Alþýðuhelgin - 14.04.1949, Blaðsíða 4

116
ALÞÝÐUHELGIN
Gísli Konráðsson:
KETILL BJARNARBANI
Sigríður (eldri), fædd á Klömbr-
um 17. október 1828 varð ekki árs-
gömul, lézt 7. sept. 1829.
Jón Aðalsteinn (yngri', fæddur á
Klömbrum 1. mai 1830. Hann gekk
menntáveginn og útskrifaðist úr
Reykjavikurskóla 1853, með fyrstu
einkunn, sigldi árið eftir til Kaup-
mannahal'nar, las ' þar málvísi við
háskólann, en lauk ekki próíi. Hann
var fastur kennari við lærða skólann
í Nyköbing á Falstri 1863—’72 en
beiddist þá lausnar. Seinna var hann
einn vetur kennari við la»rða skól-
ann í Reykjavik (1878 —’79>, en
festi þar ekki yndi. Lifði hann síðan
embættislaus i Kauprnannahöfn til
dauðadags, 1. febrúar 1894, ókvænt-
ur alla ævi og barniaus. Hann var
gæddur ágætum námsgáfum, einkum
á tungumál, frábærlega minnugur.
enda mikill fróðleiksmaður. þótt lítt
sjái þess stað eítir hann látinn, því
ritstörf liggja engin eítir hann. Hann
ferðaðist oítar en einu sinni ril
Frakklands og dvaldi þar um sirm,
enda hafði . hann miklar mætur á
þeirri þjóð og bókmenntum hcnnar,
sem hann var þaulkunnugur. Er tal-
ið, að hann hafi verið einhver lærðast-
ur maður á Norðurlöndum í franskri
tungu og bókmenntum. Jón SVeins-
son var maður mjög yfirlætislaus,
spaklyndur og þýður í viðkvnningu,
drengur góður og vel látinn af öll-
um, sem honum kynntust.
Sigríður (yngri) var fædd á
Klömbrum 11. júlí 1831. Hún átti
Níels bónda og hreppstjóra Eyjólfs-
son á Grímsstöðum á Mýrum. Synir
þeirra voru Haraldur Níelsson pró-
fessor og Hallgrímur Níelsson bóndi
á Grímsstöðum. Sigríður andaðist í
Reykjavik 16. janúar 1907. Hún var
fróðleiks- og gáfukona mikil.
LOKAOR.Ð.
Hér verður nú staðar numið.
Ýmsu mætti vafalaust við auka suma
þætti þessarar frásagnar, ef könnuð
væru samtímabréf og nokkur önnur
skilríki. Það verður þó að bíðá. Hitt
vakti fyrir höfundi þessara lína, að
gera nokkra grein fyrir þeirri skáld.
konu íslenzkri á fyrri hluta 19. ald-
ar sem orti eigi verr on svo, að tveim
höfuðskáldum var eitt kvæði hennar
eignað.
Ævi Guðnýjar Jónsdóttur varð
ekki löng. Hún féll frá í blóma lífs-
Veturinn 1518 var nokkuð svo
snarpur, en þó héldu menn peningi
sínum. Komu ísar fyrir norðan og
björn einn mikill, rauðkinnungur, á
land á Skaga við Ásbúðartanga. Sá
þá hvergi til íss af sléttlendi, en þó
af háfjöllum. Það dýr var mjög solt-
ið, grlmmt og mahnskætt. Drap það
sjö eða átla menn; voru það.þrjár fá-
tækar konur með börnum, er gengu
yfir og vissu ei vonir dýrsins. Það
braut niður hjalla alla á Skaga, utan
að Ketu, því sums staðar fann það
matbjörg í þeim. Þá bjó sá maður að
Ketu, sem Ketill hét Ingimundarson,
aflamaður mikill, en þar var þá góð
veiðistaða. Lá hann úti á vorum á
hákarlaskipi, en lét annað skip flytja
í land og gera til aflann, en flytja til
sín aftur kost og drykk. Völdust til
hans ungir menn og hraustir til sjó-
fara, og fékk hann 80 eða 90 hákarla
á vori.
Það var .einn morgun árla, er Ket-
ins, aðeins 32 ára gömul, á þeim
aldri, sem skáld og listamenn eru að
dfla þeirrar lífsreynslu og nálgast
þann þroska, sem enzt getur þeim til
afreka. Auðsætt er. að Guðný hefur
verið á öru þroskaskeiði sem skáld.
Þau kvæði, sem hún orti um og inn-
an við þrítugsaldur, standa allmjög
að baki kvæðunum tveimur. sem
hún kvað helsærð, skömmu áður en
yfir lauk — svanasöngvum hennar.
Myndi hún eigi skipa allvirðulegan
sess í íslenzkri bókmenntasögu hefði
hún staðizt eldraunina og getað —
líkt og Egill — látið skáldskapinn
verða sér nokkrar ,,bölvabætur“? Að
slíku tjáir eigi að spyrja, þar eð eng-
inn getur svarað. En ótrúlegt er það
eigi. Svo ótvíræðri skáldgáfu virðist
hún hafa verið gædd, húsfreyjan á
Klömbrum.
(Mynd af Guðnýju Jónsdóttur er
engin til).
Gils Guðmuudsson.
ill gekk til sjóar og inn í lijall einn
mikinn, er þar stóð með hákarli, og
vildi sækja morgunverð hjúum sín-
um, að hann sá dýrið koma að utan.
Hann tók hákarlsbægsli mikið og
snaraði langt á svig við dýrið og
dyrnar. Björninn greip það, bar á
bak við hjallinn og tók að éta, en
Ketill snaraðist út og með skyndi til
bæjarins. Sendi hann þá þegar tvo
menn, annan út á Skaga, en hinn
inn að safna mönnum, og komu skjótt
fjórtán, er vopn höfðu, og gengu
sjávar. Björiiinn var þá búinn með
, bægslið og ætluðu þeir að ráða að
honum, en hann veik' sér undan og
inn með sjónum. Þeir gengu eftir og
inn á Ketubjörg, en þar sem björgin
lækkuðu nokkuð, vafði björninn sig
saman og velti sér í fjöru niður og
synti fram í sker það, er þar liggur
og kallað er Þursasker. Ketill skipti
þá mönnum og lét sjö eftir, er mæta
skyldu dýrinu hvar sem það kæmi að
landi á Inn-Skaga, en hann gekk með
sex mönnum heim til Ketu. Þeir
hrundu fram sexæringi og reru til
skersins. Björninn lújóp þá á sæ og
lagðist út á fjörðinn, en þeir reru
eftir kappsamlega. Mæddu þeir dýr
ið um síðir, en það lagðist þá 1
króka og varð mjúkara í vikum en
báturinn. Gekk svo lengi dags, að
þeir komu engum vopnalögum við.
svo að björninn sakaði, en um síðir,
er að honum þrengdi, hýddi hann
hramminum upp á borðið og ætlaðj
að hvolfa skipinu, svo það drakk 1
sig sjó. Ketill þreif þá exi og hjó á
hinn fremra hramminn við borðið-
svo að af tólc. Lagði þá dýrið frá og
dapraðist heldur sundið, svo Þe‘r
fengu því næst lagt það til bana,
drógu síðan á bátinn upp og héldu
að landi.
(Ketill þessi var faðir Guðrúnar.
móður Björns á Skarðsá. Björn hefur
sjálfur skráð í annálum sínum sög'
una af bjarnardrápi afa síns, og er su
frásögn aðalheimild Gísla Konráðs-
sonar.)