Morgunblaðið - 31.10.2013, Blaðsíða 2

Morgunblaðið - 31.10.2013, Blaðsíða 2
2 | MORGUNBLAÐIÐ Útgefandi Árvakur Umsjón Jón Agnar Ólason jonagnar@mbl.is Blaðamenn Ágúst Ásgeirsson agas@mbl.is, Ásgeir Ingvarsson ai@mbl.is, Jón Agnar Ólason jonagnar@mbl.is, Guðrún Gunnarsdóttir gudrun@actacor.is Auglýsingar Kolbrún Ragnarsdóttir kolla@mbl.is Prentun Landsprent ehf. fram allt eru þeir mjög listhneigðir og opnir fyrir alls konar tilraunum, og áhugasamir um listamenn sem eru fyrir utan „mainstream“ og „commercial“ flæðið. Um leið er markaðurinn risastór, sennilega sá 5. stærsti í heiminum og fyrir vikið er töluvert stór sá hópur tónlistarunn- enda sem eru tilbúnir að fara út fyrir boxið.“ Barði segist lengst hafa dvalið í Frakklandi í tvo mánuði samfleytt. „Og öfugt við það sem margir ímynda sér fer vinna mín lítið fram á kaffihúsum. Oftast er ég í hljóðverinu frá morgni til kvölds, en leyfi mér auðvitað að njóta umhverfisins. Það er t.d. gaman að upplifa fegurðina í París, ég hef gaman af að virða þá hefð Frakkanna að fá sér hádeg- isverð – hér á Íslandi er vinnan oft tekin í einum rykk svo að hádeg- isverðurinn er látinn mæta afgangi.“ Gull af fólki Og hvernig eru Frakkarnir í sam- skiptum? Eru þeir eitthvað líkir stereótýpunni sem birtist af frönsku listafólki í kvikmyndum, þar sem það er oft sýnt sem hortugt og uppskrúf- að? B arði Jóhannsson tónlist- armaður hefur verið með annan fótinn úti í Frakk- landi síðan fyrsta hljóm- plata hljómsveitar hans, Bang Gang, kom út árið 1998. Hann hefur þó aldrei búið langdvölum í landinu og segist sjaldan yfirgefa hljóðverið þegar hann tekur vinnu- skorpur í borgum á borð við París. Hann segir listamannslífið í Frakk- landi ánægjulegt en þó séu dagarnir hjá honum þar í landi ekki eins æv- intýralegir og margir virðast halda. „Ég man t.d. þegar ég var fenginn á kvikmyndahátíðina í Cannes til að flytja tónlist. Þar spilaði ég einfald- lega tvö gigg og hélt svo rakleiðis heim á leið. Þannig varð mín upplifun af öllum glamúrnum og glysinu í þeirri ferð.“ Gæfuspor í boði Warner Það var vegna ávörðunar á skrifstofu Warner að sterk tengsl mynduðust milli Barða og Frakklands en útgáfu- fyrirtækið ákvað á sínum tíma að áhugavert væri að gefa út Bang Gang þar í landi. Í framhaldinu fór hann til Frakklands til að spila á tón- leikum og kynntist fljótlega Keren Ann Zeidel. Saman stofnuðu þau tvíeykið Lady and Bird og sömdu m.a. óperu sem var sett upp af frönsku leikhúsi og óperuhúsi. Nú síðast hefur Barði átt í samstarfi við Jean-Benoit Dünckel úr goðsagna- kennda franska rafbandinu Air en saman mynda þeir Barði og Jean- Benoit bandið Starwalker. Barði gerði á endanum samning sem höfundur við Frakklandsarm út- gáfurisans EMI og hefur allar götur síðan verið mjög virkur á franska tónlistarmarkaðinum. Hann segir að í dag sé um helmingurinn af plötu- sölu hans á Frakklandsmarkaði en hinn helmingurinn dreifist á önnur lönd. Opnir fyrir tilraunum En hvers vegna Frakkland til að byrja með? Hvað sá Warner á sínum tíma í tónsmíðum Barða sem myndi falla svona vel í kramið hjá Frökkum? „Frakkar eru miklir smekkmenn á tónlist,“ segir Barði kíminn. „En um- „Ég neita því ekki að ég hef rekist á þannig týpur, en ekki nennt að gefa þeim neina athygli. Upp til