Alþýðuhelgin - 14.04.1949, Blaðsíða 3

ALÞYÐUHELGIN
115
íslandi deyr útaf af hjúkrunarleysi.
Vér viljum g'era það, sem oss er unnt,
til þess að verja það litla, sem vér
náum til, frá gersamfegri eyðilegg-
ingu og látum vér því prenta hér
kvæði, sem Guðnýju heitinni er eign-
að. Það er ljóðabréf, sem hún á að
hafa kveðið á banasænginni, og vilj-
um vér ei tala íleira um hvernig á
því stendur, en geta aðeins hins að
ei er með öllu víst að kvæðið sé eftir
hana; og hafa sumir eignað það
Bjarna heitnum Thorarensen, og það
verður heldur ekki varið, að það í
öltu ber rnikinn keim af skáldskap
hans. En hver sem nú héfur kveðið
kvæðið, þá er það þó víst. að það er
ort undir nafni Guðnýjar heitinnar
°g að það er fallegt kvæði. Það er
Prentað hér með leyfi sira Jóns á
Grenjaðarstað, föður hinnar dánu
skáldkonu.“
I handriti einu í Landsbókasafni
(Lbs. 167, 8vo), sem Páll stúdent
Pálsson hefur safnað til, er Norður-
farakvæðið, en sumir leshættir öðru-
vísi en í Norðurfara. Virðist auðsætt
af samanburði, að sú mynd kvæðis-
ms, sem Páll Pálsson hefur lcomizt
yfir, sé upprunalegri. Stafar orða.
munur sennilsga að einhvcrju leyii
af breytingum sem útgefendur Norð-
urfara hafa gert á kvæðinu. Fvrirsögn
kvæðis þessa í syrpu Páls er svona:
’.Saknaðarstef, t. a. g. ort af Guð-
nyju Jónsd. eða undir hennar nafni
af J. Hallgrs. og e. t. v. með hans
hendi (af blaöi í eftirl. safni Á. bps.
H.).“
Er það næsla einkennilegt, að
kvæði þetta skuli hafa verið eignað
(veimur höfuðskáldum, Jónasi og
Hjarna. Sýnir fátt betur, að allmikið
hefur þótt til kvæðisins koma.
Höfundur þessara lína hefur engin
Sogn i höndum til að sanna eða af
sanna tilgátur þessar um uppruna
hvæðisins, og lætur livern dæma þar
um að vild sinni. Þó mun óhætt eð
fullyrða, að Jónas Hallgrímsson hef-
ur ekki ort kvæðið. Slíkt er aðeins
Setgáta. Þarf naumast annað en lesa
hvæðið til að ganga úr skugga um
hað. Hinu verður ekki neitað, að það
minnir í ýmsu á Bjarna Thoraren-
Sen, en væri sérstaklega ólíklegt, að
skáldkonan á Klömbrum liefði orðið
fyrir áhrifum af skáldskap Bjarna, t.
a- m. erfiljóðum hans? Enn má geta
Þess, að í flestum handritasöfnum,
sumum eldri en prentun kvæðisins í
Norðurfara 1848, er það hiklaust
cignað Guðnýju Jónsdóttur. Á það
má og benda að einkennilcgt er, ef
síra Jón á Grenjaðarstað hefði ekki
gefið upplýsingar um höfund kvæð-
isins, væri um annan en Guðnýju
dóttur hans að ræða, þogar hann var
beðinn leyfis til að það yrði birt. Það
þarf því síerkari rök en enn hafa
fram komið til að sanna það, að
Guðný Jónsdóttir sé ekki höfundur
kvæðisins.
3) Saknaðarstef cftir son rninn.
Þetia er nokkuð langt kvæði, 19 or-
indi, allvel ort. Kvæðið er ort eftir
Jón Aðalstcin eldri frumburð þcirra
Jón
Aðalsteinn,
sonur
Sveins
og
Guðnýjar.
Sveins og Guðnýjar, f. 15. oltt. 1827,
d. 9. nóv. 1823. Fyrstu crindin eru
svona:
Frá því ég heiminn fyrst í réði
fært hefur reynslan betta mér,
hvaCa fögnuður, lrvaða gleði
hverrar tegundar lielzí scm er.
hvað ágæ't s^m í honum finnst
livcrfur burt þegar varir minnst.
Ef menn við nokkuð ástir binda
öðru framar í heiminum
þá kcmur eittlivað því að hrir.da.
þrál 'ga gagns'ætt viljanum,
af þvi geta menn einatt séð:
ekkert cr gcfið lieldur léð. —
Lokavísa lcvæðisins or á þessa leið:
Fyrst ég elslraði auðnu þína
öllu framar í heiminum,
svo má ei lengur sálu mína
sorgin þreyta af missinum.
því ábalinn varð allur binn
ógleymanlegi sonur minn!
4) Kveðja. Ort af sama tilefni og
næsta kvæði á undan. Það er fjórar
vísur. Miðvísurnar eru svona:
Unun slcærust augnanna minr.a
cr nú komin til fðrfeðra sinna,
skilnaður sár þó skeri mitt lijarta
skal ci um drottins ráðstöfun kvarta.
Farðu nú vel úr faðminum mínum,
faðmi snú mót lausnara þínum,
fyrir oss er fullsæld til rcidrii,
faðminn liann á móti þér brelddi.
5) Eftirmæli cftir Pál Þorbergsson
fjórðungslækni, mág skáldkonunnar,
cr drukknaði á Breiðafirði 9. júlí
1831. Kvæði þella er 15 erindi.
6) Saknaðarkvæði. Þriðja kvæðið.
scm ort er í tilefni af skilnaði þeirra
lijóna. Fjögur erindi, nokkru stirðari,
en hin lívæðin. Það liefst þannig:
Þcgar mér einlivcr amar
angurs tilfinning . . .
7) Rokkvísur, „kveðnar um roldc,
s°m scndur var frá Kaup:nliöfn
liingað til lands“. Vísur þessar eru
10, laglega ortar og létt yfir þeim.
Er þetia hið eina kvæði Guðnýjar,
scm ég hcf séð. þar scm alvara, sorg
og tregi cr ckki aðáluppistaðan. Vís-
ur þessar eru vafalaust úr Ijóðabréfi
til Páls Þorbcrgssonar, mágs skáld-
konunnar því hún kveður „Pálus
sinn“ í síðus'u vísunni. — Tlokkvísur
hofjast á þcssa lcið:
llcldur tók mér að hýrna í sinni,
hækkaði brún og lét' i geð,
af því að ég á ævi minni
aldrei haíði nú fyrri séð
svo tígulegan tóskapsreklc,
tilbúinn eftir dönskum smekk.
Eins.og fyrr var geíið, eru .,Rokk-
vísur“ prentaðar í ,,Kvennablaðinu“,
maíblaði 1897.
AFKOMENDUli GUÐNÝJAU.
Guðnýju og Sveini varð fjögra
barna auðið. Þau voru þcssi:
Jén Aðalstesnn iielclrO fæcldur á
Grenjaðars'að 15. okióber 1827.
llann lézt rúmlcga ársgamall liinn 9.
nóvcmber 1328, tijá afa, sinum og
önnnu á Grenjaðarstað. Segir síra
Jón aíi haps í prestþjónust.ubókinni
að dsuðameinið haíi verið „vatns-
sýki í höfðinu".