Sveitarstjórnarmál - 01.08.1949, Page 17

SVEITARSTJORNARMAL
15
EIRÍKUR PÁLSSON:
Tuttugu ára afmæli
Iaganna um verkamannabústaði.
Eitt meginskilyrði þess, að nokkurt menn-
ingarlíf geti þróazt, er, að menn hafi
yfir að ráða viðunandi húsnæði. Skortur á
því sviði hlýtur að hafa í för með sér tak-
mörkun eða útiloka hagnýtingu menningar-
gæða, sem á hverjum tíma eru á boðstólum,
og hindra eðlilega og nauðsynlega heilbrigð-
ishætti, valda sjúkdómum og veiklun, lama
virðingu einstaklingana fyrir sjálfum sér og
sínum og draga úr lífsþrótti og starfslöngun.
Þeir, sem einlæglega vildu stuðla að batn-
andi kjörum meðborgara sinna, hlutu því
f\'rr eða síðar að beita áhrifum sínum til
þess, að bættur yrði og aukinn húsakostur
almennings í landinu, á grundvelli þeirra
raka, að ófullnægjandi og heilsuspillandi
íbúðir væru þjóðfélagslegt mein, sem hinu
opinbera væri skylt að eiga hlut að fyrir sitt
levti að bæta um.
Húsbyggingum hérlendis hefur lengst af
verið mjög ábótavant, og veldur því margt,
en einkum hefur þó skorti á varanlegu,
ódýru efni innlendu verið um að kenna.
Hver kvnslóð hefur því orðið að byggja vfir
sig og verulegur hluti starfsorku hennar far-
ið í það að koma upp húsnæði, sem aðeins
gat staðið um nokkra áratugi og lengst af
í lélegu ástandi, unz næsta kynslóð hóf sams
konar byggingar á nýjan leik.
Síðustu áratugi hafa byggingar úr varan-
legu efni, einkum steinsteypu, rutt sér til
rúms, en þær eru dýrar og um megn flest-
um, sem laun hafa af skornum skannnti
eða ótrygga vinnu, að koma þeim upp.
Þetta hefur leitt til þess, að launamenn,
einkum verkamenn, hafa orðið að láta sér
lynda hinn lítilfjörlegasta húsakost, ekki sízt
þeir, sem fyrir mörgum börnum áttu að sjá.
Oft urðu hinar lélegustu kjallaraholur eina
athvarfið til íbúðar, sem samrýmzt gat fjár-
hagslegum ástæðum láglaunamanna, enda
þótt það hlyti að hafa í för með sér
kyrking í vexti þeirrar æsku, sem slíku yrði
að una, heilsuleysi og hamingjuskort vegna
kuldasagga og sólarleysis.
Heimstyrjöldin fyrri olli miklu losi og
breytingum á lifnaðarháttum íslendinga. Til
þess tíma hafði landbúnaðurinn verið meg-
inatvinnuvegur þjóðarinnar. En nú óx sjávar-
útveginum fiskur um hrygg, og atvinna í
sambandi við hann og hina vaxandi kaup-
staði, einkum Reykjavík, varð mikil. Fólkið
þyrptist því úr sveitunum, en kaupstaðirnir
stækkuðu mjög á skömmum tíma. Bygging-
ar þar fullnægðu engan veginn íbúðarþörf-
inni. Húsnæðisvandræði og óhollusta í því
sambandi varð áberandi. Einstaklingar voru
velflestir vanmegna að byggja hús handa sér
og sínum nema með því að setja sig í varan-
leg lítt bærileg fjárhagsvandræði. Hið opin-
bera hlaut því að láta þessi mál til sín taka,
enda fór nú í hönd vaxandi íhlutun ríkis-
valdsins um ýmis efni.
Sveitarfélög voru tilneydd að revna að