hópa eru þeir sem ég hef kynnst í Frakklandi algjört gull af fólki og góðir vinir vina sinna,“ útskýrir Barði. Hann segir töluverðan menningarmun geta verið á Frökkum og Íslendingum og eru þjóðirnar t.d. eins og andstæðir pólar hvað kemur að skipulagningu. Þegar pólarnir mætast getur útkoman hins vegar orðið ágæt. „Frakkarnir vilja helst hugsa um hlutina í nokkur ár áður en nokkuð er gert. Þetta getur farið í taugarnar á Íslendingi en ég hugsa að það fari alveg jafnmikið í taugarnar á þeim þegar Íslendingur hringir og ætlast til þess að allt fari af stað undir eins og sé tilbúið eftir viku. Þegar franska og íslenska leiðin mætast er útkoman ágætur meðal- vegur.“ Þá hefur það verið áskorun fyrir Barða að læra á franska skrifræðið. Segir hann Frakka hafa ástríðu fyrir skriffinnsku og stimplum og hafi margur Íslendingurinn reytt hár sitt og skegg við að reyna að koma papp- írum á réttan stað í réttu formi í franska kerfinu. „Það getur verið mjög erfitt að komast inn í kerfið hérna, en þegar maður er á annað borð kominn inn ganga hlutirnir yf- irleitt mjög vel fyrir sig og hugsa t.d. Frakkarnir mjög vel um allt sem heitir höfundarréttargreiðslur.“ Listir í hávegum hafðar Eitt sem Barði segir Íslendinga geta lært af Frökkum er viðhorfið sem þeir bera í garð lista. Hann segir hafa verið mjög uppörvandi fyrir ungan íslenskan listamann að koma til Frakklands og upplifa þar annað við- mót en hann var vanur. „Þegar mað- ur segist vera tónlistarmaður er við- kvæðið á Íslandi að spyrja hvað maður vinni svo við á daginn, hvað sé alvöru vinnan. Í Frakklandi þykir það hins vegar hreint og klárt æðis- legt að vera starfandi tónlistarmaður, og er í augum fólks mikil upphefð í því að hafa hæfileik- ana og getuna til að starfa við listir.“ Allur tíminn sem Barði hefur varið í Frakklandi hefur svo orðið til þess að smita hann ögn af franskri menn- ingu. „Ég fæ reyndar bara hausverk af léttvínum og er lítið fyrir mygluðu ostana, en ég reyni í hverri ferð að kaupa gott núggat og rótsterkt sinn- ep. Sinnep sem lætur alveg loga í hausnum er eitthvað sem mér finnst algjör snilld.“ ai@mbl.is Útkoman góð þegar franska og íslenska leiðin mætast Étoile Barði Jóhannsson hefur gert það gott í Frakklandi og átt í gjöfulu samstarfi við leiðandi listamenn. Barði hefur verið viðloðandi Frakkland í bráðum 15 ár. Hann segir skrifræðið hafa reynt á en kann vel að meta brennandi sterkt sinnepið. Morgunblaðið/Arnaldur Gullið Barði hefur vanist logandi sterku frönsku sinnepi. Morgunblaðið/ÞÖK í tímum í tröppum og gluggakistum eða héngum utan í veggjum til að fylgjast með í tímum. Þegar ég kom þangað aftur, áratugum seinna, hafði ekkert breyst. Það var aðeins búið að skipta um loftljós, en annað var ná- kvæmlega eins. Þessi París, sem ekk- ert hefur breyst, er svo stórkostleg. Þangað hef ég alltaf leitað til að kom- ast í snertingu við nið aldanna, sem sífellt blæs nýjum stefnum anda í brjóst.