekki á sjó þá eru þeir
helzt að smíðum, því nálega er hver vaxinn
maður nokkuð hagur, en fátt er haft til skemmt-
unar, þó eru haldnar bændaglímur í verstöðv-
um á vetrum, lesnar sögur og kveðnar rímur,
því hér eru raddmenn miklir og þó engir söng-
menn. Margir hættir eru hér nokkuð frábrugðn-
ir því sem tíðkast á Suður- og Austurlandi,
meðal annars það, að um alla langaföstu syngja
menn tíðir á morgna, líkt og í Bessastaðaskóla
er gjört. Annar siður er sá, að menn ganga til
svefns undir eins og rökkva tekur um allt
skammdegið og sofa fram yfir miðnætti. Er
þá fyrst er menn vakna lesinn húslesturinn,
en að því búnu fer kvenfólk til vinnu en karl-
menn að róa.
Flestir eru hér glaðværðarmenn, mannúðleg-
ir, fjörugir, yfirlætislausir og viðmótsgóðir
hversdagslega, nokkuð sællífir og þá óvandir
að klæðum og öllum atbúnaði og hafa ungir
menn að mestu óbreyttan búning feðra sinna og
í öllu eru þeir sérlega fastheldnir við gamla
háttu og tala allgott mál.
Bóthildar þáttur
og Ketils.
Á minu 11. ári bar svo við, að ein gift kona,
Bóthildur að nafni, hafði ferðast héðan úr Álfta-
firði og yfir heiði í Önundarfjörð með vetur-
gamalt eður tvævett sveinbarn, sá eð Ketill hét.
Og þegar móðirin vildi hafa hingað aftur ferð-
ast með sinni ungri barnkind til sinnar sveitar,
þá vissu það engir í Álftafirði. Þetta skeði um
Maríumessu fyrri. Og nær hún kom liingað og
fór heiðarskarðið, skeldi yfir myrkraþoku, svo
hún gekk og villtist of mikið til hægri liandar,
allt þangað sem Valagil heita, hvar að eru mikl-
ir forvaðar, og með því að hún var bæði veik
og mædd orðin nam hún staðar fyrir Guðs anda
áeggjan, hið næsta sem mátti þessum forvöðum,
og af löngum burði sinnar barnkindar hafði
henni þar í brjóst runnið og svo aldeilis út af
sofnað i Herrans vald. Nú vissi enginn maður
livorki önundarfjarðar né Álftafjarðarhrepps af
þessu tilfelli. — Skömmu síðar í vikunni lieyrð-
ist barnsópið ofan til byggða, og ætluðu þeir
menn, sem næstir bjuggu, að einhver sérdeilis
dýrshljóð vera mundu. Þetta bar til snemma í
Augusto. I þann tima A:o 1604 bjó Síra Jón
Grímsson í Svarfhóli í Álftafirði, sá eð var
sóknarprestur ögurs og Eyrar, og nær hann
fékk þetta að spyrja, sendi hann með skrifaðan
seðil út eftir sveitinni lieim á hvern bæ til
hvers búandi manns og bónda, sem að inni-
haldi hafði, að liver þeirra kæmi með vopn í
hendi heim á hans garð með hraðasta hætti þá
strax samdægurs, og þar samtaka í sinni ná-
lægð og með sínu ráði livernin þeir sér liegða
skyldu í greindu efni, og gjörðist sú ályktan, að
menn skyldu uppleita með alvarlegasta hætti
hvaðan þessi ýlfran væri og eymdarhljóð eður
af hverri skepnu. Gengu þeir svo af prestsins
garði. Þá gengu allir skattbændur með þrískúf-
aða atgeira, sem hingað á umliðnu ári fyrir
þetta fluttust til kaups eftir Kg. M. (skikkan og
befalningu. Og nær þeir komu á þann stað,
sem konan lá önduð fyrir löngu, og fundu
barnið hjá henni enn þá lifandi og konuna ó-
skaddaða, því barnið hafði varið hennar lik í
mörg dægur, þá linykkti hverjum þeirra hér
við, og þótti hryggileg aðkoma, en þeim manni
ei síst, sem bóndi og ektamaður var nefndrar
konu, sá eð Jón Eyvindsson var að nafni. Var
hennar lík flutt til byggða og þaðan með erleg-
um tilbúningi og meðferð til Eyrarkirkju að
liún greftraðist. En þessi þeirra sonur uppólst
hjá sínum föður þangað til hann var kominn úr
ómegð og var síðan vinnuhjú Síra Thomasar
Þórðarsonar og andaðist þar vel tvítugur að
aldri á Snæfjöllum.
(Framanrituð frásögn er úr Ævisögu Jóns
Ölafssonar, Iníafara, er hann sjálfur samdi
(1661). Til fróðleiks skal þess getið, að séra
Jón Grímsson var orðinn prestur í Ögurþing-
um 1599. Hann var áður eitt ár prestur í Ár-
nesi í Trékyllisvík, en 1615 fékk hann Prest-
bakka í Hrútafirði. Séra Tómas Þórðarson varð
prestur að Stað á Snæfjallaströnd 1629 og var
þar til dauða síns 1670. Kg. M. skikkan og be-
falning lítur að Vopnadómi Magnúsar Jónsson-
ar prúða, genginn að Túngu í Patreksfirði 12.
okt. 1581 og dæmdur til næsta alþingis 1582.
Hljóðaði sá dómur um, að allir menn hér á
landi séu skyldir að eiga vopn og verjur eftir
fjárupphæð, þ.e. efnum. Þrískúfaðir atgeirar
voru atgeirar með þremur oddum andspænis
öxinni).
llllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllll’lllllllllllllllllllllllllldlllllllllllllllllllllllllllllllIIIIIIIIlllllllllllllllllllllllllllllliniIllllllIIIHIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIHIIIIIIllll
PRENTSTOFAN ÍSR0N7f
óskar viðskipavinum sínum
gleðilegra jóla og góðs nýárs
og þakkar viðskiptin á líðandi ári.