Sveitarstjórnarmál - 01.05.2003, Page 7

sumum tilvikum staðið frammi fyrir því að
ákvarðanir um framkvæmd mála og ráð-
stöfun fjármuna eru teknar á öðrum vett-
vangi og hlutverk þeirra í þeim tilvikum
því fyrst og fremst að greiða sína kostnað-
arhlutdeild."
Frá 56% til 75% opinberra
útgjalda
- Hvers vegna þarf að stækka sveitarfélög-
in enn frekar?
„Sveitarfélögin á íslandi þarf að stækka
og efla til að þau geti tekið við fleiri
verkefnum. Ef við berum okkur saman
við sveitarfélögin annars staðar á Norð-
urlöndum þá ráðstafa þau frá 56% til
75% opinberra útgjalda en íslensk sveit-
arfélög ráðstafa 35%. Þess ber þó að
geta að í Danmörku, Noregi og Svíþjóð
er millistjórnstig á sveitarstjórnarstigi
sem ráðstafar fjármunum, svo sem til
sjúkrahúsa og framhaldsskóla. Sveitarfé-
lögin þarf jafnframt að stækka til að
auka raunverulegt lýðræði. Þó að sveit-
arstjórnir í minni sveitarfélögum séu ná-
tengdar íbúunum felur það í sér ófull-
komið lýðræði ef þær sinna ekki nema
mjög takmörkuðum verkefnum og
ákvörðunarvald um framkvæmd þeirra
mála er ibúana varðar liggur annars
staðar. Ennfremur þurfa sveitarfélögin að
stækka til að ráða betur við stjórnsýslu-
hlutverk sitt og til að styrkja sveitar-
stjórnarstigið í landinu."
Heilsugæsla, öldrunarþjónusta
og minni sjúkrahús
- Hvaða verkefni er hér um að ræða?
„Ég sé fyrir mér að sveitarfélögin annist
nánast alla nærþjónustu við íbúana. Ég
nefni heilsugæsluna, öldrunarþjónustuna
og minni sjúkrahúsin, sem í raun eru víða
fyrst og fremst hjúkrunarheimili, sem og
málefni fatlaðra. í nokkrum tilvikum hafa
sveitarfélögin þegar tekið við þessum
verkefnum með þjónustusamn-
ingum. Það hefur leitt til þess
að hagræðing hefur aukist og
samlegðaráhrif náðst fram
vegna þess að sveitarfélögin
ráku fyrir þjónustu sem hægt
var að fella að þeim verkefn-
um sem þau yfirtóku. Reynslan af þessu
fyrirkomulagi er góð og þjónustan hefur
aukist og batnað. Það er til dæmis alls
ekki sjálfgefið að skilvirkni sé mest og
framkvæmd heilbrigðisþjónustunnar sé
best fyrir komið með því að henni sé allri
stjórnað frá einni skrifstofu í Reykjavík."
Verkefni sýslumanna betur
komin hjá sveitarfélögunum
- Gætir þú nefnt fleíri verkefni?
„Ríkið rekur ýmsa nærþjónustu við íbú-
ana í gegnum sýslumannsembættin sem
að mínu mati væri mjög eðlilegt að færa
til sveitarfélaganna þegar þau stækka og
eflast. Þar má til dæmis nefna umboð fyrir
Tryggingastofnunina en auðvitað væri
Þórður Skúlason, framkvæmdastjóri Sambands íslenskra
sveitarfélaga.
hagræði að því fyrir íbúana að eiga sam-
skipti við þá stofnun fyrir milligöngu skrif-
stofu sveitarfélagsins, fá þar endurgreiðsl-
ur af ýmsu tagi og upplýsingar um réttar-
stöðu sína gagnvart þeirri stofnun. Þinglýs-
ingarnar eru eitt verkefnið en undirstaða
þeirra gjörninga fer að stórum hluta fram
hjá sveitarfélögum, svo sem með landa-
og lóðaskrám. Leyfisveitingar eru annað
verkefni sýslumanna. Mér telst til að þeir
veiti ein 25 leyfi af ýmsu tagi og mörgum
þeirra þarf að fylgja umsögn sveitarstjórna
„Ég tel að sveitarfélögin geti vel tekið við flestum
þeim verkefnum sem sýslumenn sinna nú og að sú
verkefnatilfærsla gæti styrkt sveitarstjórnarstigið."
sem fjalla um málin hvort eð er.
Hlutverk sýslumannsembættanna hefur
breyst verulega eftir að sýslunefndir voru
lagðar niður 1988 og eftir að dómsvald
var fært til héraðsdómstólanna. Ég vísa til
nýlegrar umræðu um sýslumannsembætt-
in og hugmynda um verulega fækkun
þeirra. Ég tel að sveitarfélögin geti vel tek-
ið við flestum þeim verkefnum sem sýslu-
menn sinna nú og að sú verkefnatilfærsla
gæti styrkt sveitarstjórnarstigið þannig að
hvert sveitarfélag gæti ráðið til sín lög-
lærða starfsmenn til að sinna þeim verk-
efnum og öðrum stjórnsýsluverkefnum
sem sveitarfélögunum er þegar skylt að
annast og verða sífellt vandasamari."
Löggæsluumdæmin munu
stækka
- Þú nefnir ekki löggæsluna, gæti hún
flust til sveitarfélaganna?
„Ef til vill væri það gerlegt en ég tel
þó fyrir mitt leyti að það verkefni eigi að
vera á hendi ríkisins. Embætti ríkislög-
reglustjóra hefur verið stóreflt að undan-
förnu og samvinna löggæslunnar óháð
löggæsluumdæmunum fer vaxandi. Það
tel ég að leiði til þess að löggæsluum-
dæmin stækki í framtíðinni og tilfærsla
verkefna frá sýslumannsembættum til
sveitarfélaga gæti flýtt þeirri þróun."
Heildstæð atvinnu-
og þjónustusvæði
- Víkjum þá að stefnu sambandsins í
sameiningarmálum.
„Stefna sambandsins er mjög skýr.
Hún gengur út frá því að sameiningin sé
frjáls, það er að meirihluti íbúanna taki
um það ákvörðun í atkvæðagreiðslu hvort
sveitarfélagið verði sameinað öðru sveitar-
félagi eða ekki. Sambandið hefur lagst
gegn því að sveitarfélög verði sameinuð
með lagaboði. Á landsþingi sambandsins
1998 voru sveitarstjórnir hvattar til þess
að hafa frumkvæði að sameiningu sveitar-
félaga og jafnframt sagt að náist ekki við-
unandi árangur á því kjörtímabili fjalli
fulltrúar ríkis og sveitarfélaga um aðrar
leiðir en farnar hafa verið í sameiningu til
þessa. í fyrra var þessi stefna
nánar rædd og útfærð á full-
trúaráðsfundi í mars og lands-
þinginu f september. í þeirri
stefnumörkun, sem þá var
samþykkt, segir að sveitarfé-
lögin skuli stækkuð og efld
þannig að þau myndi heildstæð atvinnu-
og þjónustusvæði og að það markmið ná-
ist fyrir lok þessa kjörtímabils. Jafnframt
segir þar að frjáls sameining skuli reynd á
fyrri hluta kjörtímabiIsins en að öðrum
7