“ Hinir frakknesku fiskimenn Eins og fyrrverandi forseti lýðveld- isins veit mætavel á Ísland vinaþjóðir víða, og bæjarfélög hérlendis vinabæi sömuleiðis á erlendri grund. Margt er þó sem gerir tengsl lands og þjóð- ar við Frakkland sérstök, að sögn Vigdísar. „Þar vega sjómannatengsl- in svo þungt. Hundruð franskra segl- skipa mönnuð frönskum sjómönnum frá Normandie og Bretagne reru á seglskútum á þorskamið við Ísland, enda voru þeir heima fyrir kallaðir Íslendingarnir – les Islandais. Kvað mest að veiðunum upp úr aldamót- unum 1800 og til áranna kringum 1912, þegar togaraöld hófst. Frakkar eru kaþólskir og fiskmeti var þeim ákaflega mikilvægt á föstudögum, og auðvitað á föstunni, og aðkallandi til að mynda að hafa nægilegt fiskmeti fyrir heri Frakka sem ríkið þurfti að sjá fyrir,“ bendir Vigdís á. „Fiskveið- arnar við Ísland skiptu gríðarlegu máli fyrir norðurhéruð Frakka og fjölmargir atvinnuvegir í Norður- Frakklandi voru veiðunum bein- tengdir, ekki síst í bæjunum Paimpol og Gravelines. Menn smíðuðu skip, sniðu segl, saumuðu sjóklæði og skó- búnað. Er þá ótalin umfangsmikil framleiðsla veiðarfæra. Afleiddir at- vinnuvegir voru því fjölmargir og áhrifin af sjósókn Frakkanna miklu meiri en sem nam fiskveiðunum ein- göngu.“ En þó hin gjöfulu Íslandsmið hafi verið Frökkunum heilladrjúg til fiskveiða þá fórst mikill fjöldi franskra sjómanna á þeim sömu mið- um; Hafið gaf og hafið tók, eins og þar stendur, og áætlað er að allt að 400 franskar skútur hafi farist á Ís- landsmiðum og með þeim á fimmta þúsund sjómenn. Um líf sjómann- anna má lesa í hinni víðfrægu bók Pierre Lôti, Pêcheurs d’Islande, sem kom út árið 1886 og hefur borið hróð- ur höfundarins víða. Lestur þeirrar bókar hafði mikil áhrif á Vigdísi, eins og aðra sem lesið hafa. „Ég mun til dæmis aldrei gleyma þeirri tilvitnun í bókina sem áletruð er á minnisvarð- ann í Hólavallagarði um frönsku sjó- mennina sem fórust hér við land. Þar segir: Il ne revint jamais. Une nuit d’août, là-bas, au large de la sombre Islande, au milieu d’un grand bruit de fureur, avaient été célébrées ses no- ces avec la mer.“ Í íslenskri þýðingu Páls Sveinssonar hljóma þessi orð svo: „Hann kom aldrei aftur. Það var eina nótt í ágústmánuði að brúðkaup þeirra Ránar og hans fór fram langt norður í höfum, úti við Ísland. Var þar skuggalegt umhorfs og hamfarir á alla vegu.“ Á minnisvarðann í Hóla- vallagarði er einnig ritað að „STEIN ÞENNA REISTU ÍSLENDINGAR FRAKKNESKUM SJÓMÖNNUM Í VINÁTTU- OG VIRÐINGAR- SKYNI VIÐ HINA FRÖNSKU ÞJÓГ. Vigdís minnist þess í framhaldinu að eitt af þekktustu kennileitum í bænum Paimpol sé Ekkjukrossinn, Le Croix des Veuves, sem stendur á háum höfða þar sem sér sjóinn. „Þar komu eiginkonurnar saman þegar haustaði og von var á skútunum frá Íslandsmiðum. Sumar heimtu menn sína úr helju og héldu með þeim heim, og þannig fækkaði í hópnum sem beið uns ekkjurnar voru einar eftir.“ Þetta er að sögn Vigdísar áhrifaríkur og merkingarþrunginn staður að heimsækja. Annar slíkur er Veggur hinna týndu, eða Le Mur des Disparus, sem tileinkaður er minn- ingu sjómannanna sem fórust við Ís- land. Þar má sjá nöfn skipanna sem fórust og sömuleiðis nöfn sjómann- anna sem hurfu með þeim, og má þar ljóslega sjá hve skelfilegan toll veið- arnar við Ísland tóku af hinum litlu bæjarfélögum í Norður-Frakklandi. Er því ekki að undra að tilfinn- ingaþrungin saga bindi þjóðirnar tvær sterkum böndum. Siglingar Frakka til Íslands voru svo miklar að þeir komu hér upp frönskum spítöl- um í Reykjavík, Fáskrúðsfirði og Vestmannaeyjum. „Því má ekki gleyma að íslenskir sjúklingar fengu líka inni á frönsku spítölunum. Þeim var meðal annars hjúkrað af nunnum sem hingað komu frá Frakklandi til að annast þá sem á frönsku spítöl- unum lágu og þar var ekki farið í manngreinarálit vegna þjóðernis. Að sama skapi lögðu Íslendingar frönsk- um sjómönnum lið og lífbjörg ef skipsskaði varð undan landi. Í því sambandi má nefna björgunarafrek séra Jóns Norðfjörð Jóhannessonar á Sandfelli í Öræfum, í febrúar 1912, þegar skipið Aurore fórst á Skeið- arársandi. Séra Jón hafði fyrir sið að ganga á fell þegar óveður gekk niður og skima með góðum sjónauka sem hann átti, hvort hann sæi skip sem lent hefði í háska. Hann kom auga á frakkneskt skip sem hafði strandað í flæðarmálinu, og reið þegar í stað með vinnumanni að sækja sjómenn- ina og bjarga þeim. Meðal þeirra sem hann bjargaði þar var Yves Le Roux, jafnan nefndur Tonton Yves, sem var síðasti Íslands-sjómaðurinn frá Pa- impol, þá ekki nema 12 ára að aldri. Hann hafði á orði í ævisögu sinni sem hann skrifaði um 70 árum síðar, að í huga sveitunga hans hefði Ísland landfræðilega séð verið nær en París. Slík voru tengslin.“ Því má bæta við að Tonton Yves mælti svo í viðtali við Elínu Pálmadóttur sem birtist í Morgunblaðinu í nóvemberlok 1980, að tilfinningalega væri hann fyrst Bretóni, þá Íslendingur og í þriðja lagi Frakki. „Flottasta komplimentið“ „Það eru mikil og traust vináttubönd milli Íslands og Frakklands, sem seint munu fyrnast. Íslenskir lista- menn streymdu til Frakklands eftir stríð, Þorvaldur Skúlason, Nína Tryggvadóttir, Hörður Ágústsson, Valtýr Pétursson, Thor Vilhjálmsson, Steinn Steinarr og seinna Sigurður Pálsson og Pétur Gunnarsson svo fá- einir séu nefndir; við flytjum vita- skuld ennþá fisk þangað út, og það er gaman að minnast þess að íslenska er kennd við Sorbonne, ásamt því að fjórðungsritið Courrier D‘Islande er gefið út í Frakklandi. Svona má lengi telja. Ekki má heldur gleyma land- fræðingnum Paul Gaimard sem kom hér á 19.öld. Með honum í för var landslagsmálarinn Auguste Mayer og Íslandsmyndir hans eru einstæð og ómetanleg heimild um íslenska þjóðhætti og þjóðlíf.“ Vigdís nefnir að endingu nokkuð sem henni er minnisstætt úr öllum þeim óteljandi samskiptum milli Ís- lands og Frakklands sem hún hefur ýmist lesið eða lifað sjálf. Orðsending barst frá sjávarútvegsráðuneyti Frakka og var send öllum skútuskip- stjórum sem sigldu á Íslandsmið. Hún hljóðaði þannig: „Takið aldrei neitt ófrjálsri hendi frá Íslendingum, því þó þeir búi í grasivöxnum hólum þá kunna þeir allir að lesa!“ Þar var átt við það að stælu menn hans sauð- um eða öðru frá heimamönnum þá var víst um það að bóndi gæti lesið á nafn skipsins sem lá fyrir utan. Í framhaldinu voru hæg heimatökin að klaga þjófana í Dani sem þá réðu hér. Þetta finnst mér eitt flottasta kompli- ment sem við Íslendingar höfum fengið.“ jonagnar@mbl.is „Hundruð franskra seglskipa mönnuð frönskum sjómönnum frá Normandie og Bretagne reru á seglskútum á þorskamið við Ísland, enda voru þeir heima fyrir kallaðir Íslendingarnir – les Islandais.“ Tengslin við Frakka eru mikil og merk.

x

Morgunblaðið

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Morgunblaðið
https://timarit.is/publication/58

